Opinie

Weg met vrouwen met ballen (en andere stereotypen)

Weg met vrouwen met ballen (en andere stereotypen)

Tim Verheyden is reportagemaker bij VRT NWS. Voor het programma ‘Pano’ maakte hij de reportage ‘Lieve jongens & stoere meisjes’, over de impact van genderstereotypen. Onbewust en met de beste bedoelingen sturen we onze kinderen van bij het prille begin in een bepaalde richting. Dat stereotiep denken nemen we mee doorheen ons leven, maar het beperkt ons vaak in wie we zijn en wat we kunnen.

Dit opiniestuk van Tim Verheyden verscheen eerder op Vrtnws.be

Verjaardagen, kaartjes kopen. Ik ben zo iemand die dat weleens vergeet. Maar deze keer dus niet. Ik rep me naar de winkel. Want twee petekindjes, een meisje en een jongen, zijn overmorgen jarig en de kaartjes moeten op de bus.

O gruwel, ik sta in de winkel en heb keuze uit voetballende jongens, snelle auto’s of ‘neutraal’ blauw voor Matthias en een hondje met een hoed voor Sarah. Of een dansende pop.

Niet dat er wat mis is met die kaartjes, maar het was enkel dat. De stoere jongen en het zachte meisje. Hokjes dus. Misschien heb ik de verkeerde winkel gekozen? Er zijn er zeker met meer keuze, maar de clichés druipen er toch vaak vanaf.

“Iets positiefs zeggen over een vrouw door haar mannelijke eigenschappen toe te dichten, daar moeten we vanaf.”

De zoektocht naar verjaardagskaarten is het begin van een week waarin ik via FaceTime bel met nog andere petekindjes – ja, ik heb er wel wat -, de kinderen van mijn zus. Voor Laure zing ik, met enige vorm van verbeelding op de tonen van ‘Frozen’, hoe mooi en lief ze wel niet is. Achteraf vraagt mijn omgeving me waarom ik zong over ‘lief’ en ‘mooi’ zijn, terwijl ik Laure bovenal een sterke meid vind, een durver. Onbewust viel ik terug op het stereotiepe beeld van het lieve meisje.

In diezelfde week beschrijf ik een sterke vrouw als een ‘vrouw met ballen’. Waarom toch, vroeg ik me wat later af. Ik bedacht me dat ik akkoord ga met de kritiek op dat soort uitdrukkingen. Iets positiefs zeggen over een vrouw door haar mannelijke eigenschappen toe te dichten, daar moeten we vanaf.

‘Maar wat is daar nu mis mee?’, hoor ik sommigen onder u zeggen. Meer dan we op het eerste gezicht zouden denken.

‘Genderbewust’ in plaats van ‘genderneutraal’

Gendergelijkheid is een hot topic. Headlines als “België doet het niet goed op vlak van gendergelijkheid”, “Nergens studeren minder meisjes ICT dan in België” of “Hema gaat genderneutraal: ‘jongen’ en ‘meisje’ verdwijnt van de labels’, zijn dagelijkse te lezen in de krant of te horen en te zien op radio en televisie.

Reacties op dat laatste nieuwsbericht waren er massaal en vaak emotioneel en hard. Dat zag ik toen we bij VRT NWS het bericht op onze Facebookpagina postten. De reacties gingen van uitgesproken positief tot ronduit negatief en een uitgebreid gamma aan lofprijzingen en harde reacties daartussen.

“Velen vrezen het afschaffen van de geslachten. Daarom hou ik niet van het begrip ‘genderneutraal’.”

Wat me opvalt, is dat het voor veel mensen niet duidelijk is wat ‘gender’ en ‘gendergelijkheid’ betekenen. Gender betekent niet hetzelfde als geslacht. Wel gaat het over de sociale opdeling die de maatschappij maakt in mannen, vrouwen, of x. Om het eenvoudig te stellen: om de invulling die de maatschappij geeft aan mannelijke en vrouwelijke eigenschappen. En gendergelijkheid gaat over de situatie waarin meisjes en jongens, mannen en vrouwen gelijke kansen krijgen en waarin er gelijke machtsverhoudingen zijn. Daar kan je niet tegen zijn, toch?

De discussie die ik wil voeren, gaat over de rollen die we in onze maatschappij aan mannen en aan vrouwen toedichten. En over hoe stereotiep die doorgaans zijn. De laatste maanden heb ik me in het onderwerp verdiept. Uit interesse, en uiteindelijk ook voor een reportage voor het programma ‘Pano’. Bijna elke keer als iemand me vroeg met welke reportage ik bezig was en het woord ‘gender’ viel, ontstonden er lange, boeiende gesprekken en zelfs stevige discussies.

“Ah, transgenders en zo?” Neen.
“Maar mannen en vrouwen verschillen toch?” Ja hoor.
“Zever, iedereen doet toch gewoon wat hij of zij wil?” Zo eenvoudig is het niet.
“Mannen zijn ambitieuzer omdat dat aangeboren is, niet?” Neen.

Niets mis met roze en blauw op zich

Uiteraard zijn er biologische verschillen tussen mannen en vrouwen. Ze zien er anders uit. En van bij de geboorte zijn er een aantal verschillen vast te stellen in de hersenen, onder meer onder invloed van hormonen. Maar onze hersenen zijn enorm buigzaam. Hoe die zich ontwikkelen, hangt voor het grootste deel af van onze omgeving, van de context. Hoe we meisjes en jongens van jongs af aan behandelen – en in hokjes steken – heeft dus een invloed op wie ze uiteindelijk worden en hoe ze zich ontplooien.

Er is heus niets mis met roze en blauw. Behalve wanneer roze en blauw symbool staan voor hardnekkig hokjesdenken, dat kinderen tegenhoudt om hun talenten die niet binnen het klassieke plaatje passen te ontwikkelen.

Een spiderman-pak of een prinsessenjurkje zijn prima als kinderen zich daarin rot amuseren. Maar het gaat fout als we daarmee jongens vertellen – bewust of onbewust – dat ze altijd cool en sterk moeten zijn en een voortrekkersrol moeten spelen. Of meisjes dat ze een passievere rol spelen in de samenleving, want prinsessen wachten tot de stoere prins hen komt redden.

En waarom is jongensspeelgoed nog altijd zo vaak gericht op technische vaardigheden en meisjesspeelgoed op verzorgen? Volgens een studie die het UK Institute for Engineering and Technology vorig jaar publiceerde, richt wetenschaps- en technologisch speelgoed zich drie keer meer tot jongens dan tot meisjes. Het instituut vroeg zich af of dat meisjes niet ontmoedigt om later voor een carrière als ingenieur te gaan.

“In een tijd waarin gelijke kansen een evidentie lijken, lijkt de realiteit een illusie in stand te houden.”

Nog studies wijzen op de gevolgen van ons doorgedreven hokjesdenken. Zo beginnen meisjes vanaf de leeftijd van zes jaar plots ‘briljant zijn’ aan jongens te linken, eerder dan aan hun eigen geslacht. Voor die leeftijd is dat niet het geval. En in landen waar er meer genderongelijkheid is, zijn vrouwen veel vaker depressief dan mannen.

Veel vooroordelen waar mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt tegenaan botsen, zijn ook terug te brengen tot het stereotiepe denken dat we al meedragen van in onze kindertijd. De baas die weigert een jonge vrouw aan te nemen omdat ze zwanger kan worden en nadien minder zou presteren. De man die er even tussenuit wil om voor de kinderen te zorgen, maar minder recht heeft op geboorteverlof en van z’n werkgever geen extra verlof mag nemen.

De ‘Genderbril’

Het leven gaat hard; er gebeurt veel op korte tijd. Het valt soms moeilijk te volgen en te vatten. Niet onlogisch dat we terugvallen op structuren die we al langer kennen, zoals stereotiepe beelden van jongens en meisjes en mannen en vrouwen. Gaan we die nu ook nog eens in vraag stellen? Identiteit is al zo’n heikel thema.

Nochtans hoor ik in het hele genderverhaal niemand pleiten voor het afschaffen van de geslachten. Een geslachtsloze maatschappij, daar streeft niemand naar. Wettelijk zijn mannen en vrouwen al jaren gelijk, maar veel subtiele mechanismen in onze samenleving zorgen er mee voor dat niet iedereen even vrij kan zijn als hij of zij zou willen zijn. Ten volle te zijn wie je wil zijn. Of bent.

“Ik wil dat mannen en vrouwen in onze maatschappij dezelfde kansen en mogelijkheden krijgen. Van jongs af aan.”

Daarom wil ik een pleidooi houden om de dagelijkse kleine en grote wereld rondom ons eens door een een ‘genderbril’ te bekijken. Zet hem eens op. Als iedereen nu eens zou beginnen te letten op hoe we meisjes, jongens, mannen en vrouwen verschillend benaderen? En als iedereen zich in specifieke situaties zou afvragen of het terecht is? Sta je op de één of andere manier in voor de opvoeding van een kind, zet dan die genderbril op. Ben je werkgever, doe hetzelfde. Kijk je naar tv, of maak je televisie, of reclame, zit je in een discussie verwikkeld op café, ga je speelgoed kopen… Altijd komt die bril wel van pas. En op den duur heb je hem zelfs niet meer nodig.

Ik wil dat mannen en vrouwen in onze maatschappij dezelfde kansen en mogelijkheden krijgen. Van jongs af aan. En dat zal ik ook meegeven aan m’n neefje Lenn, die mag wenen als hij valt, en aan nichtje Laure, die op blote voeten langs de deurstijlen omhoog mag klimmen. Een ‘pas op’ is niet nodig. Want net als zoveel meisjes, is ze behendig genoeg.

Bekijk de reportage van Pano op woensdag 29 november.
Lees ook: Verander de wereld, begin bij je kinderen

Schrijf je reactie

1 reactie
  • Leen says:

    Ik stuur dit artikel door naar de leerkrachten op de school van mijn kinderen. Hopelijk denken ze nog eens na over de ‘meisjesbal’ en de ‘jongensbal’ waarmee tijdens de speeltijd mag gespeeld worden…

Charlie geeft regelmatig het woord aan mensen die - net als wij - geen blad voor de mond nemen.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen