De natuur is een onuitputtelijke inspiratiebron. Dat beweert de 86-jarige Jan Terlouw in Natuurlijk, een essay dat hij ter ere van de boekenweek schreef. Maar ook in cinema woekert de natuur hevig. Zo vijlt de woeste natuurpracht in Francis Lee’s drama God’s Own Country de scherpe kantjes van zijn ruige, gepijnigde personages.
Tien jaar geleden ruilde ik een kamer met zicht op een schapenweide en maïsveld voor een kot dat uitkeek op een frituur en aan een voormalige junkiespot grensde. Dat was nieuw en opwindend, die eindeloze verstrooiingen van de stad. Maar telkens ik weer naar den buiten trok, voelde het plots alsof het leven daar enkel op zondag gonsde – in de wachtrij van de bakkerij. Voor de schapen of het maïsveld dat vroeger het decor van avontuur was, had ik geen oog meer. Als student zocht ik, zoals vele anderen, de vrijheid elders.
Beknotter en verlosser
In Francis Lee’s God’s Own Country speelt er iets gelijkaardigs. In dit woeste drama is natuur en platteland zowel beknotter als verlosser van Johnny’s vrijheid. Omdat zijn vader slecht te been is, steunt het runnen van de afgelegen familieboerderij – ergens in het mistige, mooi maar grauw in beeld gebrachte Engelse Yorkshire – volledig op zijn jonge schouders. Terwijl hij al zijn vrienden naar de stad zag trekken – om te studeren en te leven – bleef hij eenzaam achter op de boerderij. Of aan de toog, waar hij zijn isolement met liters ale en vluchtig geconsumeerde mannenliefde probeert te doorbreken.
“Tussen beide mannen barst een ongetemde liefdesrelatie los. Alsof ze eindelijk door hun eigen en hun omgevings’ omheiningen breken.”
Hoe mistroostig en vol zelfhaat Johnny’s teruggetrokken leven ook is, als de Roemeense hulp Gheorghe (Alex Secareanu) plots opdoemt om te helpen tijdens het lammerseizoen bloeit Johnny (Josh O’Connor) stilaan open. Als ze beiden de weidse, nevelachtige natuur intrekken om de omheiningen van hun gigantische schapenwei te controleren en te herstellen, barst tussen beide mannen een ongetemde liefdesrelatie los. Alsof ze eindelijk door hun eigen en hun omgevings’ omheiningen breken.
Het is dan ook in de natuur, ver weg van het bekrompen Engelse plattelandsleven dat beide mannen zichzelf kunnen zijn. In een boerendorp is de natuur dichtbij. En daarmee ook de hartstocht, meent Terlouw. ‘Je ziet er niet alleen meer planten en dieren, maar ook zoiets als voortplanting, erotiek zelfs.’ Die erotische spanning consumeert het tweetal midden in een modderige weide, als wilde dieren die van God en zijn regeltjes los zijn.
Verwoestende natuur
Zo absorbeert Johnny stilaan de veerkracht die eigen is aan zijn omgeving, opent hij zijn ogen voor de pracht en toont Gheorghe de romantiek van het boerenvak. Ook Jan Terlouw besteedt bijna de helft van zijn essay aan het romantiseren van de natuur, boerenbuiten en de daarmee gepaarde beslommeringen alvorens tot een duurzamere omgang met de natuur op te roepen. Zo schrijft hij: ‘in de winter moet een vastgevroren gans uit de vijver worden bevrijd, in het voorjaar blijkt een mees te nestelen in je brievenbus.’ Francis Lee gebruikt minder lieflijke, maar des te confronterende scènes om de destructieve kracht van de natuur te tonen.
Eén van de taferelen die dit briljant toont, is wanneer een lam in stuitligging geboren wordt. Terwijl het diertje levenloos ter wereld komt, tovert Gheorghe het weer tot leven door het te masseren en zelfs extra zuurstof toe te dienen. Voor Johnny lijkt dat vergeefse moeite. Niet enkel omdat het ooi het lam zal verstoten, ook omdat het dier nooit veel zal opbrengen. Maar als hij ziet hoe Gheorghe het dier met de papfles voedt en – nadat een ander lam sterft – het verstoten lammetje met andere vacht overtrekt om het moederdier te misleiden, ontdekt hij weer waarom hij boert: de liefde voor dieren, niet de omzet.
“Wil hij overleven, moet hij moderniseren, iets waar zijn vader weinig zin in heeft.”
Toegegeven, velen zullen deze romantische benadering als naïef afdoen. “We bevoordelen grootschaligheid”, merkt Terlouw terecht op in Natuurlijk. “Landbouw wordt steeds verder geïntensiveerd.” Die evolutie hangt ook als donkere wolk boven de keuterboer Johnny. Wil hij overleven, moet hij moderniseren, iets waar zijn vader weinig zin in heeft. Pas als Gheorghe van schapenmelk kaas maakt, ontdekt Johnny dat je een landbouwbedrijf op verschillende manieren toekomstklaar kan maken.
Op zoek naar groen
Ook The Rider (2017), het knappe drama over een jonge rodeo die na een zwaar ongeval geen paard meer mag rijden en dat binnenkort in de Belgische bioscopen verschijnt, wentelt zich in eenzelfde romantiek. “Ik groeide op in grote steden”, vertelde de Chinees-Amerikaanse cineast Chloé Zhao aan Variety. “Maar als late twintiger ontdekte ik dat ik toch naar iets anders op zoek was.” Dat iets anders was een natuurpark in Zuid-Dakota. “Jonge gezinnen hebben nood aan groen”, stond onlangs in De Morgen te lezen. “Als ze dat niet in hun buurt vinden, dan gaan ze er zelf naar op zoek.” Misschien maakt net dat een drama als God’s Own Country – en bij uitbreiding The Rider – tot zo’n fascinerende kijkervaring: we kijken op naar mensen die dicht bij de natuur staan.
Want zoals Francis Lee’s aangrijpende drama toont, kan je natuur proberen te beteugelen, je hang ernaar niet. Intussen heb ik het uitzicht van de frituur dan ook geruild voor een groen Antwerps pleintje waar oudjes uit de aanpalende serviceflat met hun (klein)kinderen wandelen. Ik geniet er nog even van, want een projectontwikkelaar heeft er zijn zinnen op gezet om er een brandweg van te maken, om zijn megalomaan project vergund te krijgen. Een groot genie moet je niet zijn om te weten waarom mensen dan uit de binnenstad trekken. Een tip. Het is groen en niet Kermit de Kikker.
Schrijf je reactie