Samen met Mooimakers, een initiatief tegen zwerfvuil en sluikstort van de OVAM, Fost Plus en de VVSG, gaat redactrice Soe de straat op om afval daar te krijgen waar het hoort: in de vuilbak. In onze vorige video ontdekte Soe – en wij met haar – hoeveel troep er eigenlijk in ons landschap te vinden is. Deze keer onderzoekt ze hoeveel rommel je zelf op straat kunt dumpen voordat iemand er iets van zegt. Video door Poolhert Productions
Ben jij ook zo geschrokken van de hoeveelheid afval die Soe in haar vorige video wist te verzamelen? Goed, want het is ook best wat. Jaarlijks worden honderden, duizenden, wat zeggen we, miljoenen kilo’s zwerfvuil achteloos achtergelaten. Die situatie ontstond uiteraard niet zomaar ineens. Het kan ook niet dat al die rommel werd gedumpt door een paar mensen. Het werd gedumpt door ons allemaal. Heel vaak gebeurt dat onbewust en zonder kwade bedoelingen. Maar het ene propje leidt tot het andere en voordat je het weet verzamel je zo een karrenvracht.
Waarom we vaak niet ingrijpen
Soe wilde weten hoe dat nu eigenlijk komt. Als er thuis in je woonkamer iemand een blikje op de grond zou gooien, zou je dat niet accepteren. Of stel je voor dat iemand fruitresten richting je vuilnisbak in de keuken gooit en zelfs niet opkijkt om te zien of iets naast gevallen is… We weten niet hoe het bij jullie zit, maar de kans lijkt ons klein dat we gewoon zouden toekijken. Toch gebeurt dat op straat elke dag.
“Eigenlijk zijn we met zijn allen belachelijk tolerant voor gedrag dat ons stiekem irriteert.”
Tijdens haar experiment ontdekte Soe wat we wel en niet pikken. Wanneer spreken we mensen aan op hun gedrag, wanneer worden er enkel wat ogen gerold en wat zijn we intussen zo gewend dat we het zelfs niet meer zien?
De resultaten spreken voor zich. Eigenlijk zijn we met zijn allen belachelijk tolerant voor gedrag dat ons stiekem irriteert. Het is ook wel een beetje eng, om anderen aan te spreken op wat ze doen. Je weet nooit hoe die persoon zal reageren, en ruzie maken met vreemden doen we liever niet. Maar toch: eigenlijk kunnen we het zwerfvuilprobleem pas aanpakken als er een mentaliteitswijziging komt – en dat gebeurt niet van de ene op de andere dag.
Hoe gedragsverandering werkt
Gedragsverandering vindt stap voor stap plaats. Het bekende ‘Stages of Change‘ model maakt dat inzichtelijk. Volgens dit model beginnen we in de ontkenningsfase. We weten niet dat er een probleem is, of dat we dit zelf mee veroorzaken. Wie onze vorige video over zwerfvuil zag, zou inmiddels beter moeten weten. Dus als het goed is, zit je nu op z’n minst in de twijfelfase. Je vraagt je in deze tweede fase af of je iets kunt veranderen en of dit jouw verantwoordelijkheid is. Het antwoord is simpel: ja. Iedereen kan iets doen aan het tegengaan van zwerfvuil.
Op naar fase drie dus, de verkenningsfase. Je weet nu dat je iets kunt doen, maar misschien weet je nog niet precies wat. Je onderzoekt de opties om door te kunnen gaan naar fase vier: actie. Volgende keer helpen we je een handje om te ontdekken wat je precies kunt ondernemen in de strijd tegen zwerfvuil. Daarmee zijn we er trouwens nog niet. Want je kunt pas van geslaagde gedragsverandering spreken als je ook volhoudt. Niet voor niets noemen we fase vijf dan ook ‘de onderhoudsfase’.
“Het is wel degelijk mogelijk om collectief onze aanpak van een bepaald probleem te wijzigen. We hebben het al eerder gedaan.”
Klinkt als een lang en moeilijk proces? Het is wel degelijk mogelijk om collectief onze aanpak van een bepaald probleem te wijzigen. We hebben het al eerder gedaan, en soms lukt het zelfs veel sneller dan je zou denken. Denk bijvoorbeeld terug aan het rookverbod: toen dat werd aangekondigd was het nog een regel die van bovenaf werd opgelegd en was er heel wat weerstand. Veel mensen twijfelden of het zou werken, sommige vonden het belachelijk en wilden niet dat de overheid zich met hun levensstijl bemoeide, anderen verzetten zich er actief tegen en probeerden zelfs om hun café toch een rokersplek te laten blijven.
Nu, amper zes jaar later, vinden we het de normaalste zaak van de wereld om aan iemand te vragen géén sigaret op te steken in het midden van een café. Wie niet rookt, ergert zich nu veel harder aan de rooklucht die in je haar en kleren blijft hangen als je toch ergens komt waar veel gerookt wordt, terwijl we dit voorheen een logisch gevolg vonden van een avondje uit. Er is nog meer veranderd: we zouden nu ook niet aarzelen iemand erop aan te spreken die toch rookt op een plek waar dat niet meer mag.
Samen kunnen we normen laten verschuiven
Zo zijn er ook heel wat ongeschreven maatschappelijke ‘regels’ die we (zonder dat er boetes aan vasthangen) zelf belangrijk genoeg vinden om actie te ondernemen tegen wie ze breekt. En zo hoort het ook een beetje: wetten en sancties maken geen maatschappij. Mensen maken een maatschappij. En het is ook gewoon gezelliger als we er zelf mee voor zorgen dat de boel goed draait, in plaats van voor elke scheet een boete te moeten uitschrijven, toch?
“Het is van belang dat we anderen ook durven aanspreken.”
Voor het probleem van zwerfvuil zouden we een soortgelijk proces moeten doorgaan als we bij het rookprobleem hebben gedaan. We vinden het al niet acceptabel om een bananenschil naast de vuilbak te gooien thuis of om een sigaret in de tuin te laten vallen. Dat bewustzijn moet zich uitbreiden naar de straat en de wegberm, maar ook naar bijvoorbeeld het bos. Wat je niet in je tuin zou dumpen, mag je ook niet in het bos dumpen. En naast ons van het probleem bewust worden, informeren en ons eigen gedrag wijzigen, is het van belang dat we anderen ook durven aanspreken. En dat we volhouden.
Ook wij gaan ons steentje bijdrage, al vinden we dat niet altijd gemakkelijk. Naast ons goede voornemen om zelf Mooimakers te worden, nemen we ons dus ook voor om een beetje haar op onze tanden te krijgen en anderen te overtuigen om Vlaanderen mooi te maken. We zullen dus vanaf nu, met de grootste glimlach en de vetste knipoog onze medeburgers erop attent maken dat vuil achterlaten echt not done is. Doen jullie ook mee?
Schrijf je reactie