Multimediaal talent Aafke Romeijn was al journalist en muzikant, maar sinds kort ook schrijfster. In haar debuutroman Concept M leren we de vijfentwintigjarige Hava kennen. Het jaar is 2020, en Hava woont in een Nederland waar enkele zaken anders zijn gelopen dan in onze realiteit. Haar haren zijn grijs, haar huid is doorschijnend, haar ogen zijn diepzwart. Ze lijdt aan kleurloosheid, een mysterieuze ziekte die de maatschappij steeds verder ontwricht. Hava raakt bevriend met een groep radicalen, die voorspellen dat kleurlozen binnenkort in de meerderheid zullen zijn – het einde van de Westerse wereld. Hier kan je een voorpublicatie uit het boek lezen.
Er zijn weilanden, sloten tussen weilanden, koeien in weilanden. Een hoogspanningsmast. Voorbijzwiepende schaduwen van windmolens. Elke paar minuten een afslag, voorafgegaan door drie blauwe borden met wit reflecterende belettering. Twaalfhonderd meter, zeshonderd meter, nul meter. Steeds weer verschijnen nieuwe plaatsnamen, door het tegenlicht pas op het laatste moment, wanneer je je hoofd in het voorbijrijden gevaarlijk naar rechts draait, leesbaar. Vrachtwagens op de rechterbaan, auto’s op de linkerbaan. Zo nu en dan knippert er een richtingaanwijzer. Vanuit de auto bezien schuift de zon in bochten naar rechts iets op richting de linkerbovenhoek van de voorruit. In bochten naar links kruipt ze netjes terug naar het midden. Achter het stuur zit een jonge vrouw met een bleke, bijna grijsachtige huid. Haar hoofd is bedekt met korte, witgrijze haartjes. Een fel contrast met haar ogen, die haast zwart lijken. Ze trommelt met haar vingers op het stuur terwijl ze naar de radio luistert.”
‘Alle ogen zijn vanochtend gericht op de ingang van het Radboudziekenhuis in Nijmegen, waar Onno Hofman onze verslaggever ter plaatse is. Onno, hoe is de sfeer daar?’
‘Er is hier nog niet veel te zien, behalve dan de massaal toegestroomde pers. Naar verwachting zal Hava Gerritsen hier om een uur of elf aankomen, tot die tijd is er nog niet veel te melden. We wachten af.’
‘Dankjewel, Onno, we komen later in de uitzending ongetwijfeld bij je terug. Eerst gaan we het hebben over Julien Stork. Vorige week verscheen een boek waarin de premier wordt beschuldigd van belangenverstrengeling. In aanloop naar de verkiezingen van 9 november…’
Van rechts komen meer schaduwen van draaiende windmolens, die aangejaagd lijken te worden door het verkeer. Een vrachtwagen met een klapperend dekzeil rechts. Er klinkt gepiep, het komt van een telefoon die los op het dashboard ligt. In bochten schuift hij heen en weer, maar hij is nog niet gevallen. Ze draait de radio uit, pakt de telefoon en klemt hem tussen haar oor en schouder. Ze had jaren geleden al een handsfreeset zullen kopen, maar vergeet het telkens. Terwijl ze luistert geeft ze gas en rijdt om een vrachtwagen heen. Als ze over haar schouder kijkt, dreigt de telefoon even weg te glijden. Snel duwt ze hem terug. Pas na een halve minuut zegt ze iets.
“De stem en het bijna buitenaardse voorkomen van het meisje passen bij elkaar.”
‘Ik hoorde het al op het journaal, ja. Heel goed. Hebben ze zelf nog extra mensen neergezet? Ah, oké. Nou, we zien wel, het komt vast goed. En als ze me platdrukken geeft dat ook wel weer een mooi beeld… Nee, niet echt. Ik heb nu twee keer alarm gehad, maar nog nergens last van eigenlijk… Ja, jij ook. Komt goed. Tot straks.’
Ze klinkt ouder dan dat ze eruitziet, en toch passen de stem en het bijna buitenaardse voorkomen van het meisje bij elkaar. Haar magere, grijswitte armen zijn sterker dan je denkt. Ze heet Hava Gerritsen en ze reist alleen. Haar auto is een rode Toyota Corolla, een oud beestje, bijna dertig jaar en drie ton op de teller. Ze nam hem een paar jaar geleden over van haar moeder, met wie ze nu al bijna anderhalf jaar geen contact meer heeft. Soms, als ze van een afstand naar haar auto kijkt, ziet Hava haar moeder plotseling weer achter het stuur zitten. Haar roodbruine haar valt net over haar schouders en haar rechterhand komt niet van de versnellingspook. Wanneer dat gebeurt slaat Hava het portier extra hard dicht na het instappen om het beeld uit haar hoofd te krijgen.
Het is onbewolkt en je ruikt dat het warm gaat worden vandaag. Hava heeft haar raampje een paar centimeter naar beneden gedraaid, de lucht die binnenstroomt heeft al de geur van warm gras en zompig asfalt. Ze haalt haar linkerhand even van het stuur om over de stoppels op haar achterhoofd te wrijven. In het zachte kuiltje tussen de pezen die haar nek met haar schedel verbinden blinken kleine zweetdruppels.
“In het zachte kuiltje tussen de pezen die haar nek met haar schedel verbinden blinken kleine zweetdruppels.”
Op de achterbank liggen twee lege pakjes Marlboro. De bekleding van de zitting is van grijze stof, waar kleine, gekleurde driehoekjes in geweven zijn. Links zitten een paar kleine vlekken in de bekleding, daar zat Hava als kind altijd, achter haar moeder. Soms mocht ze ’s zomers een ijsje eten achterin, de vlekken herinneren daaraan. Ze legt haar telefoon terug op het dashboard. De rit zal nog dik veertig minuten duren, als er geen file staat. Hava draait het geluid van de radio weer aan.
‘Storks positie lijkt vooralsnog niet in gevaar. Er is zo dadelijk een spoeddebat, aangevraagd door een aantal Kamerleden, daar zal de premier zoals het er nu uitziet stevig aan de tand worden gevoeld. Ik kan me moeilijk voorstellen dat Radojewski het verhaal over belangenverstrengeling verzonnen zou hebben, en áls het waar is heeft de premier heel wat uit te leggen aan de Kamer.’
‘Dat lijkt mij ook. Zijn er eigenlijk al Kamerleden die een reactie hebben gegeven?’
‘Nee, Marga, men is hier heel terughoudend tegenover de pers. Het lijkt erop dat men toch echt eerst het debat wil afwachten.’
‘Goed, dankjewel voor zover, we blijven je natuurlijk op de voet volgen vandaag. Nu eerst het sportjournaal…’
Hava glimlacht. Zou de minister-president na zeven jaar dan eindelijk moeten aftreden, en dat vanwege wat centen? Wat een ironie, denkt ze. Over het echte probleem – dat Nederland op het punt staat om in de diepste crisis uit haar geschiedenis geworpen te worden – heeft hij nog nooit met een woord gerept. En dat zal nu ook wel niet meer gebeuren, denkt Hava terwijl ze onder een viaduct door rijdt. De zon schijnt door de voorruit op haar handen, die bleek afsteken tegen het zwarte stuur. Normaal gesproken draagt ze handschoenen tegen de kou, die voor haar extremer aanvoelt dan voor anderen, maar vandaag is een zeldzame dag waarop dat niet nodig is. Gek, denkt ze, dat ze ondanks alles nieuwsgierig is naar de afloop van het debat met Stork. Blijkbaar kent nieuwsgierigheid geen dood, en blijven gedachten de wereld beschrijven alsof die er altijd zal zijn.
“Nieuwsgierigheid kent geen dood, en gedachten blijven de wereld beschrijven alsof die er altijd zal zijn.”
Een hoogspanningsmast duwt de rijbanen uit elkaar. Op de radio gaat het inmiddels over voetbal. Hava draait het volumeknopje naar links tot ze de stem van de commentator niet meer hoort. Er kriebelt iets aan haar slapen, ze schudt met haar hoofd om een pluk haar uit haar gezicht te krijgen. Terwijl ze die beweging maakt beseft ze dat ze al een paar weken geen lang haar meer heeft, en glimlacht weer. Gelukkig heeft niemand het gezien. Een paar weken geleden voelde ze de plotselinge behoefte om zich te ontdoen van de lange, grijze lokken die ze haar hele leven had gedragen. Een tondeuse zoemde haar hoofd kaal, het voelde als een bevrijding. De eerste foto’s die ze van zichzelf zonder haar lange haar op sociale media plaatste riepen, geheel volgens verwachting, ongeveer evenveel haat als bewondering op. Zij doet ook alles om aan aandacht te komen, vieze creep. Niets dat Hava niet gewend is.
Hava herinnert zich de dag dat haar ouders haar vertelden dat ze kleurloos is nog levendig. Gerbrand, haar vader, zat aan de keukentafel toen ze thuiskwam uit school. Marijke, haar moeder, had haar opgehaald.
‘Ga maar vast zitten,’ zegt Marijke terwijl ze haar jas uittrekt. Hava kruipt op een van de drie barkrukken die aan het deel van het kookeiland staan dat dienstdoet als eettafel. Op tafel staan een theepot en kopjes. Het gebeurt niet vaak dat haar vader al zo vroeg thuis is van zijn werk aan de universiteit, en het is al helemaal zeldzaam dat hij thee zet.
‘Hoe was het op school vandaag?’ vraagt hij. Hava is zeven, ze ruikt onraad en antwoordt niet. Marijke gooit het over een andere boeg: ze buigt naar Hava toe en glimlacht.
“Weet je hoe ze dat noemen, al die dingen bij elkaar? Kleurloos.”
‘We willen het even over iets belangrijks hebben.’ Hava staart naar een rij identieke houten lijstjes aan de keukenmuur. In de lijstjes zitten foto’s van haarzelf uit de tijd dat ze luiers droeg en kroop.
‘Je weet dat je een beetje anders bent dan andere kinderen, toch?’ vraagt Marijke. Hava knikt, maar heeft meteen spijt. Ze buigt haar hoofd voorover en blaast in haar thee.
‘Weet je ook hoe dat komt?’
‘Omdat ik verkeerd geboren ben?’ Hava mompelt, haar lippen net boven het kopje.
‘Nee, nee, je bent niet verkeerd geboren, schat.’ Marijke legt haar hand op Hava’s onderarm. ‘Je bent anders geboren, en dat is helemaal niet erg. Weet je wat jou anders maakt?’
‘Mijn kastje?’ Hava trekt haar schouders naar achteren en voelt haar schouderbladen tegen het plastic apparaatje dat tegen haar ruggengraat zit geklemd. Ze maakt die beweging een paar keer per dag, ze houdt van het gevoel van zachte weerstand tegen haar botten.
‘Precies. En ook dat je soms niet zo hard kan rennen, bijvoorbeeld.’ Marijke laat Hava’s arm weer los. Heel even kijkt ze naar haar man, dan weer naar haar dochter.
‘En mijn haar.’
‘En je haar, inderdaad.’ Marijke knikt.
‘En mijn nagels.’ Hava houdt haar hand op en kijkt naar de donkergrijze nagelbedden.
‘En je nagels. En weet je hoe ze dat noemen, al die dingen bij elkaar?’
Hava wiebelt hard met haar benen en schudt haar hoofd.
‘Dat heet kleurloos.’
Schrijf je reactie