Interview

Vrouwen in de politiek: met goede bedoelingen komen we er niet

Vrouwen in de politiek: met goede bedoelingen komen we er niet

Ondanks quotawetten zijn vrouwen in België nog altijd ondervertegenwoordigd in de politiek. Hoe komt dat toch? En wat kunnen we – vrouwen én mannen – daar aan doen? Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen geeft de Nederlandse politicologe Julia Wouters in haar boek ‘De Zijkant van de Macht’ antwoorden en handvatten.

“‘Man of vrouw maakt mij niet uit. Ik let daar niet op,’ redeneert Mark Rutte, premier van Nederland. Dat is het gevaarlijkste standpunt dat je kan innemen op het gebied van emancipatie. Wie zo denkt, ontslaat zich van zelfreflectie. Je hoeft je niet meer af te vragen of je nog vooroordelen hebt. Terwijl het juist die venijnige, geniepige vooroordelen zijn waar we allemaal last van hebben die maken dat het exact zelfde CV van een man beter beoordeeld wordt dan dat van een vrouw. Met zo’n redenatie kom je als premier dus uit bij een kabinet dat in meerderheid man is en bovendien volledig wit.”

“Waarom zeggen vrouwen toch altijd nee als ze gevraagd worden voor een politieke positie?”

Een gesprek met Julia Wouters is een gesprek waarin niemand – ook zij zelf niet – ontzien wordt. Elf jaar lang was ze politiek adviseur van voormalig Nederlandse vice premier en leider van de Sociaal Democraten Lodewijk Asscher. Haar leven lang al ‘feminist tot in de kist’, zegt ze met een knipoog en een gulle lach. In het centrum van de macht zag ze dat het nog een lange weg vol omwegen is naar een evenredige vertegenwoordiging. Politiek is weerbarstig. De meest prangende vraag aan de start van haar zoektocht? Waarom vrouwen toch altijd nee zeggen als ze gevraagd worden voor een politieke positie. “Die bescheidenheid die we aangeleerd krijgen, hindert ons. Ik wilde alle lagen afpellen  –  begrijpen waarom het zo werkt, zodat we er ook iets aan kunnen doen.”

Goede Bedoelingen

In Nederland werd in de jaren ’90 de Wet Gelijke Behandeling geïntroduceerd, rond de tijd dat België het quotasysteem voor de samenstelling van politieke lijsten kreeg. Die wet bracht ook het gevoel dat het ergste wel achter de rug was. Het grote gevaar daarvan was dat met name mannen dachten: zo, we zijn er. En dat we als maatschappij – mannen en vrouwen – zeiden: we hebben de wet en we bedoelen het goed. Als het vrouwen dan nog niet lukt, ligt het aan hen.

“Die redenatie is de strijd van vandaag; daar moeten we ons tegen verzetten. De grote opdracht is om je te realiseren dat goede bedoelingen niet voldoende zijn. Durven in te zien dat we de wereld zo hebben ingericht, dat de helft van de bevolking daar last van heeft. Laten we dan- in plaats van vrouwen de schuld te blijven geven- de wereld zo inrichten dat zij zich er ook thuis voelen.”

Julia Wouters

Vrouw zijn is een kwaliteit

De vrouwen van de generatie van Hedy D’Ancona (1937) (onder andere succesvol minister, staatssecretaris en Europarlementariër voor de Nederlandse sociaal democraten van de jaren ’70 tot het einde van de vorige eeuw), waren ervan overtuigd dat vrouw zijn een kwaliteit was, iets dat je met trots mocht dragen. Haar generatie zei zonder schroom: ja, ik zit hier waarschijnlijk omdát ik een vrouw ben. Wat een mazzel hebben jullie toch! “Die generatie zat er zonder pardon en met de volle overtuiging dat ze als vrouw iets wezenlijks toevoegde. Een gevoel dat we in de jaren ’90 prompt weer zijn kwijtgeraakt omdat het idee dat we er wel waren – en dus niets meer hoefden te doen – de overhand kreeg.“

“Jullie trekken ’s ochtends je pak aan en hoeven nergens meer aan te denken. Maar ik heb nog een heel leven ernaast.”

In Wouters boek vertelt D’Ancona schaterlachend over een overleg met hotemetoten op het ministerie. Haar secretaresse legde een briefje neer met een boodschap van haar dochter Hadassah. Doodse stilte volgde. “Voordat u denkt dat de Derde Wereldoorlog is uitgebroken, dit staat er op dat briefje: Hadassah heeft gebeld of de klont ijs in de vriezer kip is of iets anders? Dat overkomt die mannen nooit,” licht ze toe “maar voor een vrouw is het iets doodgewoons. Ik vond dat zo grappig, omdat ik dacht: dat is het verschil met jullie. Jullie trekken ’s ochtends je pak aan en hoeven nergens meer aan te denken. Je komt thuis en alles is geregeld en staat klaar. Maar ik heb nog een heel leven ernaast. Ik bracht het als iets dat ik heel positief vond.”

“D’Ancona zag de verschillen en speelde er mee. Femke Halsema, Burgemeester van Amsterdam en in de jaren ’90 mede onderhandelaar van een regeerakkoord dat er uiteindelijk  nooit kwam, vertelt dat ze tijdens die onderhandelingen telkens de vraag kreeg hoe ze dat toch deed als vrouw. ‘Gewoon, net als mijn mannelijke collega’s’, antwoordde ze standaard. Nu heeft ze spijt van dat antwoord omdat haar situatie helemaal niet hetzelfde was. ‘Ik had een dubbele belasting met twee kleine kinderen thuis. En toch was ik net zo goed, zo niet beter.’

“Dat gevoel, dat te kunnen zeggen zonder schroom, daar verlang ik naar”, zegt Wouters “Ik val om van bewondering voor vrouwen zoals Margareth Thatcher, Theresa May en Angela Merkel. Die hebben dwars door alle barrières heen gebeukt. Maar ik wil dat vrouwen geen gemankeerde mannen meer hoeven te zijn of moeten verbloemen dat ze ook nog een gezinsleven hebben. Daar gaat het feminisme van nu over.”

Kennis is macht

“Kennis is macht. Als je begrijpt welk deel van het gedrag dat je tegenkomt impliciet seksistisch is en met welke vooroordelen je als vrouw te maken hebt, kan je er mee spelen. Als je begrijpt dat vrouwen op een hele andere manier beoordeeld worden dan mannen, begrijp je ook dat reacties niet persoonlijk zijn. Assita Kanko vind ik een prachtvoorbeeld. Ze begrijpt precies hoe alledaags seksisme werkt en ziet ook dat het niet gaat over haar, maar over de afzender. Het maakt haar sterk.”

“Vrouwen hebben de neiging alles op zichzelf te betrekken. Maar het verzwakt je als je altijd op zoek blijft naar de goedkeuring van anderen. Mensen voelen dat je niet echt bent. In een tijd waarin we hunkeren naar politici die waarachtig en authentiek zijn, sta je al meteen op achterstand.”

Politica Assita Kanko heeft Polin opgericht om vrouwen over taal en partijgrenzen heen te verbinden en vooruit te helpen in de politiek.

De apenrots

“Impliciet seksisme vind je in vrijwel elke werkomgeving. Maar in de politiek gaat het over winnen. Het loont om de ander slimmer af te zijn, je opponent weg te zetten in een politiek debat of je naam op een motie of wetsvoorstel te krijgen. Je wordt er op afgerekend als je niet presteert. Je moet vechten en zichtbaar zijn. Dat deel van de politiek roept machogedrag op. Dat schrikt vrouwen af.”

“Alexander de Croo geeft een mooi voorbeeld in zijn boek ‘De eeuw van de vrouw’. Hij vraagt zich af waarom er toch altijd alleen bij het ochtendgloren, na vijf dagen nachtenlang onderhandelen met diep gegroefde wallen een akkoord kan worden beklonken. Een akkoord wordt er beter van en onderhandelaars leukere mensen als er geslapen wordt. Het is machismo van de hoogste plank. Als we nou allemaal even normaal gaan doen in plaats van politiek continu neerzetten als een alfa rots, wordt iedereen er beter van.”

“Als we ophouden politiek continu neer te zetten als een alfa rots, wordt iedereen er beter van.”

“Politiek is veel meer dan jezelf uitputten en jezelf vervolgens op de borst slaan. Politiek betekent vooral volksvertegenwoordiging; een verschil kunnen maken, veranderen wat noodzakelijk is. Politiek heeft direct invloed op de levens van bewoners. Wil je dat vrouwen en mannen gelijk betaald worden? Dat kan je regelen in een politiek ambt. In beleid en in het debat wordt er nog steeds over vrouwen gesproken alsof ze een minderheid zijn. Wij zijn de helft. Die helft breng je met je mee als politica. Daarmee kan je de wereld beter maken.”

“Dat deel van de politiek – de verandering – daar worden vrouwen wél warm van. Ik heb geleerd dat je, als je vrouwen wilt selecteren, op een andere manier moet gaan praten over het vak. Niet omdat je vrouwen met fluwelen handschoenen moet behandelen, maar om ze het deel van de politiek te laten zien dat mannen ze niet tonen.”

Emily ‘s List voor de Lage Landen

“Als je niets doet, gebeurt er te weinig. Vrouwen kijken op een andere manier naar politiek, zoeken een andere invulling van het vak en hebben op een andere manier ondersteuning nodig. Er is geen opleiding tot politicus, je leert het vak al doende. Opleiden is al geen prioriteit bij politieke partijen. Vrouwen staan daarbij op een achterstand door de manier waarop we politiek tonen en er invulling aan geven. “

“Laat je aan tafel niet wegzetten omdat je niet bij het pisbakkenoverleg was. Eis informatie op.”

“We kunnen een voorbeeld nemen aan Amerika: daar barst het van de initiatieven die vrouwen met ambitie ondersteunen en opleiden. Ik kijk vol bewondering naar Emily’s List; de oudste en meest bekende organisatie voor ondersteuning van progressieve vrouwen. Dat type organisaties schroomt niet om tijd, geld en een netwerk in te zetten voor vrouwen. Dat hebben we hier in de Lage Landen ook nodig.“

“Daarom wilde ik ook niet alleen een analytisch boek schrijven, ik wilde dat vrouwen er ook echt mee kunnen werken. Ik heb alles wat ik in  die jaren heb zien gebeuren, geanalyseerd en verpakt in toepasbare tips. Huilen bijvoorbeeld, vrouwen zijn doodsbang dat het ze overkomt. Huilen mag! Maar laat zien waarom. Laat je aan tafel niet wegzetten omdat je niet bij het pisbakkenoverleg of de nazit was en daardoor een informatie achterstand hebt. Eis informatie op. Doorzie waarom een idee wel wordt opgepikt als het door een man wordt geopperd aan tafel en niet door jou. Benoem dat. Dat kan subtiel maar ook bikkelhard. De lijst is eindeloos. Als je niet doorhebt wat er gebeurt, ben je de situatie nooit de baas.”

Liefdevol op je bek gaan

“Woede wekt woede op, heb ik geleerd. Een van de eerste voorwoorden die ik schreef, begon met boosheid en het gevoel van onrechtvaardigheid. Dat werkt niet. Nu haal ik vaak mijn man aan – die ook aan mansplaining doet. Juist om te laten zien dat de meest belangrijke man in mijn leven, zelfs met onze tafelgesprekken nog regelmatig de plank misslaat. Niet omdat hij onderdeel is van een complot tegen vrouwen, maar gewoon omdat het beeld van vrouwen door de  eeuwen heen in ons brein is ingesleten.”

“Ik wil mannen en vrouwen uitnodigen liefdevoller naar elkaar te kijken.”

“Zoals ik mezelf ook nog wel betrap op de reflex dat ik het vast niet goed begrepen heb of het misschien wel niet kan. Het geeft niet als je af en toe een uitglijder maakt. Het gaat er om of je er op aanspreekbaar bent. Ik wil mannen en vrouwen uitnodigen liefdevoller naar elkaar te kijken. Niet meteen snoeihard te oordelen als iemand onderuit gaat maar er van te leren. We hebben elkaar hierin nodig. We zijn er nog lang niet. Ja, soms wanhoop ik. Maar dan denk ik aan al die fantastische vrouwen die ik heb gesproken en weet ik weer: het komt goed.”

Illustratie: Istock

Schrijf je reactie

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen