De Amerikaanse presidentsverkiezingen – het is zo’n groots spektakel dat je bijna zou vergeten dat het echt is. Vandaag kwam er een einde aan een campagnetijd gedomineerd door grofheden en gifjes, maar wat nu met de haat die mensen tijdens de verkiezingsstrijd verdeelde, niet in de laatste plaats aangewakkerd door hun nieuwe president?
Voor ons, wonend in een klein en weinig beduidend land in Europa – laten we eerlijk zijn, The Donald wist niet eens waar België ligt – is het een vreemd schouwspel, zo’n opzwepende verkiezingscampagne die door de hele wereld maandenlang gevolgd wordt. Twee mensen strijden tegen elkaar en worden daarbij tot bijna goddelijke proporties verheven door het eigen kamp en met alle mogelijke beschuldigingen de grond in geboord door het andere kamp. Niets is daarbij te gek.
Dat werkte tijdens deze campagne ongeveer zo: de ene kandidaat werd neergezet als een incapabele fascistische oranje aap, de andere als een kindermoordende ijskoningin die het bed deelt met big business. Nu de verkiezingsoorlog voorbij is, moet alle modder die tijdens de campagne gesmeten werd snel weggeveegd en de Amerikaanse vlag eensgezind gestreken worden. One nation under one flag. En one president, dus.
Het is moeilijk voor te stellen dat de haat die tijdens deze campagne verspreid werd, zo snel weer vergeten wordt. Enkele van mijn Amerikaanse vrienden veranderden hun profielfoto’s op Facebook tijdens de campagne in afbeeldingen met de tekst “If you’re going to vote for Donald Trump, please unfriend me. I have lost all respect for you as a thinking and compassionate human being.” Nog meer Amerikaanse vrienden hielden hun mond en vermeden bepaalde collega’s en familieleden, omdat die op de andere partij stemden. “Er valt niet met hen te praten, ze zijn doof voor de feiten”, werd er al eens gezegd.
Donald Trump deed zijn uitspraken om een gevoelige snaar te bespelen: angst.
Dat kan kloppen. De hele campagne van Trump was meer op emotie gebaseerd dan op feiten (en dan zeggen sommigen dat vrouwen geen land kunnen besturen omdat ze ‘te emotioneel’ zouden zijn…). Trump weet namelijk ook wel dat je geen muur kunt bouwen die alle Mexicanen tegenhoudt. Hij weet ook dat zo’n muur, mocht die er komen, meer problemen oplevert dan oplost.
Hij deed zijn uitspraken om een gevoelige snaar te bespelen: angst. De angst van mensen die hun jobs zien verdwijnen naar lage lonenlanden. De angst voor een establishment dat beslissingen boven de hoofden van burgers neemt binnen een politiek bestel dat diezelfde burgers niet begrijpen. De angst voor verandering van de traditionele gezinsrollen. De angst dat de strijd tegen klimaatverandering jobs zal kosten.
Dat de oplossingen van Trump (we bouwen een muur, we klagen Hillary aan, we zeggen dat klimaatverandering gewoon niet bestaat) bullshit zijn, deed er niet toe. Dat hij zich nooit een snars van de rechten van working class people heeft aangetrokken, weerhield werknemers in een onzekere arbeidssituatie er niet van om voor hem te stemmen. Dat hij vrouwen bodyshamed, weerhield vrouwen er niet van om voor hem te stemmen. Dat hij migranten criminaliseert, weerhield mensen met migratieachtergrond er niet van om op hem te stemmen. Dat wat hij zei gemakkelijk te weerleggen is, of praktisch niet uitvoerbaar is, dat deed er niet toe.
Hoe kon dit gebeuren? Dat andere kamp, dat bleek dus toch te bestaan en in veel grotere getalen dan gedacht.
Want wat Trump zegt, bevestigt wat een deel van de kiezers al geloofde. Hij bevestigt hun angsten en hun onzekerheden over hun eigen bestaan. En dat bleek vandaag reden genoeg om op hem te stemmen, hoe onrealistisch zijn oplossingen ook zijn, hoe dom zijn uitspraken ook zijn en hoe onbegrijpelijk dat voor zijn tegenstanders ook is.
De verkiezingscampagne van Trump deed denken aan de Brexit-campagne, die ook inspeelde op gevoelens en geen realistische oplossingen bood. Ik was in Londen om het referendum te volgen en interviewde op straat optimistische jonge mensen die zeker wisten dat het niet tot een Brexit zou komen. In mijn Facebookfeed zag ik niemand die zich pro Brexit durfde uit te spreken. Toen kwam de uitslag en was Brexit een feit. Iedereen die ik in Londen sprak, was geschokt. Hoe kon dit gebeuren? Dat andere kamp, dat bleek dus toch te bestaan en in veel grotere getalen dan gedacht. Er was gekozen, en de gevolgen van die keuze kennen we nog steeds niet. De aanstokers van het referendum gingen er vandoor en lieten de kiezers – zowel voor als tegen – verdwaasd achter.
Hoe kan het eigenlijk dat we in een digitaal verbonden wereld leven waar je binnen een fractie van een seconde contact kunt leggen met een random persoon in Afghanistan, maar dat Remainers geen enkele Brexiteer lijken te kennen, en dat Hillary-supporters geen enkel beeld hebben van de leefwereld van Trump-fans? Deels komt dat juist doordat die digitale verbondenheid ons ferm binnen onze eigen bubble houdt.
We checken ons nieuws vooral via Facebook, waar het wordt gepresenteerd in een newsfeed die selecteert op basis van onze vrienden en van wat we al leuk vonden. Het resultaat: meer van hetzelfde, meer van wat we al geloofden. Als ik mijn Facebookfeed open, kan ik me moeilijk inbeelden dat er ook mensen zijn die op Trump stemmen, tenzij ik hen ga opzoeken op fanpages voor Trump. En als ik daar de discussies zie, klik ik snel weg. Het is de reden dat veel van mijn Amerikaanse vrienden hun mond houden over hun stemgedrag: je stemt in stilte, want je wil niet (online) worden afgeslacht.
Social media zijn ons portaal op de wereld, maar ze zijn niet de beste manier om je te informeren over verkiezingen, of om te weten te komen wat er leeft. Ze zijn ook niet de beste plek om politieke discussie te voeren. Deze verkiezingscampagne heeft dat nog maar eens bevestigd.
Als kiezers elkaar wat beter begrijpen, laten ze zich minder gemakkelijk manipuleren door machtswellustelingen met onuitvoerbare ideeën.
De beste plek om iets te leren over de levens van kiezers met een andere opvatting, is offline. Wat zijn de angsten en onzekerheden die bij hen leven, welke dromen hebben ze voor zichzelf en hun kinderen? En zijn die echt zo anders dan die van “het eigen kamp”?
Misschien klinken zulke vragen als emotionele blabla, maar deze hele verkiezingsstrijd stond bol van emotionele blabla. En soms kun je emotionele blabla best met emotionele blabla bestrijden. Want als kiezers elkaar wat beter begrijpen en zich met elkaar verbonden voelen, laten ze zich minder gemakkelijk manipuleren door machtswellustelingen met onuitvoerbare ideeën, die in de praktijk al eens terugkrabbelen zodra blijkt dat mensen daadwerkelijk gestemd hebben voor de luchtballonnen die zij oplieten.
Nu de memes en gifs terug naar hun internetzolder kunnen en het verkiezingscircus voorbij is, zullen de Amerikanen het ermee moeten doen. Er blijft een land achter vol burgers die van elkaar vervreemd zijn. Wat Donald Trump nu gaat doen met zijn blokkendoos vol onuitvoerbare bouwplannen: no one knows. Gezelliger zal het er alleszins niet op worden.
1 reactie
Toch geloof ik dat de oplossing niet enkel offline is. Online geeft ons een veel groter bereik. Als mensen op sociale media dingen zeggen waar we het niet mee eens zijn, zouden we niet mogen weg klikken. Maar juist in gesprek gaan zonder haat en zonder vrees. Niet schelden op elkaar, maar praten op basis van argumenten. Elkaars standpunt proberen begrijpen. Zoeken naar de redenen voor angst en haat. Niemand heeft immers dé waarheid in pacht.
Laten we onze bubble verlaten en via alle kanalen, ook sociale media, in gesprek gaan met elkaar.