doorgelicht

Toxic friendships: waarom je die ene slechte vriend(in) blijft vergeven

Regina George uit Mean Girls is misschien wel hét voorbeeld van een toxische vriendin: ze zet haar vriendinnen tegen elkaar op, vertelt hun geheimen door en beslist wat ze wel en niet mogen dragen. En ondanks het feit dat ze haar vriendinnen een slecht gevoel geeft over zichzelf, willen ze toch allemaal met haar blijven omgaan. Het lijkt overdreven, maar ook in het echte leven blijven mensen vasthouden aan toxische vriendschappen. Maar waarom eigenlijk? En hoe kan je ontsnappen aan zo’n vriendschap? Illustraties: Kato Trappers

Kort gezegd wordt een vriendschap toxisch als hij eerder een slechte dan een goede invloed op je heeft. Bijvoorbeeld omdat je vriend(in) de volledige conversatie domineert, kritiek heeft op alles wat je doet of omdat hij/zij van alles een competitie maakt. Zo’n vriendschap kan enorm op je wegen, maar is vaak moeilijk te herkennen als je er middenin zit. Het wordt makkelijker als je nadenkt over wat een goede vriendschap precies is.

Volgens Shasta Nelson, auteur van Frientimacy en Friendships Don’t Just Happen! en oprichter van GirlFriendCircles.com, heeft een goede vriendschap drie basisingrediënten: positiviteit, consistentie en kwetsbaarheid. Positiviteit is wat je nodig hebt om je goed te voelen bij je vrienden: samen lachen, plezier maken, elkaar bevestiging geven, … Dat wil niet zeggen dat je niet op elkaars schouder mag uithuilen – dat is ook nodig. Maar volgens Nelson heb je voor elke negatieve interactie gemiddeld vijf positieve interacties nodig om een goed gevoel bij de vriendschap te hebben.

“Voor elke negatieve interactie heb je gemiddeld vijf positieve interacties nodig om een goed gevoel bij de vriendschap te hebben.”

De tweede pijler voor een goede vriendschap is consistentie: hoe vaak zie je elkaar, welke gewoonten ontwikkel je samen, welke geschiedenis bouw je samen op? Als je veel tijd met elkaar doorbrengt, kan je elkaar beter inschatten en daardoor ga je elkaar vertrouwen. En dat brengt ons bij kwetsbaarheid: praten over je successen, dromen en ambities, maar evengoed over wat slecht gaat. Om ons geliefd te voelen, zo zegt Nelson, moeten we het gevoel hebben dat iemand ons écht goed kent. Als een vriendschap iets lijkt te missen, is de kans groot dat het antwoord op één van deze drie vlakken ligt. Als dat zo is, kan je aan één van die drie vlakken werken om de vriendschap te verbeteren. Maar een vriendschap die je echt een slecht gevoel geeft of waar de moeite maar van één kant komt, zou wel eens toxisch kunnen zijn.

Er zijn heel wat signalen die wijzen op een toxische vriendschap. Zo kan je je best vragen beginnen stellen als je vriend(in) de hele tijd over zichzelf praat, regelmatig beloftes verbreekt en veel meer van jou verwacht dan hij/zij zelf geeft. Dr. Sharon Livingston, market researcher en auteur van Get Lost, Girlfriend!, had zelf een toxische vriendschap. Ze beschrijft hoe haar beste vriendin plots begon te praten over een ‘andere beste vriendin’, haar ongevraagd kritiek gaf en verwachtte dat ze allerlei aspecten van haar persoonlijkheid veranderde. Livingston vertelt ook hoe haar zelfvertrouwen afhankelijk was geworden van de gemoedstoestand van haar vriendin – en hoe ze zich naar het einde toe alleen nog maar slecht voelde in de vriendschap. En toch had ze heel lang niet de kracht de band te beëindigen.

Waarom zou je bevriend blijven met iemand die je alleen maar een slecht gevoel geeft? Omdat ons brein is geprogrammeerd om mensen te vergeven. Dat blijkt uit een onderzoek van een aantal researchers van Yale University, onder leiding van Jenifer Z. Siegel. Zij legt me uit dat we een negatieve eerste indruk snel bijstellen als we mensen goede dingen zien doen, maar een positieve indruk blijft vaak positief – ook als we mensen slechte dingen zien doen. Met andere woorden: we zijn geneigd mensen te vergeven voor immorele acties als we denken dat het ‘goede mensen’ zijn. Hoe dat komt? “Vergiffenis is nodig om relaties te laten voortbestaan in een wereld waar mensen fouten maken en zelden slechte bedoelingen hebben. Maar onze capaciteit om te vergeven past zich niet altijd aan de situatie aan – en als je veel vergeeft, kunnen de mensen om je heen daar misbruik van maken.”

“Ons brein is geprogrammeerd om mensen te vergeven.”

Dat geldt volgens Siegel zowel voor vriendschappen als romantische relaties. “Voor zover we weten is er geen apart mechanisme voor toxische vriendschappen en toxische relaties. Onderzoek toont aan dat hoe sterk we ons gedrag aanpassen, afhangt van hoe close we zijn met iemand. Het is slechts speculatie, maar ik kan me inbeelden dat je slecht gedrag langer accepteert van iemand als je meer riskeert door de relatie of vriendschap te verbreken.”

Als je dus samenwoont met je geliefde of samenwerkt met je beste vriendin, zal je meer van hem/haar gaan accepteren – omdat je weet dat je hem/haar niet zomaar uit je leven kan bannen. Maar ook als je veel gemeenschappelijke vrienden hebt of je leven op andere manieren verweven is met dat van een toxische persoon, zal je slecht gedrag veel langer door de vingers blijven zien. Sommige mensen komen ook makkelijker in zo’n relatie of vriendschap terecht dan anderen, zegt Siegel. “Factoren die kunnen beïnvloeden hoe vatbaar je bent voor een toxische relatie of vriendschap zijn onder andere zelfvertrouwen, hoe veel mensen je in je sociaal netwerk hebt, en je hechtingsstijl.”

Irine S. Levine, klinisch psychologe, journalist en ‘vriendschapsdokter’, legt in Cosmopolitain uit waarom het moeilijk kan zijn een toxische vriend(in) te laten gaan, bijvoorbeeld omdat je een lange vriendschap hebt en dat niet zomaar wil opgeven. Of omdat je de goede momenten die je samen hebt nog steeds de moeite waard vindt. Sommige mensen houden zelfs vast aan een vriendschap omdat ze geloven dat ze het verdienen om slecht behandeld te worden. “Als je heel weinig zelfvertrouwen hebt, durf je je vriendschap misschien niet in vraag stellen uit angst van je vriend te vervreemden. Ook je thuissituatie kan daaraan bijdragen. Als je bent opgegroeid in een toxische omgeving kan toxisch als normaal aanvoelen.”

“Eender dan welke andere relatie beïnvloeden vriendschappen letterlijk onze gezondheid.”

Wat de reden ook is, het is levensbelangrijk om te breken met toxische vrienden – en dat mag je best letterlijk nemen. Volgens onderzoek van William J. Chopik van Michigan State University beïnvloeden vriendschappen onze gezondheid meer dan eender welke andere relatie. Mensen die focussen op goede vriendschappen en familie leiden een gelukkiger, tevredener en gezonder leven dan mensen die dat niet doen. En vriendschapsbanden beïnvloeden je geluk even sterk als de band met een echtgeno(o)t(e) of kind. Mensen met een moeizame vriendschap hadden volgens Chopiks onderzoek vaker last van chronische gezondheidsproblemen, zoals hoge bloeddruk, diabetes, kanker en mentale gezondheidsproblemen.

Tijd dus om die toxische vriend(in) te laten gaan, voor je eigen bestwil. De makkelijkste manier om uit een toxische vriendschap te geraken, is je langzaam maar zeker terug te trekken en de vriendschap te laten verwateren. Als je gemeenschappelijke vrienden hebt, kan je elkaar nog zien in groep, maar niet meer met z’n tweetjes afspreken. Zo vermijd je ook dat er ruzie komt met andere vrienden die je wél wil houden. Maar dat werkt alleen als de andere partij begrijpt wat er gebeurt en ook een stap terugneemt. Zo niet, kan je vriend(in) net meer gaan aandringen om vaker af te spreken en moet je alsnog de confrontatie aangaan.

Als je de confrontatie toch aangaat, blijf dan vriendelijk. Je bent misschien gekwetst en boos, maar probeer zo rustig mogelijk te blijven. Ga niet alle slechte dingen die hij/zij doet opsommen, maar vertel wel hoe slecht jij je voelt bij bepaalde dingen – zo kom je minder beschuldigend over. Luister ook naar zijn/haar kant van het verhaal en probeer het niet tot een ruzie te laten escaleren. Het is voor jullie allebei fijner als jullie vriendschap niet op een boze noot eindigt. Als het gesprek toch escaleert en één van jullie boos wordt, trek je dan terug. Je bent het niemand verschuldigd te blijven luisteren.

Breken met een vriend(in) is een moeilijk en pijnlijk proces – zelfs als het je persoonlijke Regina George is. Besef dat het op lange termijn veel beter is voor je mentale en fysieke gezondheid om je toxische vriend uit je leven te verwijderen. En zolang je vrienden hebt zoals Janice en Damian, komt alles op zijn pootjes terecht.

Illustraties: Kato Trappers
Lees meer over vriendschap in onze nieuwe bookzine! Te koop in de webshop of in een van deze kranten- en boekenwinkels.

Schrijf je reactie

1 reactie
  • annemievanlilith says:

    Toxische relaties verwijderen … lijkt wel een hype.
    Afstand nemen kan/moet. Blijven graag zien is toch de opdracht.
    Want anders kom je zelf ook weer in het gedrang.

Charlotte Wollaert is freelance journalist en eindredacteur. Als achtjarige schreef ze haar eerste fictieboek en sindsdien heeft de schrijfmicrobe haar niet meer losgelaten. Haar hobby’s zijn kippen knuffelen, bankhangen, dt-fouten de wereld uithelpen en stevig lachen om haar eigen moppen.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen