Wetenschap

10 neuro-misvattingen die eruit mogen in 2017*

10 neuro-misvattingen die eruit mogen in 2017*

Autisten kennen geen empathie en ADHD is een moderne uitvinding. Het zijn veel gehoorde stellingen wanneer het gaat over neurologische aandoeningen. Maar wat is er nu eigenlijk écht van waar? Ervaringsdeskundige Stephanie Dehennin maakte een lijstje van de meest voorkomende misvattingen.

*Opgepast: bevat hier en daar een mopje. Je moet er niet mee lachen, maar schelden is ook niet nodig.

1. ‘Iedereen is wel een beetje autistisch’

Een goedbedoelde uitspraak die helaas meer kwaad dan goed doet. Autisme is weliswaar een spectrum dat even divers is als het neurotypische spectrum, en in auti-kringen zeggen we dan ook: ‘als je één autist kent, ken je één autist’. Jammer genoeg leidt dat wel eens tot de misvatting dat ‘iedereen een beetje autistisch is’, wat de ernst van autismespectrumstoornissen en de noodzaak van accommodatie minimaliseert.

Als iedereen werkelijk een beetje autistisch zou zijn, zou ons publieke leven er helemaal anders uitzien. Elk bedrijf zou een noise manager hebben, openbare gebouwen zouden een pak overzichtelijker zijn, en er zou nergens nog een blèrende televisie te vinden zijn in de supermarkt.

2. ‘ADHD is een verzonnen stoornis’

Om de zoveel maanden komt ‘ie bovendrijven, het artikel over de ‘uitvinder van ADHD’ die op zijn sterfbed ‘toegeeft dat hij het verzonnen heeft’, al dan niet ‘om meer medicatie te kunnen voorschrijven’, uiteraard in een soort samenzwering met Big Farma. Een beetje googlen leert je al snel dat dit veel te kort door de bocht is en de uitspraak uit haar context is gehaald. Dokter Eisenberg, autoriteit op het gebied van ADHD, zei enkel dat de genetische dispositie van ADHD volgens hem overschat wordt en er te weinig gekeken wordt naar mogelijke aanpassingen in omgeving vooraleer Rilatine voor te schrijven.
In dezelfde sfeer: ‘hyperactieve kinderen eten gewoon teveel suiker’. Wetenschappelijke studies hebben al aangetoond dat suiker geen invloed heeft op het gedrag van kinderen, maar wél op dat van hun oudersSelf-fulfilling prophecy, anyone?

3. Antidepressiva maken hersens ‘lui’

1-sn0alvnrz7qte-9llymy8q

Het is niét zo dat antidepressiva ‘stoffen aanmaken die onze natuurlijke productie stil zou leggen’. De meest voorgeschreven moderne antidepressiva zijn selectieve serotonine-heropnameremmers en ‘produceren’ helemaal niks. Ze remmen de heropname van serotonine, en verhogen hiermee de serotonineconcentratie in de synapsspleet.
Antidepressiva worden overigens niet alleen voorgeschreven voor depressies, maar ook voor angststoornissen, OCD en eetstoornissen. En natuurlijk is een multidisciplinaire aanpak altijd verstandig, en zijn therapie en levensstijl minstens even belangrijk. Maar het is een misvatting te denken dat het ‘gezonder’ zou zijn om dergelijke ernstige aandoeningen niét medicamenteus te behandelen, en in bepaalde gevallen zou het zelfs ronduit onverantwoord zijn. Er is niemand die het in z’n hoofd zou halen om een diabeet van de insuline te halen om diens alvleesklier ‘de kans te geven het alleen te doen’. Laat dan mensen met een hersenprobleem ook in alle rust hun medicatie nemen.

4. Tourette is ‘de vloek-ziekte’ en dat is altijd grappig

Slechts 10% van mensen met Tourette hebben coprolalie (‘het onvrijwillig uiten van schokkende woorden, zoals vloeken, obscene, seksistische of racistische taal’). En we begrijpen dat het al eens een mindere dag kan zijn op de redactie, maar dat is geen excuus om de zoveelste afgezaagde cliché-mop te maken in uw televisieprogramma/weekblad. En nee, het gaat hier niet over ‘beledigd zijn’ noch over politieke correctheid, maar over een slechte grap. In comedy geen taboes, luie komieken en cartoonisten die domme moppen maken zijn vooral een belediging voor het vak. Touretters zitten trouwens al jaren te wachten op goéde grappen over hun aandoening.

5. Mannen- en vrouwenbreinen zijn verschillend

‘Mannen kunnen sneller beslissingen nemen’, ‘vrouwen kunnen beter multitasken’, ‘mannen hebben beter ruimtelijk inzicht’, ‘vrouwen zijn beter in communicatie’… Je kan de straten plaveien met neuro-clichés over sekseverschillen. Er blijkt echter zeer weinig van aan. Zoals neurowetenschapper Dean Burnett treffend schreef: de enige verschillen tussen mannen- en vrouwenbreinen zijn dat een mannenbrein zich doorgaans onder een mannenschedel bevindt, verbonden is met een penis en meestal iets groter is. Wat geenszins betekent dat mannen slimmer zouden zijn, want dat zou impliceren dat olifanten ons allemaal intellectueel zouden overtroeven.
Wat wél het geval is, is dat autisme en ADHD zich vaak verschillend presenteren bij mannen en bij vrouwen. Wat dan weer de vraag doet rijzen hoe groot de invloed is van stereotypen op de ontwikkeling van kinderen.

6. Mensen die stemmen horen, zijn psychisch ziek

De cijfers zijn een beetje vaag, maar 5% tot 30% van alle mensen zouden regelmatig auditieve hallucinaties ervaren. Niet iedereen daarvan heeft een psychotische stoornis. Meer nog, bij 76% van de jonge kinderen die stemmen horen, stoppen deze hallucinaties rond hun tienertijd.
We spelen het trouwens graag fast en loose met de termen ‘psychisch ziek’, en dat is jammer. Ten eerste omdat zelfs gezonde hersens een pak vreemder zijn dan we willen toegeven, en ten tweede omdat een psychische aandoening al moeilijk genoeg is zonder stigma.

7. Autisten kennen geen empathie

1-qvzh8xhvfoobs1qbd-ic_w

Dat kennen ze wél, en veel autisten getuigen regelmatig compleet overdonderd te zijn door de emoties van anderen. Alleen reageren ze vaak anders dan de gemiddelde neurotypische medemens. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn: vaak is er een ‘vertraging’ tussen waarnemen en verwerken van ervaringen, vaak moeten autistische mensen even nadenken over hoe ze gepast dienen te reageren (dikwijls na jaren te zijn afgerekend op hun ‘asociaal gedrag’), en vaak zijn ze te overloaded om überhaupt te reageren. Ook zijn er nogal wat mensen op het autismespectrum met alexithymia, het onvermogen om eigen emoties te herkennen. Wat overigens niet betekent dat ze geen emoties zouden hébben. Het getuigt trouwens van weinig empathie om iemand die een beetje anders is, te beschouwen als een onempathische, emotieloze robot. Just saying.

8. Gewelddadige games maken ons agressief

1-97wywjx47svo8imkp3d2og

Ook een klassieker die om het half jaar vanonder het stof wordt gehaald, doorgaans naar aanleiding van de ‘nieuwe wetenschappelijk studie’ van het moment. De Amerikaanse meta-analyse die vorig jaar commotie veroorzaakte, werd fel bekritiseerd door academici wereldwijd. Op korte termijn is er wel een effect merkbaar -als je net acht uur Call of Duty hebt gespeeld zal je je allicht een beetje anders voelen-, maar op lange termijn is er geen correlatie tussen games en geweld. Wat niet wil zeggen dat het een goed idee is om je 12-jarige de godganse dag Grand Theft Auto te laten spelen.

9. Hoogbegaafden kunnen alles

Van de cognitief bevoordeelde medemens wordt al eens verwacht dat ze alles kan, kent en onthoudt. Geen wonder dat de meeste hoogbegaafden hun IQ netjes voor zich houden. Je zal maar eens op een onbewaakt moment gevraagd worden om de relativiteitstheorie uit te leggen en daar niet in slagen. De meeste hoogbegaafden zijn geen Einsteins, maar gewoon snelle denkers. Vaak blinken ze uit in een of ander specifiek interessegebied en leidt dat uitzonderlijke prestaties, maar vaak ook niet.

‘Tegenwoordig is elk kind hoogbegaafd’ is nog zo’n dooddoener; meestal geopperd in een vlaag van misnoegdheid over ‘de speciale aanpak’ die sommige kinderen behoeven. Zo speciaal hoeft die aanpak meestal niet te zijn: differentiatie in de klas is tegenwoordig niet meer zo exotisch, en het principe van kangoeroeklassen is eigenlijk niet meer dan een paar uur per week de kinderen loslaten op pakweg een filosofisch vraagstuk of de geschiedenis van land naar keuze.
Een kleine minderheid van hoogbegaafde kinderen is extreem begaafd en heeft méér nodig, wat al eens voor problemen kan zorgen- en voor uitgeputte ouders. Maar dat hoogbegaafdheid een ‘diagnose’ zou zijn, of synoniem zou staan met een getormenteerde geest, is gewoonweg onwaar. Zolang het kind in kwestie niet doodgaat van verveling, noch de indruk krijgt dat hoogbegaafdheid iets is om je over te schamen, komt het doorgaans wel goed. Keep calm and carry on. 

10. Vaccinaties veroorzaken autisme

Schrijf je reactie

9 reacties
  • Rynn Ozinga says:

    Alle stoornissen bestaan echt, maar er zijn velerlei gradaties. Sommigen hebben slechts ’trekken’ anderen hebben een complete persoonlijkheidsstoornis. Het verschil zit hem niet perse in het label, maar hoe er mee omgegaan word. Dat geldt zowel voor de omgeving, als de betrokkene in kwestie. Ook al heb je de diagnose borderline, dan ontslaat je dat nog niet van de verantwoordelijkheid om je best te doen om op een redelijk sociale manier met je medemens om te gaan. bijvoorbeeld.

  • Alysa says:

    @ Jeroen en D.J. dat zal moeilijk gaan, ik heb enkel over ADHD en andere gedragingen gelezen maar ben tenminste wel voor mijzelf tot de conclusie gekomen dat aandoeningen zoals ADHD niet bestaan, tevens bedenk ik mij dat dat begrip ADHD inderdaad meer inhoudt dan enkel zenuwachtigheid en snel afgeleid zijn, maar daarom is ADHD nog geen ziekte en/of ‘aandoening’, ik heb hier dus geen studie of gepeereviewed’ artikel over gedaan en gepubliceerd maar heb zoals gezegd wel dat boekje “Heresies” van dr. Szasz gelezen en tevens filmpjes van hem bekeken op het internet.
    Dr. Thomas Szasz (15 april 1920 – 8 september 2012) was een Amerikaans psychiater die zijn gehele leven bijna aan het niet – bestaan van ADHD en andere psychiatrische aandoeningen besteedde en daar ook veel over naar de buitenwereld communiceerde via boeken e.d.
    Ik heb van hem dus zijn “Heresies” gelezen en ‘k moet bekennen dat ’t voor mij een revelatie was, Verder heb ik dan nog wat zaken van hem opgezocht via ’t internet, om eerlijk te zijn geloof ik simpelweg wat deze man over ADHD verteld(e) en over andere psychiatrische aandoeningen en ik denk ook dat er tot op heden geen bewijs is dat ADHD wél bestaat!
    Dus, misschien is ’t voor u (ook) interessant om eens wat van dr. Szasz te bestuderen!
    Persoonlijk, denk ik dat men vooral dikwijls mensen met een etiket als bvb. ADHD opzadelt; er is dan wel een verklaring voor bepaald gedrag, doch er is ook stigmatisatie van een persoon en gedrag kan veranderen. Dikwijls gebeurt die opzadeling van die etiketten ook in de kindertijd; een tijd waarin een kind dus nog in volle ontwikkeling is maar toch al misschien zelfs voor de leeftijd van 10 jaar met zo’n etiket opgezadeld zit, het kind is onmachtig maar de omgeving heeft bepaald en zegt voor wat er moet gebeuren!
    Zoals men met mij heeft gedaan; ik denk dat ’t begin jaren ’80 moest zijn toen ik de diagnose van ADHD kreeg, vanaf dan kon ’t gerechtvaardigd worden dat men ‘ADHD – kind’ naar mij kon roepen en mij op zo’n manier kon verder stigmatiseren, ik voelde mij er niet goed bij, maar ja, bepaalde grote mensen die ouder, beter en slimmer waren dan ik en mijn ouders hadden ‘gediagnosticeerd’ en men moest dat toen blijkbaar maar voor lief nemen, maar ADHD en zo nog van die aandoeningen zijn geen objectief aantoonbare ziekten of aandoeningen zoals wratten of griep dat bv. wél zijn!
    Een mens kiest dus blijkbaar zelf wat men met zo’n eens gekregen etiket doet; ik heb ’t mijne verworpen; ik ben geen ‘ADHD – mens’, maar gewoon een mens, ik weiger dergelijke stigmatisaties te krijgen en wens ze niet te aanvaarden en eventueel te gebruiken als excuus voor eventuele gedragingen.
    Zo, hier wens ik het voorlopig bij te houden, wanneer u meer wenst te weten over dr. Szasz en zijn beweringen ivm. ADHD en dergelijke, gelieve dan het internet te consulteren en eventueel zijn boeken te lezen, ik ben in deze zaken geen expert, doch deze mens was dat wel (tot ’t tegendeel bewezen is)!

  • jan says:

    De tien misvattingen zijn boeiend, maar toch is de disclaimer het best! Zo 2017 … hopen maar dat iedereen minstens dit leest!

  • Alysa says:

    ADHD bestaat niet en is (dus) door de mens verzonnen er bestaan natuurlijk mensen die snel zenuwachtig worden en snel afgeleid worden maar dat zijn simpelweg mensen die snel zenuwachtig worden en snel afgeleid worden, men hoeft op zo’n mensen geen stempel met het etiket ‘ADHD’ op te plakken, da’s in de eerste plaats beledigend voor die mensen die ooit dat etiket gekregen hebben en nog steeds krijgen.
    ADHD is dus géén ziekte en/of aandoening; deze etiketten worden gegeven door andere mensen aan nog andere mensen maar ADHD is géén ziekte en/of aandoening, ziekten en/of aandoeningen zijn malfuncties van het lichaam, gedrag of fout gedrag kan dus nooit een ziekte zijn!
    Wanneer u meer wil weten over het niet – bestaan van ADHD, bv. dan verwijs ik u graag door naar het internet; Youtube, bv. en daar eens de filmpjes van dr. Szazs te bekijken en mogelijk kunt u ook enige boeken van hem lezen, “Heresies”, lijkt mij een goede om eens mee te beginnen, via Amazon zult ge dat wel kunnen kopen, vermoed ik!

    • JEROEN says:

      Wat ne zever. ADHD bestaat. Als u kunt bewijzen van niet, gelieve me uw gepubliceerde en gepeerrevieuwd artikel te laten lezen…

    • D.J. says:

      Zeggen dat ADHD nìet bestaat, is juist beledigend. AD(H)D is ook meer dan snel zenuwachtig worden of snel afgeleid zijn…

    • Pieter says:

      Dr. Szazs was een bekend figuur in de antipsychiatrie. Een beweging die de psychiatrie in de jaren 70 heel hard kenmerkte. Deze beweging had de (terechte) grote kritiek dat men in de psychiatrie in die tijd de mensen te veel met dwang behandelde. En dat men mensen met een psychische problematiek stigmatiseerde en te veel uit de maatschappij hield. Dit heeft geleid naar een meer open houden ten aanzien van personen met een geestesziekte, waarbij men minder paternalistisch ging zijn in de behandeling. Gelukkig is deze beweging er geweest.
      Ondertussen zijn we een kleine 50 jaar verder en is er weinig tot geen link meer tussen de huidige psychiatrie en die van toen.
      Wat betreft de diagnose ADHD.
      Beste Alyssa, je hebt gelijk van je af te zetten tegen etiketten. Maar een diagnose heeft enkele doelen, een ervan is om mensen zo goed mogelijk te helpen. En waarom stellen we zo’n diagnose (ik schrijf we, want ben zelf psychiater)? Omdat mensen zich dan soms meer begrepen voelen.
      Ik vind het wel spijtig dat jij naar een psychische aandoening kijkt alsof het enkel gedrag is, want op dat moment beschouw je alles wat iedereen doet als een vrije keuze. We weten ondertussen dat alles in de omgeving een invloed heeft op enerzijds gedrag, maar op op de neurobiologie. Zo weten we ook dat er bij kinderen met een diagnose ADHD een probleem zit in de verwerking van prikkels en een tekort aan reactiviteit op die prikkels waardoor er een vermindering van dopamine is in de nucleus accumbens. Dus: een duidelijke malfunctie van de hersenen.

      Maar: de psychiatrie is een tak van de geneeskunde waarin men probeert om mensen die leiden te helpen. Als jij meer geleden hebt onder de stigmata, dan onder de hulp, dan heeft men jou niet goed genoeg geholpen.

      • Alysa says:

        @Pieter, bedankt voor uw reactie, ja, door het krijgen van een juiste psychiatrische diagnose kan een mens zich inderdaad beter begrepen voelen, tevens schuilt in dat ‘zich beter begrepen voelen’ ook een (reëel) gevaar; immers men voelt zich beter begrepen en men kan zich dus verexcuseren voor lastig gedrag i.p.v. een bepaald gedrag ten goede te wijzigen accepteert men nu zijn eigen gedrag en méér nog een ander moet dat ook (gaan) doen!

        Ik kijk dus inderdaad naar personen met een of meerdere psychische diagnoses als naar personen met een bepaald gedrag; inderdaad is er dus in veel gevallen sprake van vrije keuze, natuurlijk niet in alle gevallen: iemand die in een besloten omgeving (school, werk, bv.) door tien man fysiek gepest wordt zal ook zich fysiek trachten te verweren en een stier die door de torreador in een stierengevechtenarena wordt geprikkeld en opgejaagd zal uiteraard ook geen normaal stieren – gedrag vertonen.
        Maar da’s ook wat dr. Szasz zegt: gedrag hangt natuurlijk af van de omgevingsomstandigheden, maar in veel gevallen zijn die in een land voor genoeg mensen zoals België, bv. betrekkelijk goed: immers dit is geen land dat zich bevind in een oorlogssituatie, bv.!

        Wat die vermindering van dopamine betreft; inderdaad de wetenschap maakt vorderingen, en de ene persoon ervaart makkelijker bepaalde prikkels dan de andere e.d., maar fundamenteel ervaar ik toch dat ik liever omga met een persoon die aangenaam tracht over te komen dan met een persoon die zich regelmatig minder fraai gedraagt en daar ook verexcuseerd voor wenst te worden! En ik denk veel mensen met mij!

        Verder; indien ADHD dan, volgens u, toch echt bestaat; dan denk ik dat het van belang is om niet alleen de persoon die de diagnose van ADHD kreeg te helpen maar tevens voor zo goed dat mogelijk is de omgeving ook ten goede (aangenamer, liever, zachter met elkaar omgaan, wanneer dit kan, natuurlijk!) te keren!

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen