We nippen aan onze witte wijntjes op café in Brussel, mijn vrienden en ik. Of ze het vervelend vinden dat ze single zijn, vraag ik. Beangstigend misschien zelfs? “Beangstigend…” herhaalt vriend W. bedenkelijk. “Het voelt wel eens vervelend dat ik geen lief heb,” besluit hij dan, “maar ik maak me niet per sé zorgen over de toekomst.” “Al zou ik het wel fijn vinden als iemand me verzekert dat ik op mijn 33e zeker een lief heb,” vult vriendin L. aan. Vriend W. en ik lachen om dat specifieke getal, maar bij nader inzien blijkt dat zo vreemd nog niet.
Onderzoekers aan de universiteit van Toronto onderzochten in 2013 uitgebreid een nieuw fenomeen, dat ze “de angst om single te zijn” noemden. Ze definieerden dit concept als “de bezorgdheid, angst, of het verdriet om op dit moment of in de toekomst geen lief te hebben.” De Canadese onderzoekers toonden aan dat de angst om single te zijn niet zo onschuldig is. Ze vonden onder andere een verband met het selecteren van minder aantrekkelijke partners, het niet kunnen verlaten van een partner die je ongelukkig maakt, en mentale gezondheidsproblemen zoals depressie en eenzaamheid.
Stereotypes, singles en stigma’s
Op de vraag waar die angst dan precies vandaan komt, verwijzen de Canadese onderzoekers meermaals naar negatieve stereotyperingen van singles. Singles worden immers vaak omschreven als eenzaam en mensen zijn er doorgaans van overtuigd dat ze minder gelukkig, zorgzaam, zeker, en volwassen zijn vergeleken met (getrouwde) koppels. Niets is minder waar natuurlijk. In realiteit zijn singles juist socialer, gezonder, en meer betrokken bij de maatschappij. Single mannen, bijvoorbeeld, voelen minder financiële druk en werken vaak dus ook minder uren vergeleken met getrouwde mannen. Een ander onderzoek dat de ervaringen van 60- en 70-jarige vrouwen die nooit een partner hadden gehad bevroeg, concludeerde dat deze vrouwen zeer tevreden waren over hun relatiestatus en zelfs verschillende voordelen ondervonden, zoals controle over hun financiële en sociale activiteiten. Voor vrouwen in een relatie, daarentegen, kan het hebben van een relatie en/of gezin zelfs voor een “verstikkend” gevoel zorgen, omdat dit veel van hun tijd, aandacht, en zorg vraagt.
“Single mannen krijgen minder vaak te maken met negatieve oordelen over hun single relatiestatus.”
Ondanks dat het single leven wel degelijk zijn voordelen heeft, hebben jongvolwassenen toch liever een relatie dan dat ze single zijn. Vooral single vrouwen jonger dan 35 lijken zich zorgen te maken over hun relatiestatus. Dat getal van vriendin L. lijkt dus toch niet uit de lucht gegrepen. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat (ja, zelfs vandaag de dag!) single vrouwen zich nog steeds vaker veroordeeld voelen wanneer ze zowel single als seksueel actief zijn.
Single mannen krijgen minder vaak te maken met zulke negatieve oordelen over hun single relatiestatus. Toch toont onderzoek aan dat, wanneer ze single-zijn, het toch eerder de mannen dan de vrouwen zijn die minder algemeen welbevinden ervaren door hun single zijn, omdat ze bijvoorbeeld sociaal geïsoleerd kunnen raken. Het ziet er dus naar uit dat de stigmatisering van singles niet overeenkomt met de ervaringen van singles in de realiteit. Maar waar komen die negatieve stereotyperingen en stigma’s over singles dan vandaan?
Oh television on the wall, I don’t want to be single after all
Televisie is één van de grootste en belangrijkste culturele storytellers. Al sinds de jaren 90 is de zoektocht naar de ware liefde een succesformule in populaire films en televisieseries. Romantische idealen, denk maar aan “liefde op het eerste zicht” en “liefde overwint alles” zijn nog steeds dagelijkse kost in verschillende televisiegenres en films. Al van kleins af aan krijgen we een vertekend beeld voorgeschoteld via animatiefilms. Gelukkig heeft Disney de afgelopen jaren al een paar pogingen gewaagd om de door zichzelf gecreëerde misvattingen recht te zetten door intelligente, vrouwelijke personages te creëren die hard werken en zichzelf niet zien in functie van een man, zoals Brave en Maleficent. Een mooi voorbeeld vind je ook in de film Frozen. Anna leert een man kennen en één musical hit later zijn ze smoorverliefd en klaar om te trouwen. De nuchtere Elsa antwoordt misprijzend: “you can’t marry someone you just met.” Daarmee ontkracht Disney eindelijk een mythe waarmee we van Sneeuwwitje tot Doornroosje lang platgewalst werden.
En nuchtere Elsa in Frozen
Gezien de liefde een belangrijke thema is op ons televisiescherm, is het niet zo bizar dat singles negatief voorgesteld worden in deze verhaallijnen. Dit blijkt vooral het geval voor vrouwelijke personages, die ofwel eenzaam en miserabel worden voorgesteld ofwel gefrustreerd en onzeker over zichzelf, wanneer ze (voor langere tijd) single zijn. Wetenschappelijk onderzoek beaamt dat bekende romantische films en series, denk maar aan Ally McBeal, Sex and the City, en Bridget Jones één duidelijk boodschap communiceren: Single vrouwen zijn zielig, eenzaam en miserabel. Zelfs in Sex and the City, de serie die zogenaamd de single vrouw zegeviert, vinden alle vier de hoofdpersonages hun zielsverwant op het einde van het zesde seizoen. Een romantische ideaal dat zonder schroom maar weer eens bevestigd wordt.
“Zelfs in Sex and the City vinden alle vier de hoofdpersonages hun zielsverwant op het einde.”
Single vrouwelijke personages worden niet alleen erg negatief voorgesteld op ons scherm, over het algemeen zijn de culturele storytellers nog altijd vrij cliché door telkens weer te herhalen dat vrouwen een man nodig hebben om compleet en succesvol te zijn. Een mooie carrière en onafhankelijkheid zijn niet voldoende om een single vrouwelijk personage voldoening en geluk te schenken. Enkel een man kan dit, zo blijkt. Is het je nog niet opgevallen dat vrouwelijke personages vaak een voorkeur hebben voor familiale en romantische rollen en blijkbaar maar een beperkt repertoire aan gespreksonderwerpen hebben, dat dan ook nog eens voornamelijk gelimiteerd is tot een uitvoerige bespreking van hun romantische of seksuele ervaringen? Voor echt advies hebben ze meestal een man nodig. En wanneer ze expliciet voor het single leven kiezen, dan kan dit zelfs een negatief gevolg hebben voor hun carrière.
Ted maakt zich in How I Met Your Mother zorgen over zijn relatiestatus
Hoe zit het dan precies met de single mannen op ons televisiescherm? Die genieten meestal met volle teugen van het vrijgezellenleven, ervaren zo goed als geen negatieve ervaringen gerelateerd aan hun single status, en worden lichtjes benijd door hun getrouwde vrienden. Toch is er voor de single man in de afgelopen jaren ook een nieuwe verhaallijn ontstaan die iets sterker aanleunt bij die van de single vrouw. Denk bijvoorbeeld aan Ted van de populaire televisiereeks How I Met Your Mother, een single mannelijk personage dat zich zorgen maakt over zijn toekomst waarin hij steeds ouder wordt en single blijft.
“Ook in onze eigen Vlaamse cinema worden singles niet al te positief afgebeeld.”
Daarnaast is het voor de oudere, gescheiden man niet altijd even makkelijk wanneer zijn vrouw hem ineens op straat zet, zoals te zien in de film Crazy, Stupid, Love. Toch is er een groot verschil tussen hoe single mannen versus vrouwen afgebeeld worden op televisie. Terwijl er doorgaans maar één (negatieve) verhaallijn is voor de single vrouwelijke personages, kunnen single mannelijke personages op verschillende manieren afgebeeld worden. In How I Met Your Mother heb je enerzijds de angstige Ted die wanhopig op zoek is naar een relatie, maar evengoed de buitensporige Barney die zichtbaar geniet van zijn vrijgezellenbestaan.
Ook in onze eigen Vlaamse cinema worden singles niet al te positief afgebeeld. Dat werd nogmaals bevestigd in de film Vele Hemels Boven de Zevende. “Mooi wel,” vond een vriendin, “maar ook best deprimerend voor mensen die single zijn.” Het hoofdpersonage Eva Berghman krijgt inderdaad meermaals te horen dat ze dringend een partner moet zien te vinden en haar seksleven is eerder triest dan spectaculair.
Wat gebeurt er dan eigenlijk als zo’n negatief beeld van singles alom vertegenwoordigd blijft in onze culturele storytelling?
Het Bridget Jones-effect
Om een antwoord op die vraag te bieden, ondervroegen we een 800-tal jongvolwassenen (18 – 25 jarigen) naar hun angst om single te zijn en brachten we dit in verband met het aantal uren dat ze gemiddeld naar televisie keken. Hieruit bleek dat vooral het kijken naar romantische televisie-content (denk aan romcoms à la Bridget Jones en populaire televisieseries met een sterke focus op relaties zoals New Girl en How I Met Your Mother) een invloed had op hun angst om single te zijn, maar enkel voor single vrouwelijke deelnemers. Single mannelijke deelnemers leken dus eerder gespaard van dit effect. Mogelijks omdat ze meestal positief afgebeeld worden als singles, of misschien omdat ze niet zo vaak naar dit soort films en televisieseries keken.
Een scène uit Bridget Jones. Single vrouwelijke personages worden vaak negatief voorgesteld op ons scherm.
Maar waarom blijft dit effect dan uit voor vrouwen in een relatie? Wanneer het hebben van een romantische relatie aangemoedigd wordt en het single leven nogal triest wordt afgebeeld, is het ook niet verrassend dat onderzoek aantoont dat mensen in een relatie zich meer tevreden voelden over hun huidige partner nadat ze een romantische film keken, vergeleken met mensen in een relatie die geen romantische film keken. Het is dan ook niet onlogisch om ervan uit te gaan dat vrouwen in een relatie, die vaak naar romantische tv-content kijken, niet meer angst om single te zijn ervaren, omdat ze op dat moment een relatie hebben en zich juist tevredener voelen over deze relatie.
Aan all the single ladies out there: wees gewaarschuwd. Laat je vooral niet doen door al die romcoms en familieleden die je binnenkort weer bij Kerst willen doen geloven dat the single life sucks. It rocks, and you know it!
2 reacties
Ik las de titel en maakte me de volgende bemerking: er staat wat te veel: “om single te zijn.”
TV Kijken is niet meteen de meest opbouwende activiteit: je ben enkel toeschouwer. Niet dat er iets mis met af en toe te ontspannen en toe te kijken. En toch is tegenwoordig niet vaak iets opbouwend op TV te aanschouwen. Ik durf zelf zeggen dat er vaak aan sociale vorming wordt gedaan.
En inderdaad dus ook groepsdruk om te confirmeren aan de rest van de groep.
Mijn boodschap is dus: spiegel u vooral niet aan wat ge op de TV ziet.
“Vooral single vrouwen jonger dan 35 lijken zich zorgen te maken over hun relatiestatus.”
Biologische klok?