“Ze verdienen een job die een meerwaarde heeft”

Wat moet u hebben om te drinken, mevrouw?” vraagt barista Johan Van Beul beleefd. “Ik heb uw tafel al opgeschreven op mijn papier. Dus u bent nu mijn klant. Ik moet dat altijd snel doen anders neemt een collega de tafel van mij over,” lacht de vlotte jongeman. En inderdaad: naast hem staat Madelina Roth, een andere barista, licht beteuterd. Ze stond ook klaar om mijn bestelling op te nemen, maar gaat al snel door naar een andere tafel.

Inclusie

De barista’s van Amici, Italiaans voor vrienden, zijn ijverig. Een compliment dat ze misschien nog niet vaak hebben gekregen in hun leven: ze hebben immers allemaal een mentale beperking. “Sommige mensen behandelen mij als een kind. Mijn mama vindt dat niet tof wanneer mensen dat doen. Ik ben toch geen kind? Ik ben niet achterlijk. Ik kan ook dingen doen en iets betekenen,” zegt barista Britt Kouwenbergh vastberaden. 

“In Amici zijn mensen met beperking voor een keer de hoofdrolspelers.”

Het doel van deze Antwerpse koffiebar is eigenlijk vrij simpel: mensen in contact brengen met andere mensen die toevallig een beperking hebben. “Mensen zoals Britt, Johan en Madelina hebben weinig kansen om effectief aan de samenleving delen te nemen,” legt Pieter Wieërs uit. Samen met Anne Dewulf is hij de drijvende kracht achter dit project dat uitgaat van de Sant’Egidiogemeenschap. “België is een goede zorgstaat, maar het belang van inclusie op de werkvloer wordt soms vergeten,” aldus Pieter. “Onze bar zet de mooie theorie om in een nog mooiere realiteit. Wij willen met deze koffiebar de verhalen van de medewerkers vertellen. In Amici zijn zij voor een keer de hoofdrolspelers.”

“Als ik kon, zou ik hier elke dag komen werken!” 

Die visie slaat aan, zo blijkt. Amici is nog maar sinds begin juni open, maar dat zou je niet zeggen: de koffiebar heeft goed te doen. “Het is echt een succes. Sinds kort hebben we ook coffee-to-go en ook dat gaat vlot. Er zijn zelfs plannen om de bar uit te breiden”, gaat Pieter enthousiast verder. “En de openingsuren willen we ook aanpassen. We zijn op dit moment enkel op donderdag en vrijdag van 14u tot 18u open, maar als we nog meer mensen kunnen opleiden, kunnen we zeker ook op andere dagen opendoen.” 

Gedurende drie maanden zullen er nog eens tien barista’s opgeleid worden . Dan zullen er vijftien barista’s in totaal zijn en kunnen ze elkaar vaker afwisselen. “Anders kan het misschien te stressvol worden,” legt Mae uit. “Enkel wanneer het rustig is, gaan we ook achter de bar staan en maken we zelf koffie. Anders is het nog wat te moeilijk,” vertrouwt Madelina me toe. “Maar als ik kon, zou ik hier elke dag komen werken!”

Vijftien kilometer te voet naar het werk

Madelina heeft elf jaar op een beschutte werkplaats gewerkt, maar dat was toch echt niets voor haar. “Ik was op het einde echt ongelukkig daar. Sinds ik hier werk, heeft mijn familie me zien openbloeien. Gisteren zijn er nog drie tantes op bezoek gekomen. Ze vinden het goed dat ik hier werk.”

Zo denkt de familie van Johan er ook over. “En ik ben hier ook graag. Soms heb ik het moeilijk om me te concentreren, maar hier lukt het werken wel. En als ik me niet kan concentreren ga ik even bij Mae staan. Ze is echt mijn beste vriendin.” Hij glundert even terwijl hij naar Mae kijkt. 

“Bazin,” corrigeert ze hem speels. “Mijn beste baas dan!” kaatst Johan terug. Mae knikt goedkeurend en vertelt me met een knipoog: “Ik deel regelmatig snoep uit.” 

“Dit is de enige job die ik al heb gehad waar ik echt actief kan meedraaien.“

Snoep of niet, baas of beste vriendin, Johan houdt van de koffiebar. Dat heeft hij vandaag letterlijk bewezen door de 15 kilometer van zijn huis naar Amici te voet te overbruggen. Normaal neemt hij de bus vanuit Melsele. “Maar de bussen staken en ik wilde komen werken”, haalt hij zijn schouders op alsof het de normaalste zaak van de wereld is om anderhalf uur naar je werk te wandelen. Ik durf hem niet te vertellen hoe vaak ik tijdens mijn schoolcarrière het excuus “maar de bussen staken” heb gebruikt om me dan nog een keer om  te draaien in mijn bed.

Juffrouwen op bezoek

“Dit is de enige job die ik al heb gehad waar ik echt actief kan meedraaien. Ik vind dat heel plezant,” legt Johan uit. “En er komen vaak mensen die ik ken langs. Vandaag zitten er twee van mij juffen van vroeger.” Hij neemt me mee naar het terras om me aan hen voor te stellen. “Echt een heel tof initiatief”, klinkt het bij de ene juf. De andere juf wil erg graag met Johan op de foto voordat ze naar huis gaat. 

Dat laatste gebeurt wel vaker, ook bij Madelina. “Ik heb ook al een paar keer in de krant gestaan en ik ben ook al op tv geweest. Straks ga ik nog handtekeningen moeten uitdelen,” gniffelt ze. “Dat filmpje van de VRT over Amici is al zeker 300.161 keer bekeken”, weet Johan. 

De medewerkers zijn duidelijk blij dat er zoveel belangstelling is voor hun nieuwe job. En dat maakt initiatiefnemers Anne en Pieter natuurlijk gelukkig: “Onze vrienden verdienen een job die een meerwaarde heeft.”

Extra koffie

De grote belangstelling voor de koffiebar is ook positief voor de andere sociale projecten van Sant’Egidio. De groep zet zich ook nog in voor zogenaamde ‘kansengroepen’, zoals daklozen, bejaarden en kinderen in kansarme wijken, Roma en vluchtelingen. “Het is opvallend dat we voor dit nieuwe project alleen maar positieve reacties krijgen. Iedereen vindt het een mooi initiatief. Mensen met een mentale beperking zijn meer dan gemiddeld in staat bij mensen een gevoelige snaar te raken,” merkt Pieter op. 

“Het is toch leuk dat wij ook iets doen voor de daklozen.“

“Het is niet het hoofddoel van Amici om winst te maken, maar als we er iets aan verdienen, gaat dat naar onze andere projecten.” De sociale projecten van Sant’Egidio zijn allemaal met elkaar verbonden. Zo bakken de bejaarden elke week de taarten voor de koffiebar, en kunnen mensen via Amici ook iets doen voor de daklozen van Antwerpen. 

“Je kan een ‘extra koffie’ bestellen. Dat staat zo ook op het menu,” legt Pieter uit terwijl hij me de kaart laat zien. Die koffie krijg je dan niet, maar je betaalt er wel voor. Het idee is dat een dakloze de bar dan kan binnenwandelen en zo’n extra koffie kan bestellen zonder er voor te hoeven betalen. “Dat is ook echt een succes. Er zijn er al 43 besteld.”

De barista’s vinden het tof dat ze op die manier minderbedeelde mensen kunnen helpen. “Het is toch leuk dat wij ook iets doen voor de daklozen. Dat is een heel goed initiatief want soms wordt er ook te weinig gedaan voor de daklozen en dat is natuurlijk niet eerlijk,” aldus Madelina.

Uitkering

Hoeveel succes de bar ook heeft, het is moeilijk om de barista’s het loon te geven dat ze verdienen. “Ze krijgen bijna allemaal een sociale uitkering,” legt Pieter uit. “Natuurlijk willen we hen graag een gewoon loon geven. Ook voor hun eigenwaarde is dat belangrijk: ik word betaald, net als een persoon zonder beperking.” 

“Wij zien hier in ieder geval alleen gelukkige gezichten, en dat maakt ook alle vrijwilligers blij.”

“Maar flexibele werkuren met volwaardig loon en zeer beperkte werktijden is op dit ogenblik niet realiseerbaar door de huidige wetgeving rond uitkeringen. Hierdoor geven we hen een vrijwilligersvergoeding.” De barista’s werken maximum 8 uur per week, sommigen zelfs minder dan dat. Een 38-urenweek is te hoog gegrepen. 

Pieter hoopt dat dit project dingen in beweging kan zetten. “We hopen dat dit initiatief politici en burgers stimuleert om werk te maken van een echte inclusiepolitiek en ook anderen inspireert om initiatieven te ontwikkelen. Wij zien hier in ieder geval alleen gelukkige gezichten, en dat maakt ook alle vrijwilligers – die dit helemaal gratis doen – blij. Daar doen we het voor!” 

Koffiebar Amici-Books & Coffee is elke donderdag en vrijdag van 14 tot 18 uur open. De bar bevindt zich op een boogscheut van de Groenplaats: Kammenstraat 49, 2000 Antwerpen. 

Foto’s: Sandra Mermans