Een kind krijgen maar er niets over te zeggen hebben. Rechten studeren en toch niet kunnen werken als jurist. Niet eens een eigen bankrekening mogen hebben. De suffragettes vochten voor meer dan stemrecht alleen. En hoe. In de film ‘Suffragette’ kan je zien welke zware prijs vooral minder gegoede vrouwen betaalden opdat hun dochters het beter zouden hebben. Wie in de gevangenis belandde en uit protest in hongerstaking ging, werd dwangmatig gevoederd. Met een tube door haar neus. Lang leve de suffragettes.
Mothers. Daughters. Rebels, is de baseline van de nieuwe film Suffragette, een historisch drama met Carey Mulligan, Helena Bonham Carter en Meryl Streep. Wie waren die vrouwen precies en waartegen rebelleerden ze?
De loonkloof was maar een van hun zorgen. Vrouwen hadden enkel toegang tot specifieke jobs en werden ver weg gehouden van invloedrijke posten. Er waren geen vrouwelijke journalisten, politici, burgemeesters, dokters, advocaten, boekhouders of architecten. Vrouwen hadden geen rechten over hun eigen kinderen: vaders konden op eigen houtje beslissen om hun kinderen weg te sturen of af te staan voor adoptie, zonder dat de moeder daar iets tegen kon beginnen. Vrouwen hadden geen eigen bankrekening en tot 1870 konden getrouwde vrouwen geen eigendom bezitten. Tot 1923 waren de voorwaarden voor echtscheiding verschillend voor mannen en vrouwen: een man mocht scheiden wegens overspel, een vrouw moest naast het overspel van haar man nog andere problemen kunnen aantonen. Vrouwen waren, met andere woorden, op allerlei niveaus tweederangsburgers.
Kortom, het was de duizenden vrouwen die zich op het einde van de negentiende eeuw verenigden onder de naam suffragettes – het Engelse suffrage betekent stemrecht – niet te doen om stemrecht an sich. Het was dé manier om invloed te kunnen hebben op politiek en wetgeving, en om zo allerlei discriminerende systemen en wetten om te buigen.
Anti-suffragette postkaartjes uit het begin van de 20e eeuw. Via Brainpickings.
Zachte aanpak
Al in het midden van de negentiende eeuw pleitten Britse vrouwen voor meer rechten en meer inspraak. De uitdaging was enorm. Omdat de pers, de politiek en het geld quasi helemaal in mannelijke handen was, stond je als vrouwenvereniging zo ongeveer te roepen in de woestijn. Er waren natuurlijk uitzonderingen, zoals John Stuart Mill, die verschillende boeken schreef ter verdediging van vrouwenrechten.
Maar tegen het einde van de negentiende eeuw was er nog steeds bitter weinig veranderd. De National Union of Women’s Suffrage Societies, onder leiding van Millicent Fawcett, volgde netjes alle procedures. Zij dienden vragen in bij lokale politici, deelden flyers uit, zetten petities op en informeerden zoveel mogelijk vrouwen. Maar het hielp allemaal geen moer en de belangrijke deuren bleven gesloten. Het enige wat de activisten terugkregen, was spot, intimidatie en bij momenten zelfs agressie.
De oorlog van Meryl Streep
Emmeline Pankhurst koos resoluut voor een radicale en militante aanpak. Ze mobiliseerden zoveel mogelijk vrouwen en riepen hen op tot civil disobedience.
Tegen 1903 had Emmeline Pankhurst, in de film de rol van Meryl Streep, er genoeg van. Er was harde actie nodig, want war is the only language men understand. Met haar al even gedreven dochter Christabel aan de zijde – Christabel had rechten gestudeerd, maar mocht niet werken als juriste – stampte Pankhurst de Women’s Social and Political Union uit de grond (WSPU). Ze koos resoluut voor een meer radicale en militante aanpak. Deeds Not Words werd de nieuwe slogan. Ze mobiliseerden zoveel mogelijk vrouwen en riepen hen op tot civil disobedience. Concreet ging het dan om het verstoren van politieke bijeenkomsten, het zich laten vastketenen aan hekken, het ingooien van ruiten en het laten ontploffen van postbussen. Suffragettes Evaline Burkitt en Florence Tunks staken zelfs het Bath Hotel in Felixstowe in brand. Mary Richardson beschadigde de Rokeby Venus, een bekend schilderij van Diego Velázquez in de National Gallery in Londen.
Heel bekend is ook de actie van Emily Davison, die op 4 juni 1913 de renbaan op liep tijdens de Epson Derby en vertrappeld werd door het paard van de koning. Haar dood haalde wereldwijd de voorpagina’s en duizenden suffragettes waren aanwezig op haar begrafenis.
Vrouw versus matrak
De agressievere wending van de suffragette-beweging kon niet bij iedereen op begrip rekenen: veel tegenstanders zagen er net een bevestiging in van het feit dat vrouwen te emotioneel, impulsief en onberekenbaar zijn om aan politiek te doen. De reactie van de overheid was bovendien ontzettend bruut: ze deinsde er niet voor terug om agenten te paard op de protestacties af te sturen om daar ongewapende vrouwen te lijf te gaan met matrakken. De dubbele standaard waar de vrouwen tegen protesteerden, liep gewoon door wat betrof de arrestaties en de rechtszaken tegen de suffragettes. Pankhurst merkte bitter op dat ‘window breaking, when Englishmen do it, is regarded as an honest expression of political opinion. Window breaking, when English women do it, is treated as a crime.’
Wanneer Maude zich verbindt met de suffragettes, is de wraak van haar omgeving meedogenloos. Ze wordt ontslagen, de hele buurt spuwt haar uit, haar man gooit haar buiten en geeft hun zoontje op voor adoptie.
Tussen 1905 en 1914 werden zeker duizend suffragettes gearresteerd en weken tot maandenlang opgesloten. Vooral arbeidersvrouwen stonden voor een vreselijke keuze. In de film toont Maude, het personage van Carey Mulligan, dat haarfijn aan. Maude werkt al sinds haar zevende in een textielfabriek en weet dat de volgende generatie meisjes hetzelfde lot zal ondergaan. Ze werkt zich te pletter voor een mager loon, maakt haar lijf kapot, wordt bepoteld door de opzichter, wordt in alle opzichten gecontroleerd door haar echtgenoot en heeft geen grammetje macht of zelfstandigheid. Wanneer ze zich verbindt met de suffragettes, is de wraak van haar omgeving meedogenloos. Ze wordt ontslagen, de hele buurt spuwt haar uit, haar man gooit haar buiten en geeft hun zoontje op voor adoptie. Ze verliest, met andere woorden, alles wat ze heeft. Rijkere vrouwen die gearresteerd werden, konden twee pond borgsom betalen of een machtig familielid inschakelen en waren om elf uur weer thuis. Vrouwen zoals Maude hadden die luxe niet. Hun principes en morele overtuigingen werden bijzonder duur betaald.
Dwangvoeding van hongerstaaksters
Een suffragette wordt onder dwang gevoed. Via Wiki Commons
De omstandigheden in de gevangenis waren afgrijselijk en veel vrouwen die opgesloten zaten, gingen uit protest in hongerstaking. De eerste die dat deed was Marian Wallace Dunlop, die een maand lang werd opgesloten voor vandalisme. Na 91 uur werd ze om medische redenen vervroegd vrijgelaten. Andere vrouwen kopieerden haar tactiek. Omdat de overheid niet bereid was om alle hongerstakers vrij te laten en ook geen doden op haar geweten wou hebben, werd in september 1909 beslist om hen onder dwang te voeden. Dat gebeurde met een rubberen tube die via de neus werd ingebracht – een extreem pijnlijke en vernederende procedure waarbij de gevangenen werden vastgebonden aan een stoel. Veel vrouwen hielden er permanente lichamelijke en psychologische schade aan over.
In 1913 keurde eerste minister H.H. Asquith de Prisoners Temporary Discharge for Ill Health Act goed. Het goede nieuws: er kwam een einde aan het voeden onder dwang. Het slechte nieuws: suffragettes die in hongerstaking gingen in de gevangenis werden meteen vrijgelaten, maar zodra ze aan de beterhand waren, werden ze opnieuw opgepakt om de rest van hun straf uit te zitten. De beslissing kreeg de cynische bijnaam The Cat and Mouse Act.
Vechtkunst
Cat and Mouse Act poster via Wiki Commons
Hoe inefficiënt die Act was, werd al snel duidelijk. Het was helemaal niet zo eenvoudig om de vrijgelaten vrouwen opnieuw op te pakken. Zo doken veel vrouwen onder, vermomden ze zich of zorgden ze ervoor dat ze in het openbaar altijd in groep waren. Emmeline Pankhurst liet zich omringen door vrouwelijke bodyguards. Haar bekendste bodyguard was Edith Margaret Garrud, een van de eerste professionele instructrices van de martial arts in de Westerse wereld. Edith trainde andere bodyguards en leerde hen jiu jitsu aan op geheime locaties.
In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit en besloot Emmeline Pankhurst om de activiteiten tijdelijk op te schorten. In augustus 1914 werden alle opgesloten suffragettes vrijgelaten. In 1918 kwam de Representation of the People Act erdoor, waardoor meer dan 8 miljoen vrouwen konden gaan stemmen (als ze ouder waren dan 30 en aan een aantal voorwaarden voldeden). Emmeline Pankhurst stierf op 14 juni 1928, slechts enkele weken voordat de overheid alle vrouwen boven de 21 stemrecht gaf.
In België kregen vrouwen in 1921 stemrecht op gemeentelijk niveau. Pas na de Tweede Wereldoorlog, in 1948, werd dat stemrecht uitgebreid.
Mary Poppins
In de Disney-film Mary Poppins hoorde ik het woord ‘suffragette’ voor het eerst. Mevrouw Banks, de moeder van de kinderen waar Mary op past, komt al zingend het huis binnen. Ze draagt een wit lint met daarop Votes For Women en vertelt dat ze een ‘most glorious meeting’ achter de rug heeft.
Haar toon is vrolijk en luchtig, maar wie de film Suffragette bekijkt of de biografie van Emmeline Pankhurst leest, beseft meteen hoe zwaar de strijd eigenlijk was. Net als de strijd tegen racisme en alle andere vormen van discriminatie is het pad lang en vaak ontmoedigend. Het is ontzettend moeilijk om een log juridisch en sociaal systeem van koers te laten veranderen, zeker als dat systeem lijkt opgezet om bepaalde bevolkingsgroepen buiten spel te zetten.
In Mary Poppins zingt mevrouw Banks: ‘Our daughters’ daughters will adore us, and they’ll sing in grateful chorus, well done, sister Suffragette’ – voor mij gaat dat refrein alvast op.
Schrijf je reactie