1 beeld, 1000 woorden

Dit beeld zagen we niet tijdens de lessen geschiedenis op school

1 beeld, 1000 woorden

Dit beeld zagen we niet tijdens de lessen geschiedenis op school

Hoofdredactrice Jozefien was in een vorig leven art-director bij de weekbladen. Ook vandaag is ze nog elke dag met beeldvorming bezig: wat voor impact hebben de beelden die we zien op hoe we de wereld begrijpen? In de rubriek 1 beeld, 1000 woorden bekijkt ze elke maand met een kritisch oog een beeld dat haar heeft geraakt of aan het denken heeft gezet. Wat ziet zij dat anderen niet (willen) zien?

Een tijdje geleden zag ik voor het eerst 12 years a slave, van Steve McQueen, volgens velen de beste film die ooit werd gemaakt over de Amerikaanse slavernij (als je hem nog niet gezien hebt, kijk hem zeker. Hij staat op Netflix.). Na de film was ik helemaal van mijn melk. Door de acteerprestatie van Lupita Nyong’o die onder mijn vel kroop. Door de gedetailleerde weergave van de onmenselijke manier waarop de slaven werden behandeld, maar ook omdat ik mezelf erop betrapte hoe weinig ik afweet van een van de donkerste periodes in de Amerikaanse geschiedenis: wanneer de trans-Atlantische slavernij exact begon, wanneer deze eindigde en hoeveel mensen erdoor het leven lieten bijvoorbeeld (men schat 10 miljoen).

“Slavernij en kolonisatie is ook een zwarte pagina in onze Belgische geschiedenis.”

Ik probeer me te herinneren of ik er op school over geleerd heb, maar kan me weinig voor de geest halen. Ook in de schoolboeken van mijn kinderen vind ik weinig tot niets terug. Misschien omdat het ‘te ver van ons bed’ is en we eerder over de Europese geschiedenis leren dan over de onafhankelijkheid in Amerika? Zou kunnen.

Al googelend probeer ik informatie bij elkaar te sprokkelen. Want slavernij en kolonisatie is ook een zwarte pagina in onze Belgische geschiedenis, die maar al te graag wordt overgeslagen. Na een tijdje zoeken, beland ik op de site Rare Historical Pictures en zie ik deze foto:


Het bijschrift leest: Father stares at the hand and foot of his five-year-old, severed as a punishment for failing to make the daily rubber quota, Belgian Congo, 1904

De foto werd genomen door Alice Seeley Harris en werd gepubliceerd in haar boek “Don’t Call Me Lady: The Journey of Lady Alice Seeley Harris”. De man op de foto, Nsala, is een Congolees die in slavernij was gedwongen door de soldaten van Koning Leopold II. Omdat hij op een dag zijn quota op de rubberplantage niet had gehaald, werd hij gestraft. De Belgische soldaten hakten de handen en voeten af van zijn vijfjarige dochtertje en vermoordden zijn vrouw. En alsof dat nog niet genoeg was, kannibaliseerden ze hen, en gaven ze het bewijsmateriaal aan Nsala.

Mijn maag keert om.

Dit leerden we niet op school, denk ik. Wij kregen een opgepoetste versie van het Belgisch koloniaal verleden. Ik ging nochtans naar een erg gerenommeerd college waar in grote letters AD MAIOREM DEI GLORIAM boven het bord hing. Tot grotere vreugde van God leerden we over Wereldoorlog I en II, over de ontdekking van Amerika en over de kruistochten. Zelfs het begin van de Guldensporenslag staat in mijn geheugen gegrift (1302, dankjewel).

“Afgehakte handen werden de munteenheid waarmee het loon van soldaten werd afgemeten: hoe meer handen, des te hoger het loon.”

Maar dat onze eigen Koning Leopold II, de broer van de grootvader van koning Albert II, verantwoordelijk was voor de dood van meer dan 10 miljoen Congolezen als gevolg van verminking, executie en uithongering, heb ik nooit gehoord uit de mond van mijn leerkrachten. Ook niet dat het regime van Leopold II in Congo het wreedste regime was van alle kolonisten. Ik bedoel, tegenover hem is King Joffrey in Game of Thrones een doetje. Leopold II geloofde niet dat Afrikanen evenwaardig waren aan blanken en hij liet hen dan ook als dusdanig behandelen. Zijn soldaten hakten handen en voeten af van Afrikaanse arbeiders en slaven wanneer zij te weinig rubber geplukt hadden op zijn plantages. Afgehakte handen werden een soort munteenheid waarmee het loon van soldaten werd afgemeten: hoe voller de mand met handen, hoe hoger het loon. Zijn wreedheid en hebzucht kende geen grenzen. Leopold II werd steeds rijker en rijker, Congo armer en verder verscheurd.

Ik kijk nog eens terug naar het beeld. De lege blik in de ogen van de vader. De mannen en het kind op de achtergrond die bezorgd staan te kijken, maar voor wie dit tafereel waarschijnlijk geen uitzondering is. De ontzettende triestheid die het uitstraalt. Ik beeld me dit in maal 10 miljoen, het aantal slachtoffers dat Leopold II gemaakt heeft. Ik schaam me in de plaats van de maniakale gek die ooit ons land bestuurde. En ook in de plaats van eenieder die deze gruwel heeft proberen weg te wissen uit onze geschiedenis.

Hoe komt het dat Hitler overal verguisd wordt, terwijl wij in België standbeelden van een massamoordenaar op onze stadspleinen hebben staan? Hoe vreemd is het dat onze burgers staan te zwaaien met vlaggetjes naar de achterkleinkinderen van een van de meest meedogenloze moordenaars in de geschiedenis van de mensheid? Zouden we de achterkleinkinderen van Hitler ook op onze troon zetten? Vragen als deze klinken de laatste jaren steeds luider, vooral van mensen met Afrikaanse roots die op zoek zijn naar antwoorden, maar die antwoorden blijven helaas achterwege.

“Zouden we op dezelfde manier naar racisme kijken, moesten we op school een volledige versie van onze geschiedenis hebben geleerd?”

“La vérité historique est souvent une fable convenue”, zei Napoleon Bonaparte al. Verhalen worden doorgegeven van generatie op generatie en geven ons mens- en wereldbeeld mee vorm. Ze bepalen wat jij ‘normaal’ vindt en wat niet. Ze leren je door welke bril jij moet kijken naar de wereld vandaag.

Zouden we op dezelfde manier naar racisme kijken, moesten we op school een volledige versie van onze geschiedenis hebben geleerd? Zouden we de zwarte-pieten-discussie bijvoorbeeld zomaar durven wegwuiven? Of zouden we misschien iets meer inzicht hebben in de conflicten in Afrika en de gevolgen hiervan voor Europa?

Ik vraag me af hoe mijn oude school vandaag haar lessen geschiedenis inricht. Het is nog steeds een van de meest gerenommeerde scholen van het land. Zo’n school waar ministers hun kinderen op internaat sturen, waar die kinderen hun wereldbeeld aangeboden krijgen en waar ze klaargestoomd worden om onze toekomstige ministers en bedrijfsleiders te worden. Ik mag hopen dat ze snel het volledige plaatje te zien krijgen. Een foto als deze in alle geschiedenisboeken zou alvast een begin zijn.

 

Foto: Alice Seeley Harris via Rare historical pictures

Schrijf je reactie

4 reacties
  • ella oelbrandt says:

    Er is toch een zekere hoop. Sommige leerkrachten tegenwoordig zijn wel oplettend en proberen zo objectief mogelijk alles te vermelden. Ik zit in het 5de secundair en we zien momenteel een heel hoofdstuk over Congo en Leopold II. Zonder censuur (natuurlijk niks té choquerend) en met de gruweldaden erbij vermeld. Ook deze foto kwam aan bod, met het schrijnende verhaal erbij. Geen pretje om te horen natuurlijk, maar wel beter dan het te verzwijgen.

  • bibi says:

    Dit is inderdaad een ongelooflijke schande. Onbegrijpelijk voor elk rechtgeaard mens. En toch, de geschiedenisboeken staan vol van begane gruwelijkheden. Zelfs nu, in 2017, zijn er dagelijks medemensen die slachtoffer worden van folterpraktijken (en niet alleen door IS). Ik vrees dat dit ook nooit zal veranderen; er zullen altijd wel schepsels bestaan wier verwrongen geest zulks rechtvaardigt.
    Maar wat gebeurd is – hoe verkeerd ook – moet men durven erkennen en, indien mogelijk, trachten recht te zetten en er in ieder geval lessen uit trekken voor de toekomst.
    Aan de andere kant, vind ik niet dat men de zonden van de vaderen op de schouders van de kinderen kan leggen, want dit zou onbetwist tot een ondraaglijke samenleving leiden.

  • Ilse Degerickx says:

    Een foto die door merg en been gaat… Ik ontdekte het handje en voetje pas na het lezen van je artikel, slik. Schokkend, de feiten en hoe wij hier als Belgen mee omgaan. Ook ik heb hier (als kind van de jaren zeventig) nooit iets over geleerd. Maar ik kan alvast zeggen dat één van de leraars van onze zoon dit in het derde leerjaar bij de kinderen aangekaart heeft, in woord en in beeld. Ik ben helemaal pro maar moet eerlijkheidshalve opmerken dat het derde leerjaar naar mijn mening voor sommige kinderen misschien iets te vroeg is om deze zwarte bladzijde in onze geschiedenis om te slaan. Zoonlief heeft na deze les de halve nacht panisch in zijn bed liggen huilen om de wreedheden van Leopold II. Uiteindelijk bleek de enige manier om hem rustig te krijgen de verzekering dat “zo’n dingen nu niet meer gebeuren in de wereld”. Het voelde heel fout om daarover te liegen, maar hij lag te snikken en te beven. Dank je voor dit beklijvende stuk Jozefien.

    • Jozefien Daelemans says:

      Dankje Ilse voor deze mooie reactie. Derde leerjaar is inderdaad wat vroeg misschien. Ik hoop dat de leerkrachten vandaag er meer aandacht aan besteden dan die van mij 20 jaar geleden.

Jozefien was in een vorig leven art-director bij de vrouwenbladen en is nu kapitein van het Charlie-schip. Haar stokpaardjes zijn gendergelijkheid, beeldvorming in de media en het opvoeden van twee luidruchtige jongens.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen