Mindfood

Waarom vriendschappen niet onderdoen voor andere relaties

Waarom vriendschappen niet onderdoen voor andere relaties

Op 30 juli, de internationale dag van de vriendschap, schreef redactrice Selma dat vriendschappen minstens zo veelzijdig, turbulent en waanzinnig interessant kunnen zijn als liefdesrelaties. Vandaag ligt haar boek ‘Vriendschap in tijden van eenzaamheid’ in de winkels. Lees hier nog eens waarom we onze vrienden vaker mogen vieren.

Stel je voor: je bent een alien, die heel toevallig kan lezen, en je landt op aarde. Je parkeert je ruimteschip voor een boekwinkel en stapt binnen, want waar anders kun je meer te weten komen over de bewoners van deze planeet? Om homo sapiens beter te begrijpen wil je hun geschiedenis leren kennen, weten wat ze eten, hoe ze wonen en wat ze belangrijk vinden in het leven.

“Volgens onderzoek is de helft van onze vriendschappen niet wederkerig.”

Op de afdeling ‘zelfhulp’ vind je boeken over de relaties die mensen hebben met zichzelf, hun romantische partner en hun kinderen. Je leest er hoe mensen kleuters opvoeden en liefdesrelaties uit het slop trekken.

Als bezoeker van deze planeet kun je op basis van het boekenaanbod twee conclusies trekken. De eerste: de enige relaties die mensen hebben zijn die met partners en familieleden. De tweede: mensen hebben wel vrienden, maar omdat die relaties altijd koek en ei zijn, worden daar geen adviesboeken over geschreven.

Friendship troubles

Wie vrienden heeft of heeft gehad, en dat is gelukkig bijna iedereen, weet dat de tweede conclusie onjuist is. Ook vrienden gaan uit elkaar, ook vriendschappen kunnen in het slop raken en ook vrienden proberen elkaar wel eens op te voeden, wat soms tot knallende ruzies leidt. Zoals alle menselijke relaties kennen vriendschappen soms spanning en conflict.

Misschien omdat er vrij weinig onderzoek wordt gedaan naar vriendschappen en we er weinig over lezen, beseffen we zelden dat een deel van onze vriendschappen niet wederzijds is. Als iemand mij vraagt wie mijn vrienden zijn, kan het bijvoorbeeld zijn dat ik jouw naam noem, maar als jij dezelfde vraag krijgt, denk je niet aan mij. Volgens onderzoek idealiseren we ons beeld van vriendschap nogal en is de helft van onze vriendschappen niet wederkerig. Auw.

Vriendschap is zelfs een van de grootste bronnen van stress in ons leven. De Britse socioloog Ray Pahl voerde een peiling uit onder duizend mensen en ontdekte dat bijna twee derde van hen vrienden identificeerde als een van hun belangrijkste stressfactoren. Vrienden zouden zelfs de hoofdoorzaak zijn van ruzies met partners en familieleden.

Meer nog dan de frenemies of friendship breakups, zijn het de vrienden waar we weinig mee hebben die op ons gemoed wegen. Zo zouden de meesten van ons ten minste vijf vrienden hebben die we liever kwijt zijn – mensen die geen heftige positieve of negatieve gevoelens oproepen, maar die je ook geen energie of blijdschap brengen. Uit een vaag gevoel van verplichting blijf je toch contact houden.

Uit nieuw onderzoek blijkt dat Belgen het irritanter vinden wanneer hun vrienden telkens hun smartphone checken tijdens een gesprek, dan wanneer hun partner dat doet. Tijdens een etentje met vrienden vindt 71% het storend wanneer de beste vriend(in) meer bezig is met de smartphone dan met de conversatie, versus 64% als de partner dit doet.

Het is dus niet zo dat vriendschappen altijd gemakkelijk zijn of dat de problemen die ze met zich meebrengen ons koud laten. Vriendschappen maken wel degelijk veel bij ons los. We schrijven er alleen niet zoveel boeken over.

Vriendenboeken

De weinige non-fictieboeken die over vriendschap gaan, kan je grofweg in drie categorieën opdelen. Er zijn de boeken die ons vertellen hoe al lang dode en begraven filosofen vriendschap ooit definieerden. Dan zijn er de boeken van het genre ‘How to make friends and influence people’, die gaan over netwerken en het gebruiken van anderen om je invloed te vergroten. Maar zoals sommige filosofen uit de eerste categorie boeken, waaronder Aristoteles, je zullen vertellen, zijn vriendschappen die draaien om het behalen van voordelen voor jezelf niet de beste vriendschappen. De derde categorie boeken bestaat uit een handvol zelfhulpachtige boeken die je helpen om je vriendschappen naar een hoger niveau te tillen, zoals het boek ‘Frientimacy’, dat de bouwstenen van een goede vriendschap uit de doeken doet.

“Vriendschap moet het meestal doen met een bijrol. Romantische relaties stelen de show in onze culturele uitingen.”

Hoewel er in het genre fictie meer boeken, films en series bestaan waarin vriendschap de hoofdrol speelt, moet vriendschap het meestal doen met een bijrol en stelen romantische relaties de show in onze culturele uitingen. Dat brengt ons terug bij die alien in de boekwinkel. De eerste conclusie, dat onze samenleving partner- en familierelaties op een hoger niveau zet dan vriendschappen, ligt wat dichter bij de waarheid. We behandelen vriendschappen vaak als een soort bonus, als een uitlaatklep voor wanneer het niet goed gaat met die andere, belangrijkere relaties.

Een Ministerie van Vriendschap?

Terwijl vriendschap op weinig aandacht kan rekenen, lezen we wel steeds meer over de “eenzaamheidsepidemie”, die volgens media heerst, die door politici bestreden wordt (zo is er een Britse minister voor Eenzaamheid) en waar wetenschappers oplossingen voor zoeken (zoals een pil die het gevoel van eenzaamheid moet onderdrukken).

Kranten schrijven over ouderen die na hun overlijden wekenlang in huis liggen omdat er niemand was die hen gemist heeft. Of over jongeren die zich eenzaam voelen, ook al hebben ze soms lange vriendenlijsten op social media (nog een reden waarom het getoeter van Facebook op de internationale dag van de vriendschap in het slechtste geval wrang en in het beste geval lachwekkend voelt: we weten allemaal dat friending op Facebook niet hetzelfde is als befriending in het leven).

“Zouden mensen zich echt beter voelen met een minister voor eenzaamheid of een pil tegen eenzaamheid?”

Jong en oud kan eenzaam worden en niemand wil het zijn, zo lijken artikels over de “eenzaamheidsepidemie” te waarschuwen. En als je het eenmaal bent is het moeilijk om er vanaf te komen: we vermijden mensen die eenzaam zijn en wie zich eenzaam voelt, heeft daardoor vaak negatieve of juist te hoge verwachtingen van nieuwe ontmoetingen, die vervolgens weer sneller in een teleurstelling eindigen.

Nu is eenzaamheid een complex probleem en onderzoekers zijn het er niet over eens of mensen zich tegenwoordig inderdaad eenzamer voelen dan vroeger. En een “epidemie” is het zeker niet: eenzaamheid is om te beginnen een emotie en geen ziekte. Maar zouden mensen zich echt beter voelen met een minister voor eenzaamheid of een pil tegen eenzaamheid? Zijn er geen positievere, hoopvollere oplossingen te bedenken? Ik denk van wel. En dan bedoel ik geen Minister voor Vriendschap of een pil die gevoelens van vriendschap opwekt. Maar wel: meer aandacht en erkenning voor vriendschapsbanden.

Vriendschappen in de hoofdrol

Zoals die alien in die boekwinkel heeft opgemerkt, focussen veel van onze cultuuruitingen op familie- en relatieverbanden, terwijl we op individueel niveau juist aangeven veel waarde te hechten aan vriendschappelijke connecties. Ook brengen we steeds meer jaren door buiten een relatie of traditioneel gezinsverband – jaren waarin hechte vriendschappen vaak een belangrijke rol spelen. Die vriendschappen krijgen niet altijd de erkenning die ze verdienen, doordat er in de samenleving zoveel nadruk ligt op romantische relaties als de belangrijkste banden in onze leven. Daar doen we vriendschappen tekort mee, maar ook onze liefdesrelaties: het wekt de verwachting dat een partner ons ‘compleet’ moet maken en ten alle tijden zal behoeden voor eenzaamheid.

“Hoe vaak staan we eigenlijk stil bij de som van alle vriendschappen die we hebben?”

Overigens kun je kwantitatief veel vrienden hebben en je toch eenzaam voelen omdat die banden kwalitatief niet zo diepgaand zijn. Misschien schrijven we niet zo veel over vriendschappen omdat we ze alledaags en vanzelfsprekend vinden, maar zo gemakkelijk is het blijkbaar toch niet altijd om vrienden te maken of om kwalitatieve vriendschappen te onderhouden, getuige de mediaberichten over eenzaamheid en de onderzoeken die erop wijzen dat vriendschappen tot stress kunnen leiden.

Wie moeite heeft om een romantische relatie aan te gaan of onderhouden kan terecht bij allerlei psychologen, seksuologen, coaches, datingbureaus en zelfhulpboeken. Wie wil leren om goede vriendschappen aan te gaan heeft minder opties en zal misschien zelfs vreemd aangekeken worden. Er rust nog steeds een groter taboe op zeggen dat je er wel een goede vriend bij zou kunnen gebruiken dan te zeggen dat je een lief mist in je leven.

Romantische relaties worden aan alle kanten uitgeplozen en we worden voortdurend aangemoedigd om ze aan te gaan als we ze niet hebben, maar hoe vaak staan we eigenlijk stil bij de som van alle vriendschappen die we hebben, bij onze eigen vriendschappen als geheel? Wat ze voor ons betekenen en hoe ze ons leven mee vormen? Welke “soorten” vriendschappen we hebben en welke soorten vriendschappen we er misschien nog bij zouden willen hebben? En denken we daar ook aan op andere momenten dan wanneer we verwikkeld zijn in een ruzie met een vriend of wanneer we ons eenzaam voelen?

Vier je vrienden

Onze vrienden geven ons dating- en carrièreadvies en via hen leren we vaak nieuwe partners en werkgevers kennen. Met onze vrienden delen we oude interesses en ze laten ons kennismaken met nieuwe. Ze helpen ons om meer zelfvertrouwen en inzicht te krijgen in onszelf en onze relaties. Ze brengen ons in contact met nieuwe plekken en nieuwe ideeën. Ze geven ons advies en praktische ondersteuning. Ze helpen ons om dingen te doen die we niet alleen durven. Ze zijn goed voor onze gezondheid. En wanneer je die dingen terugdoet voor je vrienden, maakt dat ook nog eens gelukkig.

“Erken de vriendschappen van anderen door niet alleen te vragen hoe het met hun partner gaat. Informeer ook eens naar hun beste vrienden.”

Vriendschappen doen vaak niet onder voor partner- en familierelaties. En dat mag wel wat vaker gezegd en getoond worden. Dat kan op allerlei manieren. Zomaar wat ideetjes op deze Internationale Dag van de Vriendschap: als je een feestje geeft en je nodigt gasten uit om een +1 mee te nemen, vermeld er dan bij dat dit niet per se een partner, maar ook een vriend(in) mag zijn. Singles zullen zich meer op hun gemak voelen en je leert nieuwe mensen kennen die belangrijk zijn in het leven van je vrienden.

Schrijf je een boek, dissertatie of iets anders met een dankwoord? Vergeet je vrienden niet. Kijk eens een hele avond films over vriendschap in plaats van romantische comedy’s. Koop een family pack popcorn en nodig je vrienden uit.

Lees een boek over vriendschap – Patti Smith’s ‘Just Kids’ over hoe haar relatie met fotograaf Robert Mapplethorpe overging in een vriendschap die standhield tot zijn dood, is mijn persoonlijke favoriet.

Praat over je vriendschappen, schrijf je eigen vriendschapsverhalen op (en post ze onder dit artikel). Erken de vriendschappen van anderen door niet alleen te vragen hoe het met hun partner gaat, maar door ook eens naar hun beste vrienden te informeren. Spreek eens iemand aan die je vaak tegenkomt maar die je eigenlijk niet kent, de barrista in je koffiebar bijvoorbeeld. Laat je Facebookapp dicht en gebruik de tijd die overblijft om een vriend(in) te bellen.

En mocht je een eenzame alien in een boekwinkel tegenkomen: bied ‘m namens homo sapiens een koffie en je vriendschap aan.

Foto’s: iStock

Schrijf je reactie

Selma Franssen is freelance journalist en auteur van 'Vriendschap in tijden van eenzaamheid' (uitgeverij Houtekiet, 2019). Haar werk verscheen onder meer bij Charlie Magazine, OneWorld, De Morgen, De Standaard, The New Statesman, VPRO en Vice. Ze volgde het postgraduaat Internationale Onderzoeksjournalistiek, ontving een beurs van het Fonds Pascal Decroos voor haar werk en presenteert journalistieke lezingenreeks 'Moeilijke Dingen Makkelijk Uitgelegd'.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen