opinie

“Waarom zien we de problemen van beroemdheden niet voor wat ze zijn?”

Selma Franssen over 'Leaving Neverland' en 'train wreck' Michael Jackson

“Waarom zien we de problemen van beroemdheden niet voor wat ze zijn?”

Ook redactrice Selma Franssen keek afgelopen weekend naar de documentaire ‘Leaving Neverland’. Zoals iedereen bleef ook zij achter met een bijzonder vies gevoel en vooral veel vragen. Zo vraagt ze zich af of we allemaal verblind waren door Michael Jackson’s status als ’train wreck’ celebrity. Is onze drang naar fascinatie en entertainment te groot om de echte problemen onder ogen te zien?

Toen ik een jaar of zeven was, leerde ik het concept ‘kinderlokker’ kennen. Een kinderlokker, zo werd ons op school verteld, was een man – meestal een man – die je kon tegenkomen aan de schoolpoort. Hij zou je met een zachte stem vertellen dat hij thuis een puppy of ander schattig huisdier had. En of je die niet eens wilde komen aaien? Hij zou je snoepjes aanbieden die je van je ouders enkel in het weekend hebben mocht. Hij zou dat beloven waar je kinderhart het meest naar verlangde, een reisje naar Disneyland of zo.

Hoe vriendelijk hij ook leek, je mocht onder geen beding de hand aannemen die hij naar je uitstak. Deed je dat toch, zou deze zogenaamde kindervriend zijn ware gezicht tonen, als een soort boze tovenaar. Eentje die kinderen meenam en pijn deed – hoe precies werd er nooit bij verteld. Je moest wegrennen van de schoolpoort en er zo snel mogelijk een volwassene bijhalen. Een leerkracht, een ouder of, bij gebrek daaraan, een andere omstaander. Iemand die zou ingrijpen, iemand die iets zou doen.

Michael Jackson in 1988 tijdens zijn Bad wereldtournée. Via Wiki Commons

In diezelfde tijd stonden de roddelbladen vol met Michael Jackson, iemand die zo complex was dat zelfs zij hem niet één label konden opplakken. En dus waren er drie labels waarmee zijn leven werd uitgemeten – en de wereld las mee. Allereerst was hij de King of Pop, aanbeden vanwege zijn muziek en dance moves en omdat hij groter was geworden dan voor zwarte popartiesten tot dan toe mogelijk was geweest. Ten tweede was hij een slachtoffer, van zijn eigen vader die hem met harde hand zijn jeugd afnam, van de roem die hem eenzaam maakte, van zijn zelfbeeld dat hem naar de plastische chirurg dreef. Tot slot was hij Wacko Jacko, die niet tot volwassen relaties in staat leek, praatte als een negenjarige en die zich steeds vreemder gedroeg – een ‘train wreck’, zoals alleen beroemdheden dat kunnen zijn.

“Neem je de roem en de zieligheidsfactor weg, dan lijkt de man die overblijft verdomd veel op die aan de schoolpoort.”

Een belangrijk onderdeel van Jacksons verhaal als train wreck was dat hij zich omringde met kinderen. Vaak hand in hand, zoals we zelf konden zien, vaak in zijn eigen bed, zoals Jackson zelf voor de camera vertelde.  Alleen kinderen begrepen hem en zij voelden zich op hun beurt ook thuis bij hem. Aangetrokken door zijn roem, maar ook door zijn huisdier – een aap die in een napoleonpakje – het snoepgoed dat in zijn slaapkamer lag, de dure cadeaus die hij gul gaf en de reisjes naar Disneyland waarop hij hen meenam. Uiteindelijk bouwde hij zijn eigen pretpark vol met dieren, snoep en speelgoed, waar niemand ooit volwassen werd – en ging er middenin wonen. Neem je de roem en de zieligheidsfactor weg, dan lijkt de man die overblijft verdomd veel op die aan de schoolpoort, met de puppy en het snoepgoed en het reisje naar Disneyland, maar dan op een wat grotere schaal. En de omstaanders, dat waren wij.

Het standbeeld van Michael Jackson in Best, Nederland, met foto’s, bloemen en knuffels van fans. Het standbeeld is gebaseerd op de cover van zijn album HIStory en werd later gekocht door McDonalds in Best als eyecatcher voor hun zaak. Via Istock

Hoe kon het dat iets dat zo duidelijk niet pluis was zo lang weggelachen of genegeerd werd, en dat er nog steeds mensen zijn die het niet zien? Dat vragen veel kijkers van de documentaire ‘Leaving Neverland’ zich dan ook af. Er zijn verschillende antwoorden op die vraag en eentje is te vinden in de fascinatie van onze celebrity cultuur met beroemdheden die worden neergezet als train wreck. We lezen maar al te graag over hun levens, want de puinhoop die zij ervan maken, zorgt ervoor dat wij ons beter voelen. We vinden ze tegelijkertijd zielig, mislukt en grappig; we nemen hen niet serieus.

Meestal zijn het vrouwen die in de media als onverbeterlijke train wrecks worden gepresenteerd. We lezen over hun verslavingen aan drugs, alcohol, winkeldiefstal, plastische chirurgie en de gevolgen ervan, zoals rijden onder invloed en bazelend voor de camera’s verschijnen. Denk aan Miley Cyrus, Britney Spears of Lindsay Lohan. Pas als ze aan de gevolgen sterven, schrikt iedereen wakker: het was dan toch erger met Whitney Houston dan we dachten, het is eigenlijk zonde van dat talent van Amy Winehouse, waarom heeft niemand er iets aan gedaan?

“Omdat mensen Michael Jackson tegelijkertijd aanbaden én niet serieus namen, kon hij niet alleen kinderen, maar ook de hele wereld groomen.”

Ook mannen kunnen de stempel ‘train wreck’ krijgen, maar de showbizzindustrie is voor mannen meer vergevingsgezind. Hun ontsporende gedrag wordt gemakkelijker gescheiden van hun werk. Ze kunnen in de eerste plaats steracteur of popster zijn en pas in tweede instantie iemand zijn met een gigantisch probleem. Sterker nog, King of Rock ’n Roll Elvis Presley en King of Pop Michael Jackson waren op het einde van hun levens allebei train wrecks, maar hun titels dragen ze nog steeds. Mannelijke train wrecks zijn ook vaker een comeback gegund, desnoods postuum. Van Mel Gibson over Gérard Depardieu en Ozzy Osbourne tot Kurt Cobain. Terwijl hun trein ontspoorde, reed hun werk voort.

In het geval van Jackson droeg zijn status als train wreck bij aan het feit dat mensen hem tegelijkertijd aanbaden en niet serieus namen – noch zijn eigen problemen noch zijn vermogen om anderen in de problemen te brengen. James Safechuck, één van de getuigen in de documentaire ‘Leaving Neverland’, vertelt dat MJ op die manier niet alleen kinderen en hun familieleden, maar de hele wereld kon groomen.

Michael Jackson en James Safechuck (rechts) in Honolulu, Hawaï (1988). Via Wiki Commons

Alleen een celebrity kan een train wreck zijn: iemand die gedrag vertoont dat soms een levensbedreigend risico vormt voor de beroemdheid zelf en zijn of haar omgeving en waar we tegelijkertijd gefascineerd en geëntertaind naar blijven kijken. Elke zonderling in het Centraal Station die zich door verslaving of psychische problemen zo gedraagt, roept een heel andere reactie op. Mensen zijn gealarmeerd, kijken beschaamd weg, trekken hun handtas of kinderen dichter naar zich toe, sommigen bellen een hulpdienst.

“Grote kans dat de gevaarlijkste beroemdheid-met-problemen-die-we-niet-serieus-nemen op dit moment in het Witte Huis zit.”

Waarom hebben we bij rijke en beroemde mensen zoveel moeite om hun problemen te zien voor wat ze zijn en er gepast op te reageren, of we hen nu persoonlijk kennen of niet? Waarom zijn zogenaamde train wrecks een vorm van entertainment? En welke bekende mensen met problemen beschadigen op dit moment zichzelf en anderen terwijl iedereen toekijkt en meeleest? Waarom lachen we om Donald Trump, zijn bizarre televisieoptredens en zijn gewoonte om acht uur per dag tv te kijken? Om het feit dat hij belangrijke functies uitdeelt aan incompetente familieleden, terwijl hij één van de machtigste mensen ter wereld is? Grote kans dat de gevaarlijkste beroemdheid-met-problemen-die-we-niet-serieus-nemen op dit moment in het Witte Huis zit.

“Wereldsterren van de grootorde van Michael Jackson zijn er tegenwoordig niet meer” viel er de afgelopen dagen te lezen. Als grote roem ons zo verblindt dat we de crash niet zien aankomen, dan zijn we misschien beter af zonder die wereldsterren.

Lees ook: Waarom wij bekende vrouwen zo graag haten

Foto boven: Istock

Schrijf je reactie

Selma Franssen is freelance journalist en auteur van 'Vriendschap in tijden van eenzaamheid' (uitgeverij Houtekiet, 2019). Haar werk verscheen onder meer bij Charlie Magazine, OneWorld, De Morgen, De Standaard, The New Statesman, VPRO en Vice. Ze volgde het postgraduaat Internationale Onderzoeksjournalistiek, ontving een beurs van het Fonds Pascal Decroos voor haar werk en presenteert journalistieke lezingenreeks 'Moeilijke Dingen Makkelijk Uitgelegd'.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen