“Personages als Samira maken het ons moeilijk om met ze mee te leven”

Lana Lux schreef een roman over kinderprostitutie

“Personages als Samira maken het ons moeilijk om met ze mee te leven”

De debuutroman van de Oekraïense schrijfster Lana Lux vertelt het verhaal van een jong Oekraïens meisje. Samira groeit op in een weeshuis en heeft een missie: naar Duitsland reizen om er bij haar vriendin Marina en diens pleegouders te gaan wonen. Onderweg belandt ze in een wrede wereld vol geweld, drugs, misdaad, verkrachting en prostitutie. Een intens en indrukwekkend boek over een al even indrukwekkend hoofdpersonage. “Ik heb Samira helemaal niet verzonnen. Ze was er al. Ze praatte tegen me in mijn hoofd en ik heb haar verhaal gewoon neergeschreven. Ik kon niet anders.”

Was het emotioneel zwaar om het verhaal van Samira neer te schrijven?
“Het boek is erg persoonlijk geworden omdat ik er zoveel van mezelf heb ingestoken. Het verhaal is niet van mij, maar de emoties zijn dat wel. Ik werkte aan het boek wanneer ik blij was, wanneer ik me depressief voelde, in mijn pyjama en met vlekken op mijn kleren. Het was iets heel privé, ik wilde ook niet dat iemand het las terwijl ik er nog aan werkte. Het boek loslaten was dan ook niet simpel. Het is als een kind; het heeft lang in mij gezeten, maar nu is het geboren en kan ik alleen maar hopen dat de wereld er goed voor zal zorgen. Ik kan er toch niets meer aan veranderen. (lacht)”

Wil je met het boek aandacht vragen voor prostitutie en vrouwenhandel ?
“Ja. Toen ik research deed voor het boek en besefte hoeveel meisjes en vrouwen zoals Samira er zijn in het echte leven, werd dat heel belangrijk voor mij. Wanneer ik met mensen in mijn omgeving sprak over kinderprostitutie en mensenhandel, merkte ik dat maar weinigen wisten op welke enorme schaal dat voorkomt. Velen dachten dat er in Duitsland geen vrouwen gedwongen in de prostitutie werken, of dat geen enkele man een prostituee zou bezoeken die haar werk niet uit vrije wil doet. Met mijn boek wil ik mensen wakker schudden en tonen dat het wél gebeurt. Ook nu, terwijl wij praten. Meisjes als Samira maken het ons natuurlijk niet gemakkelijk om met ze mee te leven; ze stelen, gebruiken drugs en zitten in de prostitutie. Maar ze zijn échte mensen, met eigen wensen en dromen. Ik wil dat de lezers Samira leren kennen. Sterker nog, ik wil dat ze van haar gaan houden, en daardoor ook van andere meisjes als Samira gaan houden.”

“Wanneer ik met mensen in mijn omgeving sprak over kinderprostitutie en mensenhandel, merkte ik dat maar weinigen wisten op welke enorme schaal dit voorkomt.”

Hoe verliep de zoektocht naar een uitgever?
“Toen mijn manuscript af was, wilde ik alles aanpakken zoals Samira het zou doen. Ik vond de Duitse auteur Maxim Biller op Facebook, en omdat Samira altijd overal tekens zoekt, dacht ik: ik stuur hem een vriendschapsverzoek en als hij het binnen 48 uur aanvaardt, wordt mijn boek binnen een jaar gepubliceerd. Achteraf gezien was dat belachelijk, maar toch ging het precies zo. Hij aanvaardde mijn verzoek meteen, was enthousiast over mijn manuscript en hielp me een uitgever te vinden.

Toen ik het naar mijn toekomstige uitgever stuurde, zat mijn manuscript bómvol fouten. Toch kreeg ik binnen de week antwoord en wilden ze me met me lunchen. Het ging zo snel, het was haast magisch. Ik beeldde me in dat ik later zou vertellen hoe ik drie jaar lang altijd maar afgewezen werd door uitgeverijen tot er eindelijk eentje mijn boek wilde publiceren, maar zo ging het dus helemaal niet.”


Nadat ik Kukolka uitlas, droomde ik over Samira. Heb je dat nogal gehoord?
“Ja, heel veel mensen hebben me verteld dat ze droomden over Samira. Ik denk dat veel afhangt van de manier waarop mensen lezen. Veel lezers schreven me dat ze het boek geweldig vonden en dat ze het uitlazen in één nacht. Ik weet dat ze dat als compliment bedoelen, maar zulke reacties stellen me eigenlijk een beetje teleur; de beste eigenschap van een boek is voor mij de traagheid ervan. Als je een boek in één nacht leest, zie je vooral het grote verhaal, niet de emoties of de identificatie met de personages; die dingen hebben tijd nodig. Het maakt me blijer als mensen me vertellen dat ze het boek twee dagen moesten neerleggen omdat het hen even té intens werd.”

Is het verhaal van Samira realistisch?
“Ja. Het enige ongewone is dat ze niet doodgaat op het einde.”

Waarom heb je voor een positief einde gekozen?
“Grappig dat je dat vraagt. Gisteren sprak ik op een evenement met een aantal lezers, en die vertelden me allemaal hoe erg ze het vonden dat het boek geen goed einde heeft. Zelf vind ik het wel goed einde. Het is ergens nog realistisch, omdat we natuurlijk alleen de verhalen kennen van meisjes die het overleefd hebben. Ik wilde niet dat Samira door een man gered zou worden, ook al is dat de manier waarop het in het echte leven meestal gebeurt. Ik wou een verhaal schrijven over overleven en hoop, met een boodschap van vrijheid.”

Op het einde krijgt Samira de sleutel van het appartement waarin ze verblijft. In hoeverre is ze dan vrij?
“Als ik een tweede deel zou schrijven, zou dat gaan over Samira’s innerlijke vrijheid. In dit boek draait het om haar fysieke vrijheid, en kon ze nog vrijheid in haar verbeelding vinden. Op het einde heeft ze zó veel negatieve ervaringen en trauma’s dat ik denk dat ze zich nooit volledig vrij zal voelen. Het is niet omdat ze kleren kan aantrekken die iedereen draagt, dat ze hetzelfde is. Ik denk dat ze zich altijd anders zal voelen en altijd op zoek zal zijn.”

“Ik wilde niet dat Samira door een man gered zou worden, ook al is dat de manier waarop het in het echte leven meestal gebeurt.”

Ik vond het ook verrassend hoe ze in haar verbeelding zo vrij kon zijn. In het boek wordt Samira talloze keren met dood en verkrachting geconfronteerd. Hoe kan het dat ze toch optimistisch blijft?
“Samira weet niet veel over het leven, en er is niemand die haar bang maakt. Ze heeft geen ouders die haar beschermen. Kinderen zijn vaak heel dapper en doen heel wat dingen zonder erbij na te denken. Ze balanceren ergens op, ver boven de grond, en voelen zich zeker. Het is pas wanneer een volwassene hen waarschuwt, dat ze beseffen dat ze zouden kunnen vallen, en dat is ook vaak het moment waarop ze vallen. Anders is het net zo gevaarlijk, maar vallen ze niet. Dat is ook zo bij Samira; ze beseft niet hoe fragiel haar leven is omdat ze zich nog nooit echt veilig heeft gevoeld.”

Samira bidt ook tot God. Hoe belangrijk is religie voor haar?
“Religie is erg belangrijk in het boek omdat ik tijdens mijn research besefte dat iedereen die iets gelijkaardigs meemaakte op een of andere manier gelovig werd. Mensen die vreselijke dingen meemaken voelen zich vaak verbonden met iets groters. Bij Samira is dat God.”


Ook Barbiepoppen spelen een belangrijke rol. Marina krijgt er een en stuurt er zelf een naar Samira. Daarna krijgt Samira nog een nep-Barbie. Waarom?
“Voor mij is Barbie een belangrijk symbool voor het opgroeien in de jaren negentig in Oekraïne. Daar stond de pop symbool voor rijkdom en luxe en alles wat goed was. Toen ik zelf klein was, was het mijn grootste wens om een Barbie te hebben. Ik heb er nooit een gehad, alleen een valse. Tegelijkertijd waren Barbiepoppen in Duitsland de normaalste zaak van de wereld, dus wanneer Marina door het Duitse koppel geadopteerd wordt, stuurt ze haar een Barbie. Uiteindelijk werd die Barbie, samen met de brief van Marina, heel belangrijk voor Samira. Als je niet veel hebt, geven de allerkleinste dingen je het gevoel dat je een verleden hebt. En als je een verleden hebt, dan kan je ook een toekomst hebben.”

Op het einde is Samira vijftien en mag ze zelf een Barbie kiezen. Ze kiest een zeemeermin. “Geen benen, geen seks, geen kinderen, geen vragen, geen problemen”, zegt ze dan.
“Dat is tegelijk een erg volwassen en erg kinderlijke keuze. Samira had nooit echt een kindertijd, en blijft net daardoor altijd een beetje een kind dat al heel vroeg volwassen was. Ze zit voor altijd vast daartussenin. Kukolka is Russisch voor pop. In Rusland en Oekraïne is het voor vrouwen heel belangrijk om mooi te zijn; meisjes worden voortdurende ‘popje’ genoemd. Dat is goed bedoeld, maar waarom zou een vrouw een pop willen zijn?”

“Als je niet veel hebt, geven de allerkleinste dingen je het gevoel dat je een verleden hebt. En als je een verleden hebt, dan kan je ook een toekomst hebben.”

Doorheen het boek verandert Samira’s idee van schoonheid ook voortdurend.
“Ja, dat is heel belangrijk in het boek, en ook een van die dingen die je volgens mij niet kan zien als je het boek in één nacht uitleest. Ik wilde tonen hoe belachelijk al die uitspraken over ‘echte vrouwen’ en ‘schoonheid’ zijn. De samenleving legt ons op hoe we er moeten uitzien, en dat gaan we vervolgens geloven.  Ik zou willen dat iedereen creatief durft te zijn met hun lichaam. Ik wil mannen zien met rokken en vrouwen die hun gezicht blauw verven, en dat iedereen anders is. Alles kan mooi zijn. Dat zie je ook in verschillende seksuele fetisjen; er is iets voor iedereen, en dat toont hoe anders mensen kunnen zijn, hoe mensen aangetrokken worden door totaal andere dingen.”

Heb je al plannen voor een volgend boek?
“Ik schrijf momenteel aan een tweede boek. Tijdens ons gesprek besefte ik ook opnieuw het belang van concepten als schoonheid en vrouw-zijn, en die wil ik ook weer verwerken in mijn volgende boek. Het gaat over een moeder en een dochter met een eetstoornis, en hoe ze daar allebei naar kijken. Opnieuw een zwaar onderwerp, maar het wordt iets totaal anders dan Kukolka. Het wordt een heel blij boek.”

Foto boven: Kat Kaufman
Foto’s tekst: iStock

Schrijf je reactie

Tijdens haar studies in de Taal- en Letterkunde kreeg Andrea de wereld voornamelijk te zien door (westerse) mannelijke ogen. Daarbuiten ging ze daarom zelf op zoek naar stemmen die net niét te vinden zijn in de grote literatuur, maar die net zo veel (of meer?) te zeggen hebben. De interesse voor zulke verhalen wil ze combineren met haar liefde voor mooie woorden, en haar ergernis aan mensen die denken dat feminisme gelijkstaat aan mannenhaat.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen