Kun je als vrouw volop voor De Kunst gaan? Of vormen een man, kinderen en de afwas van gisteren een ontzettende belemmering bij het scheppen van een meesterwerk? Journaliste Annelies Vanbelle ging praten met bekende creatieve zielen, fotografe Carmen De Vos maakte hun portret. Een reeks die goesting geeft. Om a room of one’s own in te richten.
Ilah/Inge Heremans (44), cartooniste, moeder van een zoon (19) en een dochter (16)
“Ik teken al van kleins af. De meeste kinderen tekenen als ze klein zijn, en stoppen daar naderhand mee. Ik ben simpelweg nooit gestopt. Ik vond niet dat ik een bijzonder talent had, ik deed het gewoon heel graag. Goed kunnen tekenen is een kwestie van oefening, dus met de jaren werd ik ook beter. Ik wou graag aan Sint-Lukas verder studeren, maar mijn ouders verkozen een universitaire studie. Ik koos voor Germaanse talen, maar vond dat oersaai. Ik ging tappen in een café, en stopte met studeren. Uiteindelijk hebben mijn ouders, door tussenkomst van mijn oud-lerares kunstgeschiedenis en Latijn, toch ingestemd. Na mijn studies Toegepaste Grafiek aan Sint-Lukas ben ik in Leuven nog filosofie gaan volgen.”
“In mijn tweede jaar werd ik plots zwanger, van iemand die ik nog niet zo goed kende. Kinderen krijgen was op dat moment dus geen bewuste keuze. In wezen ben ik zelfs niet zo’n kinderliefhebber. Ik hou niet van alle grote mensen en dus ook niet van alle kinderen. En kinderen zijn soms ergerlijker omdat ze minder remmen hebben. Volwassenen houden zich nog in (lacht).”
Ik ben eigenlijk niet zo’n kinderliefhebber. Ik hou niet van alle grote mensen en dus ook niet van alle kinderen.
“Ik wist echter meteen dat ik geen abortus wou plegen. Ik voelde me daar te oud voor en ik wilde gewoon ook heel graag een kind. En daar was ie dan, mijn zoon Wolf (nu 19). In die periode begon ik ook voor het eerst te publiceren. Combineren met mijn studies was niet zo ingewikkeld. Je bent als student veel vaker thuis dan iemand die voltijds werkt. En ik zorgde er steeds voor dat ik in eerste zittijd geslaagd was, zo had ik in de zomervakantie zeeën van tijd voor mijn kind. Mijn dikke buik viel niet echt op door de ruime kleding toentertijd. Mijn medestudenten wisten wel dat ik moeder was maar van de proffen was er maar één op de hoogte. Hij heeft het ook niet aan anderen doorverteld. Groot was de verbazing toen ik bij de proclamatie mijn diploma kwam ophalen met mijn driejarige zoon aan de hand.”
Niet saai
“Na het afstuderen werd ik, deze keer wel bewust, zwanger van mijn dochter Min (16). Mijn kinderen gingen naar de crèche, en dat was eigenlijk allemaal best te combineren. Ik vind het ook goed dat kinderen niet ganse dagen thuis zitten met alleen mama of papa. Van zo’n crèche worden ze gewoon veel socialer. Toen ze heel klein waren had ik hartzeer toen ik ze moest wegbrengen, maar daarna niet meer.”
“Toen ze schoolliepen werkte ik overdag, en hield ik een korte pauze tussen 16 à 17u en 20u. Dan kookte ik en schonk ik de volledige aandacht aan hen. Nadat ik ze in bed stopte, ging ik weer aan het werk. Dat ging perfect. Ik had de luxe dat ik mijn werk zelf kon plannen, en soms ook wat voorop kon werken. Mijn tekeningen zijn meestal niet aan de actualiteit gebonden.”
“Nu mijn kinderen pubers zijn, gaat alles nog vlotter. Ze hebben me minder nodig, al genieten ze er wel van om ’s avonds samen in de zetel een film te kijken. Toch vind ik dat je als vrouw en als moeder voor enorm veel moet instaan. Je moet aan zoveel tegelijk denken: je werk, je facturen, de boodschappen, het koken, afspraken voor de kinderen. Als man is dat gewoon anders. Alleen al je hormonen en de eerste intense periode van zwangerschap, bevallen en borstvoeding, zorgen ervoor dat je instinctief dichter bij de noden van je kind staat dan je man.”
“De weken dat de kinderen hier zijn, zijn druk en intensief, want ik vind niet dat mijn lief als plus-vader moet instaan voor hun welzijn. En pubers kunnen nogal eens een uitdaging zijn (lacht). In de week dat ze bij hun vader zijn is het uiteraard veel rustiger en vrijer. Je hebt alle tijd en koken doe je alleen als je er echt zin in hebt.”
Ik denk dat het moederschap me behoed heeft voor een soort bandeloos leven. Een kind hebben triggerde in mij een organisatie en een discipline die ik anders niet zou hebben.
“Ik vind een gezinsleven eigenlijk helemaal niet saai, ik vind kinderen hebben zelfs bijzonder boeiend. We lachen veel en amuseren ons enorm samen. Moeder worden was écht het beste wat me kon overkomen. Ik raakte hierdoor minder gefixeerd op mezelf en kon alles veel beter relativeren. Vroeger kon ik de zaken erg moeilijk maken, nodeloos conflicten opzoeken en de zaken dramatiseren. Zodra ik zwanger werd, was dat allemaal ineens van de baan, ik besefte: je bent niet meer de belangrijkste. Het is vergelijkbaar met het gevoel dat je hebt als je naar de sterren kijkt: ik ben zo nietig, wat zit ik me hier nu zorgen te maken om een of andere futiliteit?
“Ik denk zelfs dat het moederschap me behoed heeft voor een soort bandeloos leven. Een kind hebben triggerde in mij een organisatie en een discipline die ik anders niet zou hebben. De structuur van het gezin heeft me ook geholpen om naar buiten te treden. Ik denk dat ik hierdoor in mijn carrière veel meer ben gaan durven, het lef had om naar bladen toe te stappen om te publiceren. Ik weet nog goed dat ik Wolf voelde schoppen in mijn buik toen ik examens ging doen; wat kan je dan nog raken?”
© Carmen De Vos
Voor altijd
“De vader van mijn kinderen heb ik dus leren kennen tijdens mijn studies. We waren nog jong, en bovendien werd ik onverwacht zwanger, zodat we sneller aan het echte leven moesten beginnen dan de bedoeling was. We zijn altijd een uitstekend team geweest, en hij is een fantastische vader. We hebben nu een week-weekregeling met bilocatie, dat gaat perfect. Mijn zoon heeft dat snel geaccepteerd en bekeek het heel pragmatisch. Voor mijn dochter was en is het soms moeilijker, ook al is het ondertussen al zeven jaar geleden.”
Ik denk dat ‘goeie’ mannen graag een vrouw hebben die ze kunnen bewonderen. Zij die hun vrouw klein willen houden, dat zijn simpelweg gefrustreerde kwieten.
“Ik zal me het moment altijd blijven herinneren waarop ik hen verteld heb dat we uit elkaar zouden gaan. Als ik er nu aan denk, dan word ik nog steeds heel ongelukkig. Het is nooit mijn bedoeling geweest mijn relatie te beëindigen. Ik liep mijn huidige lief tegen het lijf, en het was meteen een enorme coup de foudre. Mocht ik hem niet hebben ontmoet, was ik wellicht nog steeds samen met mijn ex. Maar ik moest kiezen, vooral voor mijn kinderen, ook al klinkt dat vreemd. Ik wou oprecht kunnen zijn naar hen toe, en geen bordkartonnen leven leiden. Ja, ik geloof nog steeds heel hard in de monogamie. Als je de juiste partner treft, wil je die nooit meer verlaten. Dat is in mijn geval toch zo.”
“Zowel mijn ex als mijn huidige vriend zijn veeleer creatieve types. Ik denk dat ik op hen val omdat ik ze begrijp. Een manager, iemand die gepassioneerd is door cijfers, die zou ik gewoonweg nooit begrijpen. Ik vind het belangrijk iemand te kunnen bewonderen, om van iemand te kunnen leren. Van iemand die ook creatief bezig is, leer ik het meest. En ik denk dat het bij de ‘goeie’ mannen ook zo is, dat zij graag een vrouw hebben die ze kunnen bewonderen. Zij die hun vrouw klein willen houden, dat zijn simpelweg gefrustreerde kwieten.”
Een soort Peter Pan
“Ik koos bewust voor de naam ‘Ilah’, omdat die op beide seksen kan slaan. Heel lang geleden kreeg ik wel eens de kritiek: ‘Jij kreeg die job omwille van je mooie borsten.’ De tijd dat er dergelijke opmerkingen kwamen, ligt nu toch achter ons, denk ik. Zelfs als ik droom, dan ben ik vaak een man, ik beleef allerlei avonturen. Ik ben een soort Peter Pan (lacht). Ook op de school waar ik lesgeef, Sint-Lukas Brussel, zijn de docenten beeldverhaal drie vrouwen: Judith Van Istendael, Eva Cardon (Ephameron) en ikzelf. Vrouwen komen steeds meer aan bod in de artistieke wereld. Er zijn alleszins al een pak meer vrouwelijke cartoonisten die het goed doen. “Waarom het aandeel vrouwen in de artistieke wereld toch moeilijk aangroeit? Omdat op belangrijke posten nog steeds oudere mannetjes zitten. Maar er is hoop: op een dag gaan zij op pensioen (lacht). En er zijn ook leuke oude mannetjes. Georges Wolinski bijvoorbeeld, die ik eens mocht ontmoeten op het Stripfestival in Angoulême. Hij ontsnapte uit de horde fans die hem omsingelden om met mij, timide schepsel op de achtergrond, te komen praten. Hij bleek mijn werk te kennen, ik vond dat een hele eer. Het was een hele lieve, aimabele man.”
© Carmen De Vos
Stekels
Het lief, de uitverkorene, komt haar even een vlugge zoen geven. Nu mag dat, nu wij hier zo in de woonkamer aan het praten zijn, maar als ze aan het werk is liever niet. “Dan zet ze haar stekels op en moet ik wegwezen”, zegt hij lachend, met veel liefde in zijn blik. “Maar doorgaans heb ik niet zo gek veel neuroses”, zegt ze, “Vroeger werkte ik altijd in complete stilte, nu heb ik liever muziek op de achtergrond. Een zeker isolement heb ik wel nodig, maar rituelen om de stress te bezweren of de muze gunstig te stemmen, heb ik niet. Tekenen kun je overal. Ik doe het ook ongemerkt op vergaderingen. Hoe saai ze ook zijn, ik amuseer me wel (lacht).”
Met de jaren leerde ik beter omgaan met kritiek. Maar het blijft een heikel punt, omdat wat ik maak zo verbonden is met mijn persoonlijkheid.
“Inspiratie komt op verschillende momenten, maar vooral wanneer ik tegen een deadline aanschurk. Ik ben nogal een deadlineneuker. Dat is altijd zo geweest: lanterfanten tot het echt niet meer anders kan, en dan komt er plots iets op het blad. Ik leer het ook aan mijn studenten: blijf vooral zitten tot er iets komt. Er komt altijd iets. Al blijft de angst om het witte blad toch bestaan, telkens opnieuw. Die gaat nooit weg.”
“Wat ook blijft is de ontevredenheid over wat ik gemaakt heb. Ik denk dat ik op een volledig jaar slechts content ben over vier à vijf tekeningen. Al de rest blijf ik op een bepaalde manier onaf en onvolmaakt vinden. Daarom is het wel goed dat ik elke dag een tekening moet doorsturen naar de krant (Ilah werkt nu voor De Morgen en De Tijd, AV). Hierdoor wordt mijn perfectionisme wat ingetoomd. Met de jaren leerde ik ook beter omgaan met kritiek. Maar het blijft een heikel punt, omdat wat ik maak zo intrinsiek verbonden is met mijn persoonlijkheid. Ik heb nog altijd heel veel last van het ‘graag gezien willen worden’-syndroom (lacht).”
Schrijf je reactie