Reportage

“Sudan kan het nieuwe Libië of Syrië worden”

Dalia El Roubi en Asma Ismail over de situatie in Sudan

“Sudan kan het nieuwe Libië of Syrië worden”

In april werd de Sudanese dictator Omar al-Bashir afgezet na een maandenlang protest. Het volk was hoopvol, maar al gauw nam het leger onder leiding van generaal Mohamed Hamdan aka Hemeti de macht over. De protesten bleven aanhouden, maar op 3 juni trad het leger gewelddadig op tegen de bevolking. Sindsdien is het bang afwachten. Redactrice Charlotte sprak met Dalia El Roubi en Asma Ismail, twee Sudanese activistes.

Wat vooraf ging: Dictator Omar Al-Bashir regeerde dertig jaar lang met een ijzeren hand over Sudan. Eerdere protesten tegen zijn regering – zoals die in september 2013 – eindigden gewelddadig. In december 2018 zijn er opnieuw protesten. Aanleiding deze keer zijn stijgende prijzen en de slechte economie. Op 6 april vindt een enorme sit-in plaats voor het militaire hoofdkantoor in de Sudanese hoofdstad Khartoem. Twee dagen later wordt de 22-jarige Alaa Salah gefilmd en gefotografeerd terwijl ze een menigte toezingt. Het gaat viraal en de wereld heeft eindelijk aandacht voor Sudan. Op 11 april wordt Al-Bashir afgezet en neemt het leger over – tegen de zin van het volk. De protesten gaan verder. Op 3 juni wordt een nieuwe sit-in gewelddadig beëindigd door het leger. De Afrikaanse Unie schorste daarop Sudan en de Ethiopische eerste minister Abiy Ahmed onderhandelde met Hemeti. Het internet wordt ook afgesloten door de zittende Transitional Military Council (TMC). De bevolking kan enkel via achterpoortjes zoals VPN op het internet.

Dalia El Roubi – Sudanese activiste, momenteel in Cairo, Egypte

Dalia El Roubi maakt deel uit van de Sudan Congress Party. Ze neemt al jaren actief deel aan protesten tegen de Sudanese regering. In 2013 moest ze dat even met haar vrijheid bekopen. Amnesty International eiste toen haar vrijlating (Er werd een andere schrijfwijze van haar naam gehanteerd, red.). Momenteel verblijft Dalia tijdelijk in Cairo. Haar moeder heeft medische hulp nodig die niet meer beschikbaar is in Sudan.

“Khartoem verlaten was een moeilijke beslissing. Wat er nu gebeurt, herinnert me aan mijn arrestatie in 2013. Mijn vader is 86 jaar oud, maar ook hij wilde de revolutie meemaken. De ochtend waarop we vertrokken, waren mijn ouders nog altijd niet zeker of ze wel wilden vertrekken. Maar mijn moeder had hulp nodig. Hoewel het de juiste beslissing was, heb ik het er moeilijk mee. Ik weet niet hoe lang we in Cairo zullen blijven. Mijn man is nog steeds in Khartoem. Hopelijk keren we binnen een week of twee terug.”

Protest in de straten van Sudan. Foto: Dalia El Roubi

De westerse media worden ervan beschuldigd niet snel genoeg te hebben bericht over Sudan. Daar is Dalia het niet helemaal mee eens. Wat haar meer dwarszit is dat mediabedrijven hun foto’s of video’s niet wilden gebruiken. “Ze wilden dat iedereen in de video zijn toestemming gaf, en de copyright moest op papier bevestigd worden”, zegt ze. “Dat frustreerde me zo hard. Papierwerk tijdens een revolutie! Dat ze dan zelf op een vliegtuig springen en die video’s en foto’s maken. Dat is hun job!”

“Dat ze dan zelf op een vliegtuig springen en die video’s en foto’s maken.”

Toen de sit-ins begin april begonnen, kwamen er wel meer journalisten. Dalia was aanwezig op de eerste sit-in die op 6 april plaatsvond. “Ik was het gewoon met twintig, maximum honderd man op straat te komen. In 2013 hebben we ooit een protest georganiseerd waar amper zeven man aanwezig was.” (lacht) Maar 6 april was anders. Duizenden mensen kwamen op straat. “Normaal verstoppen we ons totdat het protest begint, maar er was geen plaats om ons te verstoppen. Zoveel mensen waren er. Het gaf me moed en we scandeerden “vrijheid, vrede en rechtvaardigheid.” Ik kwam veel oude bekenden tegen. “Eindelijk is het aan het gebeuren”, zeiden we tegen elkaar.”

Het is niet zo gek dat er zoveel Sudanezen op straat kwamen die dag. “De build-up naar die dag was enorm. Het werd op sociale media gedeeld, muurschilderingen kondigden de dag aan, en mensen waren het ook gewoon beu. Er was amper benzine, de lijnen voor de geldautomaten waren enorm lang. De prijzen gingen omhoog. Dat deze protesten zo groot zijn geworden, is omdat ze begonnen vanuit economische frustraties. Geleidelijk aan kwam ook het sociale aspect naar boven”, aldus Dalia.

Met het beeld van Alaa Salah benadrukten media dat het een vrouwelijke revolutie was, of toch eentje waar vrouwen enorm hard bij betrokken zijn. “Gefrustreerde mensen komen op straat en de regering was nu eenmaal erg vrouwonvriendelijk. Al-Bashir misbruikte de islam en zorgde voor vernederende wetten tegenover vrouwen. De politieke islam is absoluut niet hetzelfde als de religieuze islam”, benadrukt Dalia. Ze denkt verder na. “Er zullen wel meer redenen zijn waarom vrouwen actief deelnemen aan de Sudanese revolutie. Het verbaast me in elk geval niet.”

Op 3 juni, de dag van het bloedbad, was Dalia nog in Khartoem, maar nam ze niet deel aan de sit-in. “De dag ervoor ging er een bericht rond dat hiervoor waarschuwde. Er was eerder al op protesteerders geschoten dus afschrikwekkend was dat niet. Toch besloot ik niet te gaan. Op 3 juni hoorde ik de geweerschoten. Het was luider dan normaal. Veel mensen die ik kende waren daar en berichten bleven binnenstromen. Er waren live-feeds van wat er gebeurde. Het was ongelofelijk intens en verschrikkelijk. Gelukkig ben ik niemand verloren. Sommige overlevenden zeggen nu dat ze liever waren gestorven.  Die mensen zagen hun dromen instorten.”

“Soldaten schepten op over hoe ze vrouwen gingen verkrachten.”

Dan is er ook nog het geweld. Zowel mannelijke als vrouwelijk protesteerders zouden verkracht en afgeranseld zijn. Overlevenden zijn getraumatiseerd. “Mijn nichten hoorden soldaten opscheppen over hoe ze hen zouden verkrachten. Eén van hen is volledig in de war. Ze wil Sudan verlaten, maar wil ook blijven protesteren. Het gaat lang duren voordat we als een land kunnen herstellen van dit bloedbad.”

Die soldaten die zo opschepten, maken deel uit van het RSF (Rapid Support Forces) die onder leiding van Hemeti staan. Dezelfde Hemeti die nu aan de macht is in Sudan. “Hij moet die macht weer afgeven. Zonder een nieuwe machtsoverdracht is het gewoonweg belachelijk. Nu is er gewoon een coup gepleegd.”

Protest in de straten van Sudan. Foto: Dalia El Roubi

Asma Ismail – Politiek consulente, momenteel in Khartoem, Sudan

Asma Ismail is een activiste en politiek consultant. Ze is nog steeds in Khartoem, maar kan op het internet in het kantoortje van een kennis. Ze heeft maar voor korte periodes wifi. “Op dit moment is het best oké in Khartoem. Ik wacht wat af om te zien hoe het loopt. Er zijn nog steeds protesten bezig, maar ze zijn kleiner nu”, vertelt ze. “Er zijn veel RSF-militairen gestationeerd in de stad. Ik geloof dat ze eigenlijk naar Jemen moesten, maar die plannen zijn natuurlijk gewijzigd. Het zijn dus wel soldaten die niet zijn opgeleid om een stad te beschermen. Mensen zijn bang om ’s avonds nog buiten te komen. Ik heb gehoord dat die soldaten naar winkels of restaurants gaan en eten en drinken opeisen. Ze terroriseren echt de mensen.”

“De RSF-soldaten terroriseren de mensen.”

“Er zijn ook berichten dat die RSF soldaten niet allemaal Sudanezen zouden zijn. Sommigen van hen spreken Frans. Frans is helemaal geen officiële taal in Sudan en het komt ook niet vaak voor als tweede taal. Het zou om mensen van Mali of Tsjaad gaan. Mensen die totaal geen connectie hebben met de Sudanese bevolking.”

Wat er nu in Sudan gebeurt, wordt vaak vergeleken met de Arabische lente van enkele jaren geleden. Sommigen vrezen dat Sudan Libië of Syrië achterna zal gaan. “Ik heb hier inderdaad ook schrik voor. Hemeti staat aan het hoofd van de RSF en die groep heeft al gruwelijke dingen gedaan. Hij blijft de bevolking provoceren. Hij blijft mensenrechten schenden. Hij blijft aan de macht. Als er geen politieke oplossing komt, kan er gegrepen worden naar geweld. Ook al wil de bevolking een vredevolle revolutie. Maar het zou dus de kant van Libië of Syrië kunnen opgaan, ja.”

Protest in de straten van Sudan. Foto: Asma Ismail

“Hemeti volgt eigenlijk in de voetsporen van al-Bashir. Buiten het schenden van de mensenrechten, is er nog steeds een media black-out en is het internet geband. Eigenlijk is er niets veranderd sinds al-Bashir werd afgezet op 11 april. De huidige regering is een verlenging van al-Bashir’s regime, terwijl het een interimregering zou moeten zijn. Dat is frustrerend.”

“De eenheid die de Sudanese bevolking nu vormt, zal niet weggaan.”

Asma is van plan om in Khartoem te blijven. “De eenheid die de Sudanese bevolking nu vormt, ondanks verschillen in klasse, etniciteit, en religie, zal niet weggaan. De bevolking heeft nog steeds een gezamenlijk doel: democratie.” Dat al-Bashir niet meer aan de macht is, is een begin. “We maken ook nog steeds plannen voor een vrij Sudan. Ik ben angstig, maar ook erg hoopvol. Ik heb zelfs al buitenlandse vrienden uitgenodigd om me binnenkort te komen bezoeken.”

Protestaffiche in de straten van Sudan. Foto: Asma Ismail

“We zijn hier al zo’n dertig jaar me bezig (al-Bashir was sinds 1989 aan de macht, red.). Nu moeten we doorzetten. Ik kan alleen maar hopen dat onze eisen gehoord worden. Die zijn zeker gewettigd, het zijn rechtvaardige eisen. Er moet verantwoording worden afgelegd aan de slachtoffers van het 3 juni-bloedbad, maar ook aan de slachtoffers van andere geweldplegingen. 3 juni was echt niet de eerste keer dat de RSF onder leiding van Hemeti hun ware gelaat liet zien.”

Lees ook: Het nut van activisme in de vorm van een profielfoto
Foto’s: Asma Ismail & Foto: Dalia El Roubi

Schrijf je reactie

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen