Reportage

Het M-decreet: gelijke kansen voor elk kind?

Het M-decreet: gelijke kansen voor elk kind?

Mijn ouders staan allebei in het onderwijs. Aan de ontbijttafel word ik dus al heel mijn leven om de oren geslagen met verhalen over klassenraden, leerplannen, rapporten en oudercontacten. Maar matig geïnteresseerd, besteed ik hier nooit echt veel aandacht aan. Tegenwoordig maken deze banale onderwerpen echter steeds meer plaats voor treurige verhalen over ongelukkige kinderen, gefrustreerde ouders en overbelaste leerkrachten. Die raken op mijn nuchtere maag minder gemakkelijk verteerd en blijven vaak nog een hele dag door m’n hoofd spoken.

De problemen waarover mijn ouders vertellen zijn op zich niet nieuw, maar sinds de invoer van het M-decreet begin dit schooljaar zijn ze wel exponentieel toegenomen. Dat zogenaamde M-decreet wil ervoor zorgen dat zoveel mogelijk leerlingen les op maat krijgen in het gewoon onderwijs. Wie een leerstoornis of een andere beperking heeft, krijgt met andere woorden niet meer zo gemakkelijk een toegangsticket voor het buitengewoon onderwijs. Dat gebeurde in het verleden soms te snel. Bij de invoer van het decreet, maakten op deze manier zo’n 2200 kinderen de overstap naar het buitengewoon niet.

Kan een kind toch niet mee in het gewoon lager, dan moet de school vanaf nu kunnen bewijzen dat ze verschillende stappen hebben genomen om de leerling te helpen. Pas als al deze fases doorlopen zijn, kan het CLB hem of haar uiteindelijk naar het buitengewoon doorverwijzen.

In de praktijk blijkt dat het M-decreet vol gaten zit. Leerlingen met beperkingen krijgen te weinig ondersteuning en leerkrachten staan met het water aan de lippen.

Iedereen is het er over eens dat streven naar ‘inclusief onderwijs’ een zeer nobel initiatief is. Heel wat kinderen zijn er ook effectief mee geholpen. Toch is er binnen het onderwijs, na één schooljaar, meer en meer kritiek te horen. In de praktijk blijkt namelijk dat het M-decreet nog vol gaten zit. Talloze leerlingen met beperkingen krijgen te weinig ondersteuning, maar kunnen niet van school veranderen. Minstens evenveel leerkrachten staan met het water aan de lippen. Zij doen hun uiterste best, maar krijgen voorlopig niet de extra hulp die hen is beloofd. Om een beter zicht te krijgen op de situatie, sprak ik met twee moeders en een jonge juf. Zij maken elk vanuit hun eigen perspectief duidelijk dat het M-decreet dringend toe is aan een update.

*****

Mieke* is voorstander van inclusief onderwijs, maar haar dochter Roos* (6) krijgt in het gewoon lager niet de zorgen die ze nodig heeft.

Mieke: “Roos is een kind met een normaal IQ, maar heeft uitgesproken ADHD en problemen met haar fijne motoriek. Sinds ze in het eerste leerjaar zit, is naar school gaan hierdoor een echte uitdaging geworden. Door haar ADHD vragen alle taken die ze moet uitvoeren van haar dubbel zoveel energie en concentratie. In een klas met meer dan twintig leerlingen, zijn er namelijk overal afleidingen en prikkels. Daarnaast duurt het door de problemen met haar motoriek ook nog eens dubbel zo lang om een woord of cijfer geschreven te krijgen. Het voelt voor haar alsof er een elastiekje aan haar handen hangt en iemand daar constant aan trekt. Heel vermoeiend. Hoe hard ze ook probeert, ze zal nooit zo goed kunnen tekenen, knutselen en schrijven als een ander kind.”

Er is te weinig personeel op school met kennis van zaken om een aangepast traject voor Roos te voorzien. Van het inclusief onderwijs dat het M-decreet belooft, is dan ook geen sprake.

“Eigenlijk heeft ze begeleiding nodig van een kinesist, logopedist en ergotherapeut, maar deze extra ondersteuning kunnen ze op school niet aanbieden. Daarom gaan we twee avonden per week met haar naar het revalidatiecentrum, met als gevolg dat ze haar huiswerk moet inhalen op woensdagmiddag en in het weekend. Het kwam voor ons niet als een verrassing dat ze vlak voor de vakantie elke dag als een hoopje ellende naar huis kwam. Ze was doodop, sliep ’s nachts slecht, ging daardoor veel meer moe naar school, werd ziek… In de paasvakantie heeft ze wat kunnen uitrusten, dus ze kan er weer even tegenaan. Maar voor hoelang?”

“Haar juf is heel lief en houdt waar mogelijk rekening met haar problematiek. Toch wordt Roos op het einde van de rit net als alle andere kinderen geëvalueerd. Zo worden er punten afgetrokken als haar letters niet mooi gevormd zijn en moet ze soms drie toetsen na elkaar maken. Dat is veel te veel voor haar en dat zie je meteen aan haar resultaten. Er is helaas te weinig personeel op school met kennis van zaken om een aangepast traject voor Roos te voorzien. Ze krijgt momenteel wel twee uur per week hulp van een zorgleerkracht in de klas, maar dat is helemaal niet genoeg. Kinderen met leerstoornissen vragen een aangepaste aanpak van maandagochtend tot vrijdagavond en die is er voorlopig niet. Van het inclusief onderwijs dat het M-decreet belooft, is dan ook geen sprake. Toch wil ik haar eigenlijk niet naar een andere school sturen. Ze wordt nu omgeven door fantastisch warme leerkrachten en heeft veel vriendjes. Met een overstap naar het buitengewoon onderwijs zouden we haar wegrukken uit deze veilige, vertrouwde omgeving. Anderzijds wil ik ook geen ongelukkig, faalangstig kind… Het is heel dubbel.”

*****

Sabine* wil haar zoon Yoren* (8) naar een school voor buitengewoon onderwijs sturen, maar door het M-decreet is dat nog lang niet mogelijk.

Sabine: “Sinds kort weten we dat Yoren ASS heeft. Dat is kort voor autismespectrumstoornis. Concreet houdt dit onder andere in dat hij erg veel nood heeft aan structuur en hij alles letterlijk neemt. Yoren snapt bijvoorbeeld geen mopjes als je ze niet uitlegt en andere kinderen kan hij moeilijk inschatten. Verder vindt hij het moeilijk om twee taken tegelijk uit te voeren. Ook wil hij altijd de beste zijn. Is hij dit niet, dan kan hij zeer emotioneel en zelfs agressief uit de hoek komen.”

Thuis vertelt Yoren dat hij bang is dat anderen hem zullen uitlachen als hij iets niet kan. Hij kijkt er vaak tegenop om terug naar school te gaan.

“Op school doet hij heel hard zijn best, want hij wil absoluut niet onderdoen voor andere kinderen. Wanneer hij het moeilijk heeft, durft hij dat niet aangeven. Hierdoor vertoont hij niet het typische gedrag van een kind met ASS en weet men op school niet goed hoe ze met hem moeten omgaan. Ze hebben weinig ervaring met zijn problematiek en dat merken we. De juf legt waar mogelijk wel dingen apart aan hem uit, ze geeft hem een dagschema (al wordt dat niet consequent gevolgd) en hij krijgt de mogelijkheid om tijdens de speeltijd aan te geven als het te druk voor hem wordt. Maar daar stopt het. Hiermee zijn Yorens problemen allesbehalve van de baan.”

“Doordat voor Yoren niet alles even vlot verloopt, heeft hij ondertussen een erg negatief zelfbeeld. Thuis vertelt hij dat hij bang is dat anderen hem zullen uitlachen als hij iets niet kan. Hij kijkt er vaak tegenop om terug naar school te gaan. Al die frustraties zijn onzichtbaar in de klas, maar thuis crasht hij geregeld. Dat breekt mijn hart.”

“Zelf ben ik van mening dat Yoren veel beter geholpen zou zijn in het buitengewoon onderwijs, maar door het M-decreet moeten we eerst nog verschillende fases doorlopen in het gewoon lager. En zolang de school en het CLB geen groen licht geven om de volgende stap te zetten, staan wij met onze rug tegen de muur. Dan is een overstap naar het buitengewoon uitgesloten. Daar zou er nochtans op een individuelere manier met ons kind gewerkt worden en zou hij zich niet langer anders moeten voelen dan zijn klasgenoten. Er bestaat een alternatief. Waarom kan Yoren hier dan geen gebruik van maken?”

*****

Eva* (27) werkte vijf jaar lang in een school voor buitengewoon onderwijs, maar door een gebrek aan nieuwe inschrijvingen moest ze daar vertrekken. Ze geeft nu les in het vierde leerjaar in een gewone lagere school en botst er op grenzen.

Eva: “Elke klas kan je opdelen in verschillende groepen. Je hebt de primussen, de middenmoot en de kinderen die het echt moeilijk hebben. De omvang van die laatste groep mag je tegenwoordig niet onderschatten. In mijn klas van 23 leerlingen zitten er bijvoorbeeld 7 kinderen waarvoor ik ‘redelijke aanpassingen’ neem. Dat zijn extra maatregelen die genomen worden zodat ze in deze klas kunnen blijven. Aan een kind met dyslexie geef ik bijvoorbeeld alle leestoetsen op voorhand mee, ik vergroot de leesteksten en ik plaats die leerling in de klas naast een sterker kind, zodat die de teksten kan voorlezen. Ook kinderen met een bijzonder laag IQ of gedragsstoornissen hebben elk hun eigen lijst met vereiste aanpassingen. Het vraagt veel tijd deze allemaal uit te voeren. Maar ik wil dat doen. Ik kom van een school voor buitengewoon onderwijs, dus ik ben dat gewend. Ik heb ook gewoon geen andere optie dan enorm veel tijd in deze kinderen te steken. Voor een leerling doorgestuurd wordt naar het buitengewoon onderwijs, moet er al veel gebeuren.”

“Of ik dit volhoud, weet ik niet. Een collega van me, met een vergelijkbare klas, is al een aantal maanden out. Ze zit er volledig door. Zo ver zit ik voorlopig nog niet, maar ook voor mij is elke dag een uitdaging.”

Van de ene dag op de andere wordt er van leerkrachten verwacht een expertise te hebben, die ze eigenlijk niet hebben.

“Door mijn ervaring in het buitengewoon, komen veel collega’s nu met hun vragen bij mij aankloppen. Eigenlijk is dat mijn functie niet, maar ik begrijp hen wel. Van de ene dag op de andere worden ze verwacht een expertise te hebben, die ze eigenlijk niet hebben. Ze krijgen voorlopig geen extra opleiding, geen bijscholingen of extra omkadering. Dat is frustrerend. Er moet gewaakt worden over het welbevinden van het kind én de leerkracht. Dat gebeurt nu niet voldoende. Ik hoop dat de overheid binnenkort beseft: het M-decreet zoals we het nu kennen, werkt niet.”

*****

Dat het M-decreet verschillende pijnpunten bevat, is ondertussen wel duidelijk. Toch is er hoop op beterschap. Zo gaat volgend schooljaar de ‘waarborgregeling‘ van start. Deze moet ervoor zorgen dat leerkrachten die hun job verliezen in het buitengewoon onderwijs, ingezet worden ter ondersteuning van de leerkrachten in het gewoon onderwijs. Daarnaast is er recent ook een bemiddelingscommissie in het leven geroepen. Wanneer de ouders, het CLB en de school het niet eens raken over de doorverwijzing van een kind naar het buitengewoon onderwijs, kan bij deze commissie aangeklopt worden.

Dit zijn kleine stapjes in de goede richting, maar lang nog niet alle problemen zijn hiermee van de baan. Verschillende onbeantwoorde vragen hangen nog steeds in de lucht. Zal de waarborgregeling bijvoorbeeld voor voldoende ondersteuning zorgen? En zo nee, kunnen er dan extra middelen vrijgemaakt worden om bijvoorbeeld logopedisten en kinesisten in dienst te nemen? Zal het systeem flexibeler gemaakt worden, zodat kinderen in nood sneller de overstap naar het buitengewoon onderwijs kunnen maken? En zullen leerkrachten de nodige opleidingen krijgen, zodat ze beter leren omgaan met de verschillende beperkingen en stoornissen in hun klas? Dat is voorlopig nog onduidelijk. Het blijft dus afwachten of de overheid nieuwe initiatieven zal nemen.

(*): de namen van de personen die aan bod komen in dit artikel zijn fictief. Mieke, Sabine en Eva wilden anoniem blijven, om de scholen en leerlingen die ze vernoemen niet te schaden.

Foto: Istock

Schrijf je reactie

12 reacties
  • Elien says:

    Ieder nieuw ontwerp heeft pijnpunten. Maar zonder verandering blijft alles in de oude situatie die ook niet functioneerde zoals het moet… Het huidige systeem moet nog grondig worden aangepast, (leerkrachten die opleidingen krijgen, extra personeel om kinderen te ondersteunen, …) maar zal het op termijn dan geen betere situatie zijn? Wat met kindjes die niet als ‘buitengewoon’ bestempeld willen worden? Die blij zijn in de klas waar ze zitten en waar ze met extra begeleiding ook kunnen blijven? Ik vind het oprecht jammer dat je over de M-decreet schrijft als iets puur negatief. Misschien was het leuk geweest om ook een positief verhaal te tonen? Mensen die hierdoor hoop krijgen omdat hun kind volledig geïntegreerd in de samenleving kan zijn? En hoe weet je honderd procent zeker dat er geen extra middelen vrijgemaakt zullen worden? Zoals ik zei, het bestaat nog niet lang maar om op langere termijn naar een inclusieve samenleving te evolueren zijn stappen als deze noodzakelijk. Soms iets een complete verandering beter dan herhaalde pogingen tot optimalisatie.

    • Lies De Kimpe says:

      Elien, ik ben het met je eens dat er zeker ook leerlingen geholpen zijn met dit nieuwe systeem. Dat haal ik ook aan in mijn inleiding. Een positieve getuigenis had mijn stuk inderdaad nog genuanceerder gemaakt, maar ik probeer vooral de aandacht te vestigen op de mankementen waarmee we vandaag de dag geconfronteerd worden. Ik hoop zelf ook oprecht dat in de toekomst iedereen de vruchten kan plukken van inclusief onderwijs. Helaas kunnen we momenteel moeilijk ontkennen dat het systeem niet op punt staat en heel wat kinderen in de kou blijven staan. Dat mogen we niet onder de mat vegen.

      Ik ben niet honderd procent zeker dat er geen middelen vrijgemaakt zullen worden. Ik hoop heel hard van wel, maar voorlopig is daar binnen de onderwijswereld nog geen duidelijkheid over.

  • kim says:

    De vraag blijft of inclusief onderwijs wel haalbaar is in ons huidige Vlaamse onderwijssysteem. Uiteraard kan je niet tegen comprehensief onderwijs zijn en uiteraard zijn er voorbeelden uit het buitenland die de voordelen van dit soort onderwijs aantonen. Maar het is niet omdat inclusief/comprehensief (en dit zijn eigenlijk nog twee verschillende begrippen) onderwijs in Scandinavië of Duitsland werkt, dat het ook bij ons in Vlaanderen werkt. Het debat moet dus veel verder gaan en zou zelfs moeten leiden tot complete onderwijsvernieuwing. Zo pleit ik al jaren voor een professioneel middenkader van experten en ook voor mensen met een masteropleiding in het basis onderwijs (wat ook het geval is in Scandinavische landen). Ik wil daarmee niet zeggen dat leerkrachten BO geen goed werk leveren, in tegendeel! Maar doordat zij zouden kunnen rekenen op ondersteuning van experten, hebben ze terug tijd om zich met hun core-business bezig te houden en dat is lesgeven. Dus ook het looppaandebat kan je niet loskoppelen van het M-decreet.

  • Ann Huybrechts says:

    Lies,
    Dit is een artikel dat echt weergeeft wat er leeft in scholen. Het idee en bedoeling van het M decreet is mooi maar de uitwerking is o zo moeilijk. Fijn zo’n artikel te lezen in een niet-onderwijsgebonden tijdschrift!

  • Over inclusief onderwijs en over het M-decreet valt natuurlijk veel te zeggen. En iedereen heeft ook zijn eigen verhaal. Wat hier een beetje ontbreekt is volgens mij het breder kader. Inclusief onderwijs komt niet uit de lucht gevallen. Heel wat ouders van kinderen met een handicap hebben de voorbije 15-jaar aangetoont dat inclusief onderwijs wel degelijk waardevol en haalbaar is. En vooral: na uitgebreide discussie heeft zo’n 10 jaar geleden een wereldweid forum vastgelegd dat inclusief onderwijs voor alle kinderen in feite een betere optie is dan segregatie. Dat wereldweid forum heet de Verenigde Naties en die keuze voor inclusie is vastgelegd in een VN-Verdrag. Wat mij opvalt is dat er voor de rest niet zoveel getwijfelt wordt aan de principes en rechten die de VN vastleggen rond bvb. kinderrechten, gender en holibi’s, … . Maar over inclusief onderwijs blijft men het nodig vinden om te blijven discussiëren. En voor alle duidelijkheid: het M-decreet is niet wat men onder ‘inclusief onderwijs’ dient te verstaan. Het is een eerste, heel fragmentaire stap. De kritiek over het tekort aan middelen voor ondersteuning klopt 100%. Leerlingen met een handicap zonder de nodige ondersteuning naar het gewoon onderwijs sturen of ze daar houden komt neer op dumpen. Dus: dringend nood om te gaan schuiven met de middelen van het buitengewoon onderwijs. Over de vraag of we nu goed op weg zijn naar inclusief onderwijs organiseren we volgende dindsdag trouwens een ‘ronde tafel’. Lies … zin op af te komen en daar ook een journalistiek stukje van te maken ? Patrick Vandelanotte, GRIPvzw.

    • Lies De Kimpe says:

      Patrick, dat breder kader mag inderdaad niet uit het oog verloren worden. Het recht op inclusief onderwijs, zoals vastgelegd door de VN, zou niet ter discussie mogen staan. Ik wens je veel succes met jullie ‘ronde tafel’. Bedankt ook voor de uitnodiging, maar ik zal er helaas niet bij kunnen zijn.

  • Sandrine De Coster says:

    Beste Lies,

    Dat heb je mooi verwoord. Als oudervereniging voor normaalbegaafde kinderen met leerstoornissen, ijvert Sprankel al meer dan 25 jaar voor voldoende kennis over leerstoornissen zodat onze kinderen in het gewoon onderwijs meekunnen en de hulp en begeleiding zouden krijgen waar ze nood aan hebben en recht op hebben. Het M-decreet is een mooi kader en mag zeker niet verdwijnen, maar er moeten dringend meer middelen komen. Ik zou ook alle ouders, leerkrachten en therapeuten die op zoek zijn naar meer info over leerstoornissen willen verwijzen naar Sprankel en de info-avonden die we regelmatig organiseren in de 5 Vlaamse provincies. http://www.sprankel.com Samen kunnen we er een succesverhaal van maken! Groeten

    • Lies De Kimpe says:

      Sandrine, bedankt! Sprankel lijkt me een heel mooi initiatief. Voldoende kennis is cruciaal om elk kind te kunnen helpen.

      (Ik wilde een kijkje nemen op je site, maar volgens mij is er iets misgelopen met de link in je comment. Wie meer informatie zoekt, kan wellicht terecht op http://www.sprankel.be )

  • ilse de witte says:

    Als reactie op jullie artikel wil ik even vermelden dat met voldoende ondersteuning het M-decreet zeer veel slaagkansen heeft.
    Mijn dochter van 13 volgt school in het eerste jaar BSO. Als type 2 kind heeft ze een ion-begeleidster en een stagiare, zo zijn er 4 dagen in de week gedurende enkele lesuren begeleiders voor zowel haar als de leerkrachten.
    Deze school, die waarschijnlijk even angstig was als alle andere scholen, is echter aangenaam verrast. Uiteindelijk moeten onze kinderen na hun schooltijd kunnen meedraaien in onze gewone maatschappij, dus kunnen ze maar beter wennen aan de ” gewone ” mensen. Uiteraard is er voldoende ondersteuning nodig voor de leerkrachten wil het M-decreet correct worden uitgevoerd. Het ministerie van onderwijs had echter jaren de tijd om zich voor te bereiden, maar heeft het M-decreet als een vervelende rekening in de onderste lade van hun prioriteiten gestoken om dan plots geconfronteerd te worden met de realiteit.
    De intrest komt nu terecht op het uitvoerend personeel.

    • Lies De Kimpe says:

      Ilse, blij te horen dat jouw dochter goed geholpen wordt! Ik ben er ook van overtuigd dat er potentieel zit in het decreet, maar zoals je zegt: daarvoor is voldoende ondersteuning voor nodig. Laat ons hopen dat hier binnenkort extra middelen voor worden vrijgemaakt.

  • marij heirweg says:

    Lies,
    De foto had mij al direct te pakken. Zelf ben ik werkzaam in het bijzonder onderwijs en vind het artikel zeer mooi geschreven. De getuigenissen kleuren de situatie mooi.
    Bij de vraagjes onderaan kunnen de therapeuten in het privé-circuit nog bijgevoegd worden…
    Die nemen dit werkveld graag voor hun rekening en de ouders en het RIZIV betalen hiervoor. Hoelang het RIZIV dit zal volhouden is dan weer de vraag.
    Heb het graag gelezen. groeten, Marij

    • Lies De Kimpe says:

      Marij, dankjewel! Het is inderdaad een kwestie van middelen, die er eigenlijk niet zijn… Benieuwd hoe de situatie zal worden aangepakt.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen