Liefde onder bezetting: “Israël bepaalt met wie je slaapt”

Wie gelooft in de romantische notie dat liefde geen grenzen kent, kwam nog niet in Israël en de Palestijnse Gebieden. Voorbij de fysieke grenzen die de Westelijke Jordaanoever en Gaza afbakenen en versnipperen, beperkt de bezetting ook het bereik van het hart. Vijf verschillende identiteitstypes verdelen de Palestijnse burgers van Israël en de gebieden onder de Palestijnse Autoriteit en de Joodse burgers van Israël en de illegale nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever. En die identiteiten bepalen leven en liefde in het tumultueuze land.

Star-crossed lovers

“De bezetting dringt door tot in de meest intieme delen van je leven. Israël bepaalt met wie je slaapt.” De Palestijns-Nederlandse antropologe Dina Zbeidy groeide op in het Palestijnse dorpje Sakhnin in het noorden van Israël en vond de liefde in Gaza. Star-crossed lovers voor wie het verhaal in een fatalistische romantische sluier wil hullen, maar de realiteit is er een zonder Montagues en Capulets. Gewoon een met een discriminerend beleid en gesloten tunnels.

“De realiteit is een verhaal met een discriminerend beleid en gesloten tunnels.”

“We leerden elkaar kennen toen we voor dezelfde organisatie werkten: hij vanuit het kantoor in Gaza, ik in Jeruzalem,” vertelt Dina. “Dat was in 2008, toen Gaza al volledig van de buitenwereld was afgesloten. We konden elkaar dus niet zien.” Het contact verliep bijgevolg een jaar lang digitaal, terwijl ze slechts een twee uur lange autorit van elkaar verwijderd waren. “Ahmed heeft alles geprobeerd. Hij kreeg geen vergunning van Israël om Gaza te verlaten en toen de grens met Egypte in Rafah nog open was, raakte hij nooit voorbij alle posten. De illegale weg langs de tunnels was er eentje waarbij je je leven op het spel zette voor de liefde: ze konden instorten of werden gebombardeerd, maar ik ken een Palestijnse bruid uit Israël die het erop waagde om met haar partner in Gaza samen te kunnen zijn. Het is frustrerend, want eigenlijk wil je gewoon die initiële ontmoeting om te kunnen uitmaken of er écht een klik is – dit was als een Tinderdate een jaar lang uitstellen.”

Uiteindelijk kreeg Ahmed een beurs om in Europa te gaan studeren. Zo kwam hij eindelijk voorbij de grens met Egypte waar het koppel elkaar voor het eerst in de armen kon vallen. “Ik ben toen met mijn familie naar Egypte gereisd. Dat was een acht uur lange busrit naar Caïro – stel je voor dat het allemaal voor niets was. Maar na een week samen door te brengen, wisten we dat we hiervoor wilden vechten,” zegt Dina.

Samen, over de grens

Hoewel het afhangt van hoe conservatief of progressief je achtergrond en gemeenschap is, komt daten in de casual zin van het woord volgens Dina minder vaak voor in de Palestijnse cultuur. “Wie elkaar leuk vindt, zal zich veeleer verloven om samen tijd te kunnen doorbrengen buiten de taboesfeer. Om samen met je lief van de unief uit eten, op café of naar clubs te kunnen gaan zonder afkeurende blikken. Net daarom is het belangrijk om fysiek bij elkaar te kunnen zijn: de end game is namelijk voor velen het huwelijk.”

“De enige manier waarop we samen konden zijn, was in een ander land.”

Maar zelfs putting a ring on it zou Ahmed en Dina niet bij elkaar kunnen brengen in hun thuisland. Staatsburgerschap op grond van familiehereniging tussen Israëlische burgers en inwoners van Gaza of de Westelijke Jordaanoever is sinds 2003 bij wet onmogelijk gemaakt. “Hij zou nooit bij me in Israël kunnen wonen. Ik kon wel een vergunning aanvragen om Gaza binnen te mogen, maar als ik die al zou krijgen, zou ik mezelf opsluiten. Ik zou slechts één keer per jaar de Gazastrook mogen verlaten voor een periode van maximaal drie maanden en daar zou ik telkens een vergunning voor moeten krijgen,” legt Dina uit. “De enige manier waarop we samen konden zijn, was in een ander land.”

Hun buitenlandse studies – hij in Polen, zij in de Big Apple – maakten het mogelijk om elkaar nog twee keer te zien in de daaropvolgende jaren. Het aflopen van de studiebeurs betekende dat een knoop moest worden doorgehakt op basis van drie ontmoetingen: “Of we zetten er een punt achter, of we zouden gebruik maken van mijn Nederlandse nationaliteit en daar trouwen,” zegt Dina. Een voordeel waar slechts weinig anderen zich op kunnen beroepen. “We lieten onze families achter in ons thuisland om een eigen gezin te kunnen starten. Om een leven met een zekere vrijheid te kunnen leiden.” Maar ook die vrijheid is beperkt. “Het verschil is dat ik mijn familie in Israël kan bezoeken en zij mij, maar hij is al negen jaar niet meer thuis geweest. Als hij er al in zou slagen Gaza terug binnen te geraken, komt ‘ie er niet meer uit. Ook dat weegt door op een relatie.”

Rechten kwijtspelen

Toen Dina haar dochter in Israël ging inschrijven, kwam ze een ander probleem tegen: “Wetten veranderen vaak en mensen zijn slecht geïnformeerd. Ik kon mijn Israëlische nationaliteit gelukkig doorgeven aan onze dochter omdat ik er zelf geboren ben. Mijn zus die in Nederland ter wereld kwam, moet in Israël bevallen om het Israëlische burgerschap aan haar kinderen te kunnen doorgeven. Een wet die ook voor de Joodse Israëliërs geldt, maar wie Joods is kan zich wel steeds beroepen op het recht op terugkeer,” vertelt ze. “De immer wijzigende wetgeving komt uiteindelijk telkens neer op demografie. Het helpt het aantal Palestijnen in Israël terug te dringen.”

“Het hele ID-systeem maakt de situatie erg ingewikkeld,” gaat de antropologe verder. En dat gaat ver voorbij haar persoonlijke verhaal. “Palestijnen met een verblijfsvergunning voor Jeruzalem moeten kunnen bewijzen dat hun leven zich daar afspeelt en mogen niet langer dan drie jaar buiten Jeruzalem wonen of ze spelen die vergunning kwijt. Dat bemoeilijkt niet alleen studeren of werken in het buitenland, ook samenwonen met je partner in de Westelijke Jordaanoever betekent het opgeven van je recht om in Jeruzalem te wonen.”

Wie van de Westelijke Jordaanoever naar Jeruzalem wil trekken, kan dat alleen als ze een bepaalde leeftijd hebben en andere voorwaarden voldoen. Het gaat dan om een tijdelijke vergunning die iedere zes maanden vernieuwd moet worden. Voorts controleert Israël wat en wie Gaza binnen- en buitenkomt en kunnen Palestijnen niet zomaar een adreswijziging registreren om bij hun partner in te wonen. Wie met het verkeerde ID in de Westelijke Jordaanoever verblijft, wordt het gebied uitgezet. Joodse Israëlische burgers genieten tot slot een haast grenzeloze identiteit die hen toelaat samen te zijn met een partner van Israël tot Jeruzalem en de illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.

“Sommige koppels kiezen ervoor om illegaal bij elkaar in te wonen. Bijvoorbeeld als een Israëlische Palestijn naar de Westelijke Jordaanoever trekt,” zegt Dina. “Maar die illegaliteit maakt het moeilijk om werk te vinden of een zorgverzekering af te sluiten. Je kinderen naar school sturen gaat ook niet in een buurt waar je je niet kunt registreren. Dus wordt het een andere buurt, maar dan moet je weer rekening houden met checkpoints. Binnen de Westelijke Jordaanoever zelf creëren die checkpoints een reeks nieuwe grenzen. Een vrouw uit Bethlehem die haar partner uit een dorpje bij Ramallah 20 minuten verderop wilt bezoeken, zal daar anderhalf uur voor onderweg zijn omdat ze rond de muur moet rijden.”

Gelijk in onderdrukking

Niet daten buiten je eigen ID. Niet daten met iemand die te veel checkpoints van je verwijderd is. Allicht is de oplossing om binnen hetzelfde dorp de datingmarkt te verkennen? “Nee,” weet Dina. “Al leef je binnen dezelfde grenzen, ga je gebukt onder dezelfde bezettingswetten, ben je gelijk in onderdrukking: er bestaat geen zorgeloze basis voor een relatie. Wie als stelletje iets leuks wil doen op een vrije dag, moet langs een checkpoint. Waar kun je trouwen? Hoe kun je een bouwvergunning krijgen waar geen nederzettingen zijn? Welk ziekenhuis kun je op tijd bereiken als je moet bevallen? In welke stad kun je gaan werken zonder om vier uur ’s ochtends te moeten opstaan om tegen  negen uur te kunnen inklokken? En dan zwijgen we nog over de administratieve detentie die relaties verscheurt.”

Administratieve detentie houdt in dat burgers zonder rechtszaak opgesloten kunnen worden zonder de wet te hebben overtreden en dat voor onbepaalde tijd en oneindig verlengbaar. In mei 2018 werden 440 Palestijnen in administratieve detentie geregistreerd. “Je weet niet of en wanneer iemand zal vrijkomen. Velen vragen een scheiding aan terwijl ze vastzitten, omdat ze niet willen dat de partner een eeuwigheid moet wachten op hun terugkeer,” aldus Dina. “Hier kunnen we de regels niet omzeilen met feestjes achter gesloten deuren of geheime ontmoetingen. De ontmoetingen worden onmogelijk gemaakt. Plannen voor de toekomst wordt onmogelijk gemaakt. Het vergt een grenzeloze liefde om deze begrenzing te overkomen.”

Lees de hele reeks Liefde & lust in het Midden-Oosten

Foto’s via Istock