Het wordt alweer een bloedhete zomer in het Midden-Oosten. Het geweld voorbij, tracht deze reeks de sluier op te lichten van liefde en lust, van Iran tot Saudi-Arabië. Vandaag: daten in Iran.
In Iran dat onder strikte islamitische wetgeving valt, ligt casual daten niet voor de hand. Toch is een nieuwe generatie opgestaan die een ware datingrevolutie voert: “We hebben Tinder, maar gebruiken het zelden,” zegt de 25-jarige architecte Negin. “Wij stappen in onze auto in plaats van ons in onze telefoon te verliezen als we iemand voor een wilde nacht willen oppikken.”
“Iran telt veel verboden geneugtes, maar een bezoek aan het land leert snel dat er vrijheid schuilt achter deze sluier.”
In een land waar strikte islamitische wetten bepalen dat het illegaal is om iemand van het andere geslacht de hand te schudden, kun je je afvragen wat zo’n datingrevolutie dan precies inhoudt. Alcohol, Facebook, een lief, couchsurfen: Iran telt veel verboden geneugtes, maar een bezoek aan het land leert snel dat er vrijheid schuilt achter deze sluier. Daarom rijd ik ook op een namiddag in Isfahan een door het leger beheerde, hippe industriële site op met Amin. Een man. Een man die ik via couchsurfing leerde kennen.
De zon staat hoog en straalt hard op mijn zwarte hoofddoek. “Waarom heb je die sjaal zo strak om?” Ik kijk om me heen en zie de knapste vrouwen thee en mocktails sippen op het terras, hun make-up on fleek en sluier losjes achter op het hoofd. Ik ben atheïst en voel me conservatief. “We voeren een subtiele strijd richting progressiviteit,” zegt Amin. “Je kunt de religieuze autoriteiten choqueren met een plotse ommekeer, maar die is nooit blijvend. Zo hadden we op dit terrein ooit een arcade, maar door de populariteit ervan, jongens en meisjes die hier samen plezier kwamen maken, werd het gesloten. Nee, het zijn de kleine stappen die het verschil maken.”
Koppeltje op een brommer in de straten van Teheran. Foto: Wided Bouchrika
Bacchanaal in de woestijn
De jeugd is het gewend om de etiquette van de Iraanse samenleving met leugens te omzeilen. Zonder clubs en met een verbod op internationale muziek, worden feestjes in tuinen achter gesloten poorten of festivals in de woestijn georganiseerd – daar waar de religieuze politie niet komt. De wet reikt maar zo ver. In de woestijn en de bergen gaat de hoofddoek af, vloeit de drank, wordt wiet gerookt bij zonsondergang en vallen geliefden elkaar in de armen.
“Als we de Koran zouden volgen, moeten we onze partner onthoofden om een ruzie te beslechten. ‘Friends’ biedt betere oplossingen.”
“De vorige generatie dacht alleen maar aan trouwen,” zegt Amins jongere zus Negin, een 25-jarige architecte. “Maar je kunt verandering niet tegenhouden. Of je nu progressief of conservatief bent: je kinderen komen hoe dan ook in contact met deze nieuwe datingcultuur. Het internet heeft een andere wereld voor ons geopend en je kunt websites blokkeren wat je wil, met VPN (Virtueel Particulier Netwerk dat je ip-adres verandert zodat het lijkt alsof je vanuit een ander land internetverbinding maakt, nvdr.) kun je blokkades omzeilen. Dankzij apps als Telegram, Instagram en Facebook komen we met leeftijdsgenoten van over de hele wereld in contact. Jij kent mij, ik ken jou.”
Haar broer mengt zich in het gesprek: “We ontdekten zo ook series als ‘How I Met Your Mother’ en ‘Friends’. Vooral die laatste is ont-zet-tend populair in Iran. Het is onze Koran voor relaties, nog steeds een vrij nieuw fenomeen voor ons. Ik wil maar zeggen: als we de Koran zouden volgen, moeten we onze partner onthoofden om een ruzie te beslechten. ‘Friends’ biedt betere oplossingen in dat opzicht,” lacht Amin.
Dankzij apps als Telegram, Instagram en Facebook komen Iraanse jongeren met leeftijdsgenoten van over de hele wereld in contact. Foto via Istock
Not putting a ring on it
Het is moeilijk te zeggen wanneer de datingrevolutie precies begon, maar wie je er ook op aanspreekt lijkt te denken dat het fenomeen tien jaar geleden nog zeldzaam was waar het nu haast voor de hand ligt. Hoewel officiële cijfers ontbreken, schatten sommige bronnen dat 75 procent van de bevolking onder de 35 jaar vrijgezel is. Anderen zijn voorzichtiger met zo’n 15 procent ongehuwden onder de 30 jaar. Hoe dan ook een alarmerend cijfer in de ogen van de overheid die zelfs een matchmakingwebsite (niét voor dates, you should definitely put a ring on it) op poten zette in een wanhopige poging om de trend te keren.
“Trouwen is duur en scheiden is nog duurder. In een land met zo’n deplorabele economie is dat een risico.”
“Mensen kiezen tegenwoordig vaker voor een langdurige relatie dan voor een huwelijk, omdat het hoge aantal scheidingen hen afschrikt,” verklaart Negin. Dat aantal zou één op de vijf zijn, volgens Farhad Aghtar van de Iraanse staatswelzijnsorganisatie in een interview met de BBC. Trouwen in Iran omvat ook een soort verzekering voor de vrouw, te betalen door wie haar hand vraagt. Het is duur en scheiden is nog duurder. In een land met zo’n deplorabele economie is dat een risico dat steeds minder jongeren lijken te willen nemen.
In de Iraanse maatschappij die steunt op islamitische tradities, staat de vrouw onder de leiding van een echtgenoot of vader. Maar daar komt stilaan verandering in. Foto via Istock
Feministische golf
Maar er is meer aan de hand. Een generatie van jonge vrouwen timmert aan onafhankelijke levens, zonder de leiding van een echtgenoot of vader in een maatschappij die steunt op islamitische tradities. “Ik heb geen zin in zo’n slechte ervaring, maar eigenlijk is trouwen in de eerste plaats al geen doel. Ik wil naar Canada emigreren en zou als getrouwd koppel sneller een visum kunnen bekomen dan het apart aan te vragen. Maar dat motiveert me nog meer om het op eigen houtje te doen,” meent Negin. “Vrouwen in Iran zijn onafhankelijker geworden. Via het internet en literatuur zijn we in contact gekomen met feminisme, dat ons leert van onszelf te houden, in plaats van onszelf in een keurslijf te wringen om te voldoen aan de verwachtingen van familie of onze samenleving.”
“In een sterk beveiligde staat is het de vraag waar kersverse koppels elkaar en plein public kunnen ontmoeten.”
Gearrangeerde huwelijken verliezen terrein: “Het gebeurt nog, maar veel hangt af van je familie en persoonlijkheid,” aldus Negin. Toen ze twintig werd, vertelde ze haar ouders dat ze niet wilde dat zij een partner voor haar zouden uitzoeken, dat als ze al zou trouwen, het uit liefde zou zijn.
“Ouders hebben nog wel iets te zeggen over de relaties van hun kinderen, maar uiteindelijk ligt de beslissing bij die jongeren,” schrijft antropoloog aan de Universiteit van Kopenhagen Matthew Carey die in Marokko onderzoek deed naar islamitische buitenechtelijke seksuele relaties. “De financiële onafhankelijkheid van hoogopgeleiden gepaard met het verlangen naar een huwelijk uit liefde leidt ertoe dat jongeren zelf op zoek gaan naar een partner.” In een sterk beveiligde staat is het echter de vraag waar kersverse koppels elkaar en plein public kunnen ontmoeten.
Een groepje jongeren hangt rond in de inhammen van een brug in Isfahan, Iran. Foto via Istock
Vrouwen op zoek naar seks en geld
“Het is echt niet moeilijk om een lief te vinden”, zegt Negin. “Waar we als kind lieven in het skatepark gingen nomineren, ontmoeten we elkaar nu op feestjes bij vrienden thuis of door iemand met een leuk profiel op Instagram of Facebook aan te spreken en uit te vragen. Tinder gebruiken we zelden, dat is echt een trieste last resort. Wij stappen onze auto in, in plaats van ons in onze telefoon te verliezen als we op zoek zijn naar een one night stand.”
“Bij ‘dordor’ zijn vrouwen op zoek naar seks en geld, mannen kijken uit naar onze looks.”
Daarmee verwijst ze naar ‘dordor’, een fenomeen waar alle datingapps bij verbleken: zo zijn bepaalde avenues in steden voorbehouden om potentiële partners op te pikken – voor een nacht of, in uitzonderlijke gevallen, voor het leven. “Ik weet niet wanneer ‘dordor’ ontstaan is, maar ik werd ermee geconfronteerd zodra ik mijn rijbewijs had,” lacht Negin. Wie gehaast is, vermijdt deze banen waar auto’s traag op en af rijden om tijd te winnen. Tijd om een glimlach en slinkse blik uit te wisselen in de hoop dat een man zijn raampje naar beneden draait en een gesprek start. Met wat geluk galmt er leuke muziek door de speakers en heb je meteen een gespreksonderwerp.
Nog meer geluk en je deelt telefoonnummers – de echte pro’s hebben visitekaartjes op zak. Een ietwat flauwe manier om de vrouwen te imponeren, naast de auto waarmee je je in slakkentempo verplaatst: Europese makelij wordt zo zwaar belast dat wie daarin rondcruist sowieso scoort. “Bij ‘dordor’ zijn vrouwen op zoek naar seks en geld, mannen kijken uit naar onze looks,” zegt Negin. “Je doet het voor een one night stand, om je flirtskills te oefenen of omdat je je thuis zat te vervelen.” Als je het jongeren vraagt, is seks voor het huwelijk geen taboe meer. “Hou je van iemand en vertrouw je hen? Waarom dan niet?”
Een jonge Iraanse man en vrouw op een brommertje in Kashan. Foto via Istock
Kijken mag, aanraken niet
In de publieke sfeer ligt het echter moeilijker. “Daten is niet noodzakelijk legaal of illegaal. Er wordt niet over gepraat, men doet alsof het niet bestaat,” legt Negin uit. “Je kunt dus gerust op date gaan als je de aandacht maar niet trekt: in een koffiehuis, restaurant, naar de film. Een beetje zoals met openbaar dronkenschap: zolang niemand merkt hoe dronken je echt bent, is alles oké.”
En als het niet oké is, valt het ook best mee. Zo vertelt ze over de nachten die ze in de cel doorbracht alsof het zo normaal is als een toiletbezoek. Een keer omdat ze met wat jongens naar muziek zat te luisteren. “Maar ik heb nog niemand ontmoet die in de problemen kwam op een date. Niet écht. Ik zat ooit in de auto met mijn vriendje te zoenen en de buren hadden dat natuurlijk weer gezien. In een conservatieve buurt hebben mensen sneller een oordeel klaar. Maar de agent die ons kwam verhoren, bleef er vriendelijk over: ‘Je bent studente, je bent opgeleid. Gebruik dus je verstand en doe dit niet in het openbaar, maar thuis.’”
“Ik zat ooit in de auto met mijn vriendje te zoenen en de buren hadden dat natuurlijk weer gezien.”
Voor Negins vriendinnen die uit conservatieve gezinnen komen, zit de zaak eigenlijk niet zo anders. “Zij houden hun relaties geheim tot ze iemand ontmoeten met wie ze willen trouwen. Dan is het tijd voor ‘khastegari’, de traditie waarbij de man met bloemen en snoepgoed bij de ouders van het meisje komt aankloppen om over de toekomst te praten.” Pooya, Negins huidige vriendje, maakte op die manier ook kennis met haar ouders. Ex-vriendjes passeerden alleen bij haar moeder de revu.
“Jongens hebben het makkelijker. Zo stelt Amin zijn vriendinnetjes altijd zonder gedoe voor aan onze ouders. Voor vrouwen ligt dat anders, je moet dat voor je vader toch in een formeel jasje steken. Al weet hij dat je ergens een vriendje hebt zitten, hij zet z’n oogkleppen op en doet alsof er niets aan de hand is.”
Je lief zomaar aan je ouders voorstellen buiten die tradities om, vergt heel veel moed, vindt Negin, want dat draait meestal uit op een teleurgestelde vader die je doodzwijgt. “Gelukkig zijn we het hier gewend om creatief om te gaan met de regels die ons worden opgelegd,” lacht Negin. “Een leugen meer of minder: dat maakt het verschil tussen progressieven en conservatieven.”
Schrijf je reactie