Doorgelicht

Ook Belgische beroemdheden worden steeds vaker online gebasht

Gaëlle Ouvrein deed als één van de eersten onderzoek naar celebrity bashing

Ook Belgische beroemdheden worden steeds vaker online gebasht

“Dat ‘afgedankt’ fossiel zou beter zwijgen!” en “Wat gaat die ‘neutral gender hipster’ later neuken? Dieren? Deze berichten zijn dagelijkse kost voor BV’s. Als beroemdheid vandaag moet je het erbij nemen dagelijks door honderden mensen uitgekafferd te worden. ‘Celebrity bashing’ klinkt fancier dan het is. Gaëlle Ouvrein, onderzoeker aan de Universiteit van Antwerpen, deed er als één van de eersten onderzoek naar. “Toen ik met het onderzoek begon enkele jaren geleden, waren er maar weinig academici die dit probleem serieus namen. Dat is nu gelukkig wel aan het veranderen.” Illustraties: Kato Trappers

Celebrity bashing is een nieuw fenomeen. Niet zozeer omdat mensen er pas mee begonnen zijn, men doen dit al eeuwenlang. Alleen deden ze het vroeger face-to-face op café, bij de kapper of aan de wasdraad. En als het gespreksonderwerp verandert, verdwijnt die commentaar.  Nu doen we het online. En masse. En liefst met de Twitter-handle van het slachtoffer erbij. Opnieuw, opnieuw en opnieuw.

Dat het op zo’n grote schaal gebeurt, is problematisch. “Mensen hebben altijd een fascinatie gehad voor beroemdheden en roddelden over hen. Maar voordien was dit enkele keren thuis, nu kan je niet meer online komen zonder ermee overspoeld te worden”, zegt Gaëlle Ouvrein, doctoraatsonderzoeker aan de UA. Via diepte-interviews, surveys en focusgroepen onderzocht ze het fenomeen celebrity bashing. “Het is meer dan een keer slechte commentaar krijgen. Het gaat om het keer op keer vollopen van je sociale media met duizenden scheldtirades, denigrerende commentaren en bedreigingen.”

“BV’s voelen zich vaak machteloos tegenover zo’n groot publiek dat hen aanvalt.”

Volgens haar kan celebrity bashing gaan om mildere vormen zoals negatieve reacties over het uiterlijk tot veel ernstige vormen zoals bedreigingen, zware beledigingen, het bewerken van video’s of het hacken van sociale media. “In zekere zin valt het te vergelijken met cyberpesten. Het gebeurt op grote schaal, constant en altijd met dezelfde slachtoffers. “BV’s lijken in een machtige positie te staan dankzij hun succes, maar online is dat lang niet altijd zo. Ze voelen zich vaak machteloos tegenover zo’n groot publiek dat hen aanvalt”, zegt Ouvrein.

Informatie verspreidt zich ook razendsnel online. Dit betekent dat mensen met slechte wil sneller het adres of telefoonnummer kunnen delen van iemand die ze viseren. Ook al blijft het vaak bij enkel dreigen met geweld, verkrachting of zelfs de dood, het vernietigt elk gevoel van veiligheid van het slachtoffer, of het nu een celebrity is of niet.

Ouvrein bestudeerde het zelf niet, maar ander onderzoek bevestigt wel dat minderheden vaker ten prooi vallen aan online trollen en bashing. Een onderzoek uit 2016 toonde dat niet-witte studenten vaker online gepest worden dan witte studenten. Een rapport van The Guardian toonde dat vrouwelijke journalisten gemiddeld heel wat meer bagger over zich heen krijgen in de commentaren dan hun mannelijke collega’s. Een onderzoek uit 2006 toonde hoe fictieve chatgebruikers met een vrouwelijke naam 25 keer meer kwaadaardige berichten kregen dan de accounts met een mannelijke naam.

“Fictieve chatgebruikers met een vrouwelijke naam kregen 25 keer meer kwaadaardige berichten dan de accounts met een mannelijke naam.”

Sociale media platformen zijn ook behoorlijk traag om de problematiek aan te pakken. Amnesty International veroordeelde Twitter recent als een ‘online plek waar vrouwenrechten geschonden worden’. Het rapport bevestigde ook opnieuw dat vrouwen met een andere etnische achtergrond  34 procent meer kans hebben om slachtoffer te worden dan witte vrouwen. Zwarte vrouwen lopen 84 procent meer kans.

De afwezigheid van een oplossing leidt ertoe dat slachtoffers vaak zichzelf moeten proberen te redden, terwijl de daders gewoon voortdoen. Dat bleek uit interviews die Ouvrein afnam bij reality TV-sterren. Sommigen bouwen beschermende maatregelen in om slechte commentaren eruit te filteren of kweken een olifantenvel. Veel slachtoffers gaan zich ook online censureren of verlaten sociale media volledig.

De lijst is ondertussen al lang. De Amerikaanse rapper Cardi B haalde haar Instagramprofiel offline na haar Grammy-overwinning omdat ze de shit die ze over zich heen kreeg kotsbeu was. Ook de Aziatische filmster Kelly Marie Tran verliet sociale media omdat trolls en bashers haar online niet met rust lieten omwille van haar hoofdrol in de Star Wars film The Last Jedi. Selena Gomez haalde in 2016 haar sociale media offline net voordat ze zich liet opnemen voor depressie en angststoornissen. Ze liet later uitschijnen in een interview dat de negativiteit op sociale media iets te maken had met die depressie en angststoornissen. Dichter bij huis begon Danira Bouhkriss Terkessidis na haar deelname aan ‘De slimste mens ter wereld’ in 2015 aan een digitale detox om aan de haatdragende berichten te ontsnappen.

“Veel slachtoffers gaan zich ook online censureren of verlaten sociale media volledig.”

Ook minderjarigen blijven niet buiten schot. De toen 14-jarige ster Millie Bobby Brown, bekend van de Netflixserie Stranger Things, moest offline gaan omdat de trolls en bashers haar accounts spamden. Ze deed vervolgens in haar dankwoord op de MTV Awards 2018 een oproep tegen pesten. Soms vallen ook mannen ten prooi. De Britse zanger Ed Sheeran had in 2017 zijn Twitteraccount offline gehaald omwille van alle haatberichten. Hij engageert zich nu om cyberpesten in te perken.

De basher op zijn plaats zetten, werkt soms, maar zeker niet voor iedereen. De Amerikaanse komiek Sarah Silverman reageerde op een zware belediging en startte uiteindelijk een crowdfunding om de man te helpen met rugproblemen. “Een sassy commentaar terugsturen, werkt alleen voor grote sterren. Realitysterren wagen zich er niet aan, omdat ze vrezen dat het de situatie voor hen alleen maar erger maakt”, zegt Gaëlle Ouvrein. Ze merkte dat sterren vaak echt schrik hebben om te reageren. “Ze houden zich er zo ver mogelijk van weg om te vermijden dat het zou escaleren. Vaak hoor je dan het advies ‘blijf er gewoon van weg’, ‘laat het over je heen gaan’ of ‘negeer het’.”

“Af en toe zie je iemand opduiken die probeert te sussen, maar vaak wordt die dan zelf het slachtoffer.”

“Af en toe zie je iemand opduiken die probeert te sussen, maar vaak wordt die dan zelf het slachtoffer. Alle anderen staan er bij en kijken ernaar. Door het te negeren, verandert er niets aan ons gedrag online. Mensen posten nog steeds grove dingen zonder zich schuldig te voelen”, zegt Ouvrein. En mocht je denken dat hier toch geen gevaar in schuilt, think again. Onderzoekers, waaronder ook Ouvrein, toonden aan dat mensen die aan celebrity bashing doen, ook sneller anderen zullen cyberpesten.

Beroemdheden merken ook dat er gerichte aanvallen tegen hen worden opgezet. “Je had altijd al fans en haters, maar nu vinden die elkaar online en gaan ze samenwerken en krijgen zo een sterkere positie”, licht Ouvrein toe. “Denk bijvoorbeeld hoe een zogezegde ‘catfight’ tussen celebrities uitgespeeld wordt in roddelbladen en ertoe leidt dat fans online de andere celebrity of diens fans gaan aanvallen.”

De roddelpers smult er ook van om twee vrouwen tegen elkaar uit te spelen. Na de wittebroodsweken van Meghan Markle en de Britse prins Harry namen de Britse tabloids een andere route: ze bliezen de zogenaamde vete tussen Meghan Markle en haar schoonzus Kate Middleton compleet uit proportie. Volgens Ouvrein hebben de roddelbladen hier een voorbeeldrol te vervullen: “Veel mensen denken: als zij het mogen, waarom wij dan niet?”

“Roddelbladen hebben hier een voorbeeldrol te vervullen. Veel mensen denken: als zij het mogen, waarom wij dan niet?”

Roddelbladen mogen persoonlijke informatie van beroemdheden weergeven omdat de privacywetgeving in België al decennialang een uitzondering maakt voor publieke figuren. Hoe minder bekend iemand is, hoe meer recht die heeft op privacy. Iemand die toevallig ergens bij betrokken raakt en hierdoor even in de belangstelling komt, geniet dus meer bescherming dan politici. Politici genieten dan weer meer bescherming dan bv’s. Dit is waarom we heel uitzonderlijk iets te weten komen over het privéleven van politici, maar de roddelbladen volstaan met het seksleven, de familieruzies en vakantiekiekjes van reality tv-sterren.

Af en toe slaagt het slachtoffer er wel in om daders ter verantwoording te brengen. Dit gaat vaak via bestaande wetgevingen. Auteur en ondernemer Yasmien Naciri won onlangs een rechtszaak tegen een internettroll die privégegevens van haar online had gegooid, andere trollen bleven wel buiten schot. Amnesty International legt de verantwoordelijkheid bij sociale media zoals Twitter. Die zeggen de problematiek ernstig te nemen en er alles aan te doen om het platform leefbaarder te maken. Ouvrein ontdekte ook dat ouders en vrienden een grote invloed kunnen hebben op het gedrag van jongeren online, positief en negatief. Toch oppert ze voor een bredere oplossing. “Individueel kan je dit niet aanpakken. Er moet een hele mentaliteitswijziging komen en daar heeft ieder van ons aan bij te dragen.”

“Ook als ik over het klimaat praat, ben ik gestoord, een zatte fles en uiteraard een hoer.”
Lees de getuigenissen van Hilde Van Mieghem, Anuna De Wever en Linde Merckpoel
Illustratie: Kato Trappers

Schrijf je reactie

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen