Doorgelicht

The Handmaid’s Tale: donkere fantasie of harde realiteit?

The Handmaid’s Tale: donkere fantasie of harde realiteit?

De populaire serie ‘The Handmaid’s Tale’ gaat over een fictieve samenleving, maar komt soms zo dichtbij dat je nauwelijks verder durft te kijken. Wat wil deze even briljante als duistere serie ons vertellen in tijden van Trump?

Christelijke fundamentalisten hebben een theocratie op poten gezet: het dystopische Gilead in de US. Vrouwen zijn ingedeeld in sociale klassen op basis van vruchtbaarheid en gehoorzaamheid. Na een milieuramp en snelle verspreiding van SOA’s zijn nog maar weinig vrouwen vruchtbaar. Zij worden gedwongen om ‘Handmaids’ te worden en kinderen te baren voor gegoede koppels.

Dat is het – doodenge – uitgangspunt van de serie ‘The Handmaid’s tale’, gebaseerd op het gelijknamige boek van schrijfster Margaret Atwood uit 1985. Het boek werd plots een bestseller op Amazon toen er tijdens de wereldwijde Women’s Marches protestborden opdoken met de tekst ‘Make Margaret Atwood Fiction again.’ Atwood baseerde haar boek op onder andere de Iraanse Revolutie en het christendom in de US, de makers van de serie vonden inspiratie in de actualiteit bij Trump’s anti-abortus sidekick Mike Pence, ISIS, die geloof gebruiken als excuus voor wandaden en Tsjetsjenië, waar concentratiekampen voor homo’s werden opgericht. En ook referenties aan de serie doken weer op tijdens protesten: het uniform dat de Handmaids moeten dragen wordt wereldwijd gebruikt als protestkostuum tegen de inperking van de vrijheid van vrouwen en minderheidsgroepen.

“Het boek werd een bestseller toen er protestborden opdoken met de tekst ‘Make Margaret Atwood Fiction again.”

Dat het boek en de serie van The Handmaid’s Tale vandaag zo resoneren, is niet verwonderlijk. In Atwood’s Gilead zitten kwade, witte mannen met ‘traditionele waarden’ en ‘geloof’ op de troon. Het zijn leiders die de Amerikaanse bevolking niet willen dienen of vertegenwoordigen. Ze willen hen met de grond gelijk maken, om daarna een land herop te bouwen voor een klein groepje geprivilegieerden: zijzelf. Dat doet denken aan het rode petje en zijn achterban die momenteel het Witte Huis besturen.

Toen Donald Trump werd verkozen als president, waren de opnames van de serie ‘The Handmaid’s Tale’ al in volle gang. Het script was grotendeels geschreven toen Amerika koos voor een leider die onderdrukkende en totalitaire regimes ondersteunt die wel wat weghebben van het verzonnen Gilead. Elisabeth Moss, die het hoofdpersonage June/Offred speelt, reageerde in ‘The Hollywood Reporter’: “Het hele idee dat het hier niet zou kunnen gebeuren, begon te vervagen. Dat is wat iedereen zowat heeft gevoeld.” Laten we even bekijken welke lijnen we kunnen trekken tussen het dystopische Gilead en de wereld zoals die vandaag is.

Still uit The Handmaid’s Tale. De weinige vruchtbare vrouwen worden gedwongen om ‘Handmaids’ te worden en kinderen te baren voor gegoede koppels.

Abortuswet

De weerstand van Trump en zijn handlangers tegen abortus, doet soms denken aan de manier waarop de handmaids niet zelf kunnen kiezen of ze zwanger willen worden. In 1973 werd abortus in heel Amerika gelegaliseerd. Maar het recht om te kiezen of je al dan niet een kind wil baren, kwam weer onder druk te staan toen Trump anti-choice rechters benoemde, die het recht op abortus willen zien verdwijnen.

“De manier waarop Trump & co naar vrouwen kijken, doet denken aan de machthebbers uit de serie.”

Daarnaast zijn er nog veel regio’s in de VS waar er geen abortusklinieken zijn en dan heb je Trump die de geldkraan van Planned Parenthood, een organisatie die naast algemene seksuele gezondheidszorg ook abortus voorziet, wil toedraaien. Wereldwijd gelden in een kwart van de landen nog strikte abortusregels en ook in Europa staat dit recht onder druk. De manier waarop Trump & co naar vrouwen kijken, doet denken aan de machthebbers uit de serie. Vruchtbare vrouwen kunnen in Gilead zelf niet beslissen over een zwangerschap, en een onvruchtbare vrouw wordt gezien als een ‘unwoman’. ‘Unwomen’ kunnen naar de kolonies worden gestuurd waar ze giftig afval moeten opruimen tot ze sterven.

Homoseksualiteit

Naast abortus wordt ook homoseksualiteit als groot taboe bestempeld in de serie. Tijdens hun wandeling komen de Handmaids langs ‘The Wall’. Hier worden verraders opgehangen om de rest van de wereld te laten zien wat de gevolgen kunnen zijn. Er hangen mannen met een roze driehoek op hun kleren, het symbool dat homoseksuele gevangenen in Nazi-Duitsland opgepind kregen. Zij worden de ‘genderverraders’ genoemd. Het regime focust zich maniacaal op de traditionele familie.

En ook in de echte wereld zijn de rechten van de LGBT+ gemeenschap er niet bepaald op vooruit gegaan sinds de afloop van Obama’s ambtstermijn. Trump wilde onder andere transpersonen bannen uit het leger en weigert om Pride Month te erkennen. In acht landen ter wereld kun je nog steeds de doodstraf krijgen vanwege homoseksualiteit, in meer dan 70 landen een gevangenisstraf.

Still uit The Handmaid’s Tale. ‘Genderverraders’ worden opgehangen met een roze driehoek op hun kleren, het symbool dat homoseksuele gevangenen in Nazi-Duitsland opgepind kregen.

Vrouwenrechten wereldwijd

Niet enkel de LGBT+ community, maar ook vrouwen, queer of niet, worden wereldwijd hun rechten ontnomen. Kijk naar Afghanistan waar vrouwen worden gestenigd op straat. Naar Yemen waar er geen leeftijdsbeperking op het huwelijk staat, 52% van de meisjes trouwen voordat ze 18 zijn en er een traditie is van ‘eermoorden’ voor ongehoorzame vrouwen. Of Congo, waar naar schatting zo’n twee miljoen verkrachtingen hebben plaatsgevonden door de continue gewelddadige instabiliteit van het land. Of Egypte waar meer dan 125 miljoen vrouwen en meisjes genitale mutilatie hebben moeten doorstaan.

Het lijstje gaat verder: in Sudan is het legaal om vrouwen te slaan als ze niet gepast gekleed zijn. In Pakistan zijn verkrachtingen, moord, zuuraanvallen, huiselijk geweld en gedwongen huwelijk een routine voor meisjes en vrouwen. Als we dan kijken naar bijvoorbeeld Iran: hier mogen vrouwen onder andere geen paspoort verkrijgen of naar het buitenland reizen zonder de toestemming van hun man. Seksueel contact met meisjes zo jong als 9 werd niet gecriminaliseerd. In de Verenigde Arabische Emiraten mag je een vrouw of kind slaan zolang het geen littekens achterlaat.

Allemaal situaties die zich ook in Gilead afspelen. Een vrouw moet gestenigd worden op straat na ongehoorzaamheid. Meisjes worden op hun vijftiende uitgehuwelijkt en de Handmaids moeten hun leven doorbrengen in hun kenmerkende rode kostuum, terwijl ze maandelijks verkracht worden.

Protestactie in Ierland, mei 2018. Het uniform van de Handmaids wordt wereldwijd gebruikt als protestkostuum tegen de inperking van de vrijheid van vrouwen.

Migratiecrisis

Op dit moment zijn er wereldwijd 68,5 miljoen mensen op de vlucht, volgens de Verenigde Naties. Het is de harde realiteit dat mensen die vluchten uit landen die in crisis zijn, te vaak sterven op zee of worden teruggestuurd. President Trump legde in 2017 een inreisverbod op voor Irak, Iran, Libië, Somalië, Soedan, Jemen en Syrië.

“If you go back, you will die.”

In de serie is het de omgekeerde wereld. Het zijn de Amerikanen die vluchten. Na een vluchtpoging uit het regime kon Luke, de man van hoofdpersonage June, ontsnappen. June en haar dochter hadden minder geluk. Zij werden opgepakt. Haar dochter belandde in een tehuis waar alle kinderen van vruchtbare vrouwen terecht kwamen.

June belandt bij Fred en zijn vrouw, een rijk koppel dat geen kinderen kan krijgen. Tijdens zijn vlucht wil Luke eigenlijk terugkeren om zijn familie te redden, maar een van zijn metgezellen sleept hem mee naar een kerk waar een tiental lijken aan houten balken ophangen. “If you go back, you will die.” Uiteindelijk zet hij zijn tocht naar Canada door, maar moet bij de oversteek zijn trouwring afgeven, het laatste ding wat hij nog had van June. Een situatie die hedendaagse vluchtelingen helaas zullen herkennen.

Still uit The Handmaid’s Tale. June, Luke en hun dochter proberen te ontsnappen uit Gilead.

Mannelijke superioriteit

Hoewel de relatie van Luke en June goed lijkt, is de ‘superioriteit’ van de man een rode draad die overal in het verhaal verweven zit, ook daar. June struikelt over alles wat zij – voordat het nieuwe regime aantrad– als vrouw al moest slikken: vermijden ‘s nachts alleen naar buiten te gaan, de job van haar man aanzien als vanzelfsprekend en de hare als bijzaak, verwachten om overal als een doelwit gezien te worden. June ziet hoe het begint mis te gaan – en haar ervaringen lijken helaas op die van al te veel vrouwen in onze wereld. De cijfers rond straatintimidatie, de pay gap en geweld tegen vrouwen liegen er niet om.

Luke wordt neergezet als een oprechte man met goede bedoelingen, maar toch slaat hij de angsten van June in de wind, omdat de enige mensen die worden aangetast vrouwen zijn. “Het is maar een job,” vertelt hij haar nadat ze bruusk werd ontslagen.

Misbruik

Als June na de mislukte vluchtpoging bij het machtig koppel, Fred en Serena, belandt, krijgt ze de nieuwe naam ‘Offred’. Letterlijk betekent deze naam ‘van Fred’. Ze wordt gezien als bezit van haar commander, Fred, voor wie ze kinderen moet baren. Elke maand wordt ze door hem ritueel verkracht.

“1 op 6 vrouwen is tijdens haar leven slachtoffer geweest van verkrachting.”

Seksueel misbruik is ook in de realiteit een probleem dat buiten alle proporties treedt. “Er is zo’n onverbiddelijke aanval geweest op de soevereiniteit van vrouwen over hun eigen lichaam,” zegt producer van de serie Bruce Miller in de Huffington Post. “De frequentie waarmee het gebeurt in de VS gebeurt is duizelingwekkend.” De cijfers liegen niet. Elke 98 seconden wordt er in de VS iemand seksueel misbruikt. 1 op 6 vrouwen is tijdens haar leven slachtoffer geweest van verkrachting. Vooral jonge vrouwen zijn een mikpunt. Vrouwen tussen de 18 en 24 jaar hebben 3 keer meer kans om misbruikt te worden dan vrouwen in het algemeen. Seksueel misbruik op universiteiten is dan ook een enorm probleem in de VS.

Still uit The Handmaid’s Tale. Elke maand worden de Handmaids ritueel verkracht door hun ‘commander’.

Trage reactie

Hoe onwaarschijnlijk de plotselinge vorming van Gilead ook is, de apathische manier waarop mensen in de serie reageren op de veranderingen, voelt aan als een karikatuur van het echte leven. In de serie begint alles met vrouwen die niet meer mogen werken, hun bankrekeningen worden bevroren. Weinigen komen in opstand. Het geeft de kijker een inzicht in hoe de maatschappij zich kan ontwikkelen als bepaalde ideologieën tot in het extreme worden uitgewerkt.

In tegenstelling tot veel science fiction komt de wereld uit The Handmaid’s Tale dicht bij onze werkelijkheid: het enige wat je moet doen is een paar honderd jaar teruggaan in de tijd, of richting het juiste land gaan. Atwood verzon geen futuristische monsters, technologieën of ziektes om angst op te roepen, ze kon kiezen en selecteren uit onze realiteit.

Van links naar rechts: handmaids June/Offred (gespeeld door Elisabeth Moss), Moira (gespeeld door Samira Wiley) en Janine/Offwaren (gespeeld door Madeline Brewer)

We kunnen ons niet eens inbeelden hoe een gelijke wereld eruit ziet, waarin iedereen dezelfde gevaren trotseert, dezelfde kansen krijgt en de macht gelijk verdeeld is. Soms houden we ons voor dat we er wel komen, dat steeds meer mensen gelijke rechten hebben, de loonsverschillen afnemen en seksueel misbruik ooit zal ophouden. Maar als we deze concrete problemen niet kunnen oplossen en soms niet eens zien, gaan we dan wel een dystopie herkennen als we er een zien – of erin terechtkomen?

“We sluiten allemaal compromissen voor ons eigen comfort.”

We zijn allemaal op een bepaalde manier onderdeel van de cultuur die geproduceerd en beloond wordt door Donald Trump en andere dictators. We sluiten allemaal compromissen voor ons eigen comfort en tot op een bepaald niveau keren we allemaal lijden de rug toe dat niet direct invloed op ons heeft.

Om op de vraag te antwoorden of The Handmaid’s Tale meer aanleunt bij fictie of realiteit: het is fucked up realiteit samengegoten, in een fictief verhaal. Het is een biografie van de wereldgeschiedenis en hedendaagse culturen die in een verzonnen situatie zijn samengesmolten. Zoals Margaret Atwood zegt: “A word after a word after a word is power.” Zij gebruikte haar woorden om mensen aan het denken te zetten, om de realiteit dichter bij ons te brengen. Op de vraag hoe vrouwen kunnen voorkomen dat hun rechten ingeperkt of ontnomen worden, antwoordt Atwood: “Stemmen zou een begin zijn.”

 

Het tweede seizoen van The Handmaid’s Tale zal vanaf oktober op Canvas te bekijken zijn.

Schrijf je reactie

2 reacties
  • Tobias Reynaers says:

    De lijst dystopische literatuur is lang: The Handmaid’s Tale, We, 1984, Fahrenheit 451, Brave New World, The Hunger Games, en vele andere titels. Het genre kenmerkt zich door de uitvergroting van één of meer aspecten van onze eigen samenleving. De boeken zijn geënt op de werkelijkheid en daarmee een karikatuur, een uitvergroting, een aanklacht, etc, maar altijd een versimpeling. De verleiding is groot om het sjabloon van een dystopische roman vervolgens weer op de werkelijkheid te leggen en te trachten om de werkelijkheid in de mal van de dystopie te passen. Daarmee wordt voorbijgegaan aan de complexiteit van de echte wereld. Bovendien staat het in de weg aan adequate oplossingen voor de uitdagingen hier en nu. Het hoofd koel houden en vooral zelf blijven nadenken, is mijn advies. Bovengenoemde literatuur kan daarbij helpen, maar ook niet meer dan dat.

  • anne.vleeshouwers says:

    Heel boeiend artikel, schitterend boek, fantastische schrijfster! Ik vind het enkel jammer hoe dit artikel nogal gekleurd is vanuit een white feminism perspectief: de serie speelt zich af in de Verenigde Staten, dus de vergelijkingen met de verschuivingen in de Amerikaanse mentaliteit en ideologie sinds Trump aan de macht is zijn volledig gelegitimeerd en ook broodnodig. Een leider die uitspraken als “Grab ‘em by the pussy” propageert en waar ónze leiders vervolgens nog mee rond een tafel gaan zitten, is inderdaad alarmerend. We zijn heus niet zo ver verwijderd van de dystopie die Margaret Atwood zo zorgvuldig wist te verwoorden. De aanmaning is dan ook zeer terecht om kritisch te kijken naar onze samenleving en ons vragen te stellen bij politieke beslissingen. In het licht van de verkiezing van Bolsonaro, zijn er nog meer voorbeelden van angstaanjagende veranderingen in het internationaal politiek landschap. Maar waarom verwijst Charlie magazine – tenslotte een Belgisch webzine – voornamelijk choquerende, ontmenselijkende praktijken in Yemen, Congo, Egypte, Sudan of Pakistan terwijl ook in België verkrachtingen en genitale mutilatie een dagelijkse realiteit is voor vele vrouwen? De beeldvorming van deze landen is al heel gekleurd door een neoliberale media die ze afschildert als “onbeschaafd”, en zo lijkt de kwestie van seksueel misbruik en het algemeen terugdringen van vrouwenrechten een ver-van-ons-bed-show. Zo gaat het Westen verder met zijn misplaatst gevoel van superioriteit en zullen onze leiders deze kwesties van tafel blijven schuiven, omdat dit “vroeger misschien een grond van waarheid had, maar dat dit probleem – hier, bij ons – al lang niet meer bestaat”. Vrouwen kunnen stemmen en gaan werken? Voilà, probleem opgelost. Als het afgelopen jaar aan #metoo getuigenissen iets heeft kunnen bewijzen is het dat er wel degelijk een probleem is. Een groot probleem, dat bovendien wordt doodgezwegen. Daarom zouden we de problematieken in eigen land moeten aankaarten, bespreekbaar maken. Dat lijkt me net de boodschap van A Handmaid’s Tale: we realiseren onszelf niet dat we al in een dystopisch milieu leven! Laten we oog hebben voor internationale vrouwenrechtenproblematieken, maar laten we opletten om ons niet te verliezen in een orientalist visie die neigt naar de Westerse “vrije” vrouw die de “onderdrukte gesluierde vrouw” gaat bevrijden in het Oosten. Ook hier is nog veel werk aan de winkel! Met het oog op de federale verkiezingen van mei zou ik dan ook iedereen willen aansporen om kritisch te kijken naar de programma’s van àlle partijen. Politieke representatie kan een eerste stap zijn in de lange weg die we nog te gaan hebben, hier in België.
    #intersectionalityalways #imnotfreeuntillallwomenarefree #politics #elections2019 #Trump #Bolsonaro #rapeculture #metoo #sexualabuse

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen