“Ik kon niet geloven in een God die vertelde dat ik vermoord moest worden”

Als homoseksuele imam met hiv op de barricades gaan staan voor meer inclusiviteit: Ludovic-Mohamed Zahed wuift de titel van ‘rolmodel’ weg met een handgebaar en een stevige slok wijn. Hoe dan ook vallen zijn verwezenlijkingen voor de islamitische holebigemeenschap niet te minimaliseren. Hoewel hij zich vroeger vooral toewijdde aan het ruwe veldwerk – met de opstart van verschillende projecten als de Homosexuels musulmans de France en de eerste inclusieve moskee in Europa als resultaat – ziet hij zijn rol vandaag anders ingekleed. Hij wil fundamentelere veranderingen doorvoeren die vertrekken vanuit educatie, en doorspitte daarom de Koran op zoek naar het échte woord van de profeet. Wij spraken hem op het Festival van de Gelijkheid in Gent, waar hij geen enkel onderwerp uit de weg ging.

Ik las dat je je voor het eerst vragen ging stellen bij je geaardheid na het zien van een homoseksuele relatie in een film. Hoe belangrijk is die visibiliteit in de mainstream media?
Zahed: “Er is een enorme nood aan goede rolmodellen en mensen die zichzelf durven te zijn terwijl de wereld toekijkt, zodat anderen zich weerspiegeld kunnen zien in de samenleving. Zij leveren het bewijs dat het wel degelijk mogelijk is om een homoseksuele moslim te zijn en er ondertussen een gelukkig en bevredigend leven op na te houden.”

Tegelijkertijd zeg je dat het belangrijk is om mensen niet te verplichten om uit de kast te komen.
“In sommige gevallen houdt dat heel wat risico’s in, zeker in moslimlanden. Het is belangrijk om een ondersteunend netwerk achter je te hebben wanneer je beslist om uit te komen voor je geaardheid. Als je weet dat je omgeving uiterst homofoob is en dat het je situatie potentieel zelfs gevaarlijk kan maken, is het beter om te wachten tot je volledig zelfstandig bent. Ja, je wil vrij zijn, maar te vroeg vrij zijn kan in sommige gevallen zelfs je leven kosten.”

Het heeft jaren geduurd vooraleer ik een open conversatie kon hebben met mijn moeder over mijn homoseksualiteit.

Hoe lang duurde het voor jou om je geaardheid te accepteren en het vervolgens ook tegen je familie te vertellen?
“Op mijn zeventiende wist ik dat ik op mannen viel, maar ik vertelde het pas vier jaar later tegen mijn ouders. Pas toen begreep ik dat ik mijn eigen identiteit kon opbouwen als een homoseksuele moslim, dat ik me niet moest laten vormen door wat andere mensen dachten. Toen was ik zelfzeker genoeg om te denken: als ze mij op deze manier niet aanvaarden, laat ze mij dan maar uit hun huis schoppen. Dat kon natuurlijk alleen maar omdat ik niet meer op hen aangewezen was voor onderdak of financiële noden.”

“Gelukkig heeft mijn familie mij wél geaccepteerd, zelfs al duurde dat een hele tijd. Mijn vader was meteen duidelijk dat ik niet op zijn schouders moest komen uithuilen, dat ik moest weten dat mijn geaardheid mijn leven een stuk moeilijker zou maken.”

Hoe vlotten de conversaties nu met je familie over je homoseksualiteit?
“Met mijn vader, moeder en zus is het niet moeilijk om daar gesprekken over te voeren, maar ik probeer ook niet te provoceren. Ik weet dat dat hen kan kwetsen. Zelfs nadat ik uit de kast kwam, heeft het jaren geduurd vooraleer ik een open conversatie kon hebben met mijn moeder over mijn homoseksualiteit. Tien jaar later vertelde ze mij dat ik iemand kon meebrengen naar huis en dat ze hem zou accepteren als mijn man. Dat ze die moeite wou opbrengen, heeft er ergens voor gezorgd dat ik mijn leven kon normaliseren. Zelfs tien jaar nadat ik uit de kast kwam, waren er dus nog zaken die we niet volledig hadden uitgeklaard.”

Heeft je geloof in al die jaren gewankeld of werd het er sterker door?
“Zeven jaar lang wou ik helemaal niks meer te maken hebben met de islam, omdat ik de religie per definitie als homofoob zag. Ik kon niet geloven in een God die vertelde dat ik vermoord moest worden of een plaats in de hel verdiende. Ik was toen depressief en luisterde hele dagen naar Madonna. Ik vergat wat de islam zou kúnnen zijn.”

Maar uiteindelijk pikte je de draad weer op.
“Vanuit mijn sociologische en antropologische achtergrond ontdekte ik dat de profeet Mohammed helemaal niet zo dacht. Ik las dat hij transeksuelen uitnodigde bij hem thuis, terwijl ik voordien enkel dingen te horen kreeg die die homofobie benadrukten. Over deze verhalen werd niet gesproken.”

De mensen ontdekken steeds meer over de islam en durven zich vragen te stellen

Was het vergaren van al die nieuwe inzichten wat je later de holebi-organisatie voor moslims ‘Homosexuels musulmans de France’ deed opstarten?
“Het was niet zozeer dat ik hen iets wou aanleren, ik wou met andere mensen kunnen delen wat ik in vraag stelde. Een deel van mij zei: jij bent gek, dit lukt nooit, niemand wil die verschillende versies van de islam met elkaar verzoenen. Maar het werkte wel. Er kwamen steeds meer mensen die vroegen naar meer kennis en ijverden voor inclusieve plekken. Uiteindelijk was er zelfs vraag naar een inclusieve moskee.”

En die kwam er dan ook in 2012 in Parijs, de eerste in Europa. Was er veel tegenkanting?
“We hebben de weerstand die er kwam gewoon genegeerd. Voor alle duidelijkheid: het is een moskee waar iedereen welkom is, dus ook heteroseksuelen of atheïsten. Iedereen. Wij willen niemand buitensluiten.”

Ludovic Mohamed Zahed in gesprek met Martin Heylen en Mr. Gay Europe Raf Van Puymbroeck op het Festival van de Gelijkheid in Gent

Staat de moslimgemeenschap open voor deze ideeën, of is het een moeizame revolutie?
“We hebben nu al heel wat meer inclusieve moskeeën dan pakweg vijf jaar geleden. Toen hoorde je alleen tierende homofobe imams die veranderingen wilden tegenhouden. Het gaat dus razendsnel. Vergelijk het gerust met een brekende stuwdam: dat water valt ook niet terug te dringen, hoe hard je dat ook probeert. De mensen ontdekken steeds meer over de islam en durven zich vragen te stellen. Dat is een wereldwijde beweging die constant gaande is. Je ziet die evolutie overal waar dat mogelijk is. Dat wil zeggen: waar mensen hun leven niet riskeren door het najagen van hun idealen. Als ik zou teruggaan naar Algerije, zou ik tien jaar cel kunnen krijgen, bijvoorbeeld.”

Wanneer we het over homofobie hebben, wijzen heel wat mensen met de vinger naar religie. Is dat volledig ten onrechte?
“Nee, dat is met goede reden. Wanneer religie niet gebruikt wordt als een hulpmiddel voor emancipatie, maar om te onderdrukken, kan het heel wat schade aanrichten. Maar dat is zo met élke ideologie of beeld van hoe de wereld eruit zou moeten zien. Dus ja, de islam kan gebruikt worden om fascisme te verspreiden. Net daarom vind ik het zo belangrijk om de Koran te herinterpreteren.”

“Ik wil dat meteen ook nuanceren, want religie is niet het grootste probleem. De bepalende factor zit veel dieper. Het draait uiteindelijk allemaal om de ontevredenheid die mensen ervaren in het leven. Ongeluk staat garant voor frustraties. Dan wordt er al gauw gezocht naar een zondebok om die ergernissen op af te schuiven. Minderheden worden altijd geviseerd, soms zelfs uitgemoord, wanneer er onrust is. Het heeft dus niets te maken met een samenleving, wél met de economische en intellectuele mogelijkheden die er voorhanden zijn.”

Ludovic Mohamed Zahed op het Festival van de Gelijkheid in Gent

Op je negentiende, twee jaar na de realisatie dat je op mannen viel dus, kreeg je dan ook nog eens de diagnose: hiv-positief. Een mokerslag?
“Dat was ontzettend moeilijk, ja, maar het heeft me wel doen inzien dat ik me moet focussen op mijn leven, niet op vooroordelen en haat. Ik zie mezelf nog steeds zitten in mijn kamer in mijn appartement in Marseille, terwijl ik tegen mezelf zei: ik moet overleven en ik kan er niet op vertrouwen dat anderen mijn leven voor mij zullen opbouwen. Het was de moeilijkste periode die ik ooit doormaakte, maar het heeft mij op zijn minst bevrijd van al dat dogmatisch denken. Door die diagnose heb ik een kracht in mezelf gevonden waarvan ik niet wist dat ik ze had. Dat was mijn sterkte, mijn revolutie.”

Hoe lang heeft het geduurd voor je je hiv-status op die manier kon bekijken?
“Ik heb daar vijf jaar mee geworsteld, en ik merk dat het bij heel wat mensen met hiv ongeveer zoveel tijd nodig heeft. Daarna heb ik de knop omgedraaid en ben ik er heel open over geworden. Ik vertelde het op het internet en dacht: als jullie me niet accepteren is dat oké. Er waren zo veel mensen die me beledigden en me achteraf kwamen vertellen dat ze zélf hiv-positief waren en me dankbaar waren voor mijn openheid. Enorm dubbel, natuurlijk.”

Tussen accepteren dat je hiv-positief bent en er openlijk mee naar buiten treden, zit natuurlijk een groot verschil. Vanwaar die keuze?
“Dat was voornamelijk te wijten aan discriminatie binnen de holebigemeenschap zelf. Sommige mannen meden mij gewoon door die diagnose. Dat terwijl niet minder dan één derde van de homoseksuele mannen in Frankrijk besmet is met het virus. Ook binnen de holebigemeenschap zijn er dus nog minderheden. Ik vond het belangrijk om dat aan te kaarten, om hen een stem te geven.”

Zorg dragen voor jezelf, ongeacht de labels die de maatschappij je opkleeft, is ontzettend belangrijk 

Het lijkt mij ontzettend moeilijk en uitputtend om die hiv-status bij elke nieuwe relatie opnieuw te bespreken. Hoe ga je daarmee om?
“Er bestaat altijd de kans dat je verstoten zal worden wanneer je erover begint, dus het spreekt voor zich dat dat niet eenvoudig is. Meestal komt dat door een gebrek aan informatie, want zolang ik mijn medicatie neem, is er geen kans op besmetting. Ik doe dus mijn best om zo open te zijn als ik kan: ik leg ze mijn medische papieren voor, stel voor om samen naar mijn arts te gaan. Ik laat ook steeds voldoende ruimte voor vragen en wanneer het op seksualiteit aankomt, zorg ik dat alles in het begin traag verloopt. Liever dat, dan dat mijn partner opeens begint te panikeren of hij al dan niet besmet raakte met het virus.”

Heel wat problemen zouden dus weggenomen kunnen worden als de holebigemeenschap wat meer op de hoogte was van wat hiv concreet betekent.
“Absoluut, dat is ook precies wat ik met mijn werk wil bereiken: het draait allemaal om informatie, educatie, een positief zelfbeeld en de kracht om de schaamte te laten varen rond de persoon die je bent. Zorg dragen voor jezelf, ongeacht de labels die de maatschappij je opkleeft, dat is zo ontzettend belangrijk. Vijf jaar geleden had ik nooit gedacht dat mijn leven er op deze manier zou uitzien. Ik ben blij, gelukkig, bevoorrecht en soms ook heel erg moe, want ik werk te veel, zeggen ze. Nu ja, dat is dan weer een ánder probleem (lacht).”

Foto’s: Sissel Steyaert www.sisselsteyaert.be