Cinema is gebouwd op een grote leugen, dat heeft het gemeen met de familie in Kaat Beels en Nathalie Basteyns’ drama Façades. Deze film toont immers hoe suspension of disbelief een familie in zijn greep heeft en stilaan uit elkaar drijft.
Leugens, geheimen en diepsnijdende trauma’s. Het leest als de korte samenvatting van het seksismeschandaal in Hollywood, maar evengoed als de synopsis van Façades, de eerste langspeelfilm die Kaat Beels en Nathalie Basteyns samen hebben gemaakt. In dit familiedrama spieden beide cineasten – die eerder hoge ogen gooiden met tv-series als Clan (2012) en Beau Séjour (2016) – door de scheuren van de afbladderende façade van Alex’ familie. Want nadat haar moeder de koffers pakt en haar dementerende vader alleen achterlaat, borrelt er een geheim op dat zowel Alex’ huwelijk als haar familie in een ander licht plaatst.
Spreken is zilver
Façades sluit zich zo aan bij een langlopende traditie van films die rond een familiegeheim zijn gebouwd. Zulke secrets zijn immers geliefd bij cinema, waarschijnlijk omdat ze herkenbaar zijn én welig tieren. Bij de ene is het geheim misschien wat onschuldiger dan bij de andere, maar omdat ze zo verwoestend kunnen zijn, houden de meesten de lippen toch stijf op elkaar. Want een geheim moet je voor jezelf houden, om de andere niet te kwetsen of om jezelf niet in het gedrang te brengen. Althans, dat denken we toch. Want zijn we echt gelukkiger als we bepaalde dingen achterhouden of niet benoemen? Die vraag stelt Alex zich in Façades als haar masker steeds verder begint af te zakken.
“Zolang je problemen niet benoemt, zijn ze makkelijk af te serveren.”
“Ik vond het pakkend om te zien hoe mensen – in hun drang om anderen niet te kwetsen – toch veel schade kunnen aanrichten”, vertelde Kaat Beels tijdens een interview. Dat zaken verzwijgen evenveel, of soms zelfs meer, schade kan berokkenen dan praten, is iets dat we al lang weten. Toch speelt het spreken is zilver, zwijgen is goud-credo nog altijd op als het op bepaalde thema’s aankomt. Denk maar aan het seksismeschandaal in Hollywood, dat jarenlang een publiek geheim was, maar pas recent een issue werd. Zolang je problemen niet benoemt, zijn ze makkelijk af te serveren. Praten werkt, hoor je zo keer op keer zeggen, maar dat verhelpt natuurlijk wel het nodige drama. En laat net dat de grondstof van cinema zijn.
Schaamte schaakzetten
Het interessante en veelzeggende aan Façades is dan ook dat het drama maar stukje bij beetje wordt vrijgelaten, door Alex’ vaders dementie als katalysator te gebruiken. Omdat hij niet meer weet wat hij wel en niet mag vertellen, praat hij zijn mond voorbij of doet hij onbewust dingen die vroeger stiekem moesten. Zo legt hij met mondjesmaat een verhaal bloot over bedrog en zelfbedrog, iets wat waarschijnlijk nooit gebeurd zou zijn als hij nog bij zinnen was. Er is een externe reden nodig voordat er eindelijk gepraat wordt. Zijn ziekte zet zijn schaamte schaak.
Wat het geheim is, kom je natuurlijk pas aan het einde te weten. Niets beter om de spanning op te drijven dan een smeuïg geheim. Hoe langer je het onderdrukt, hoe hoger de spanning oploopt – een proces dat cinema perfectioneerde. Ook in Façades, waar de druk stelselmatig opgevoerd wordt: eerst door Alex’ moeder die vertrekt, dan door haar hulpbehoevende vader en later ook door haar echtgenoot en een begripvolle buurman. De kunst van geheimen onthullen (en niet te spoilen) is timing: het verschil tussen op tijd en te laat is soms klein.
“Als je jezelf toch iets wil voorliegen, ga je dus beter naar de film.”
Net zoals we willen meegaan in cinema’s mooie verhaaltjes – dat wordt suspension of disbelief genoemd, omdat we in iets willen geloven waarvan we weten dat het niet waar is –, liegen we ook vaak onszelf tegen beter weten iets voor. We willen het mooie huis of appartement – de stijlvolle decors in Beels en Basteyns drama zijn jaloersmakend –, het perfecte huwelijk en de ideale familie, maar in plaats daarvan worden we soms opgezadeld met de brokstukken ervan. Je kan natuurlijk rond de waarheid heen wandelen, zoals dementerende mensen ook langs hun symptomen manoeuvreren, maar pas als de diagnose er is en de brokstukken in kaart zijn gebracht, kan je aan lijmen beginnen. Als je jezelf toch iets wil voorliegen, ga je dus beter naar de film. Al meer dan honderd jaar probeert cinema je te overtuigen dat wat je ziet echt is. En soms komt het nog verrassend dicht in de buurt ook.
Schrijf je reactie