Longread

Vrouwenbesnijdenissen in België: geen fabeltje

Vrouwenbesnijdenissen in België: geen fabeltje

Maar liefst 4.000 meisjes in ons land lopen het risico besneden te worden. Dat is een verdubbeling in vergelijking met 8 jaar geleden. Hoe kan dat en wat kunnen we ertegen doen? Reportage: Asli Ozyurek

“Ik herinner me nog dat ik zelf aan mijn ouders vroeg om besneden te worden. Ik was zeven jaar en bang dat ik anders uitgesloten en gepest zou worden,” zegt Kadra Farah, uit Djibouti. Ze is nu professioneel activiste bij GAMS, een vzw die strijdt tegen vrouwelijke genitale verminking .

Toen Kadra Farah zeven jaar was, wist ze niet precies wat besnijdenis inhield, maar wel dat het moest gebeurden om geaccepteerd te kunnen worden. “Er werd nooit over gepraat, het was taboe. Ik wist niet dat het zoveel pijn zou doen. Je moet je inbeelden: het is 50 graden en je mag niet drinken, terwijl je afziet van de pijn. Mijn benen werden met een touw aan elkaar gebonden zodat de wondjes beter zouden genezen.”

untitled

Kadra Farah

De cijfers zijn verdubbeld

Net als 200 miljoen andere meisjes in de wereld is Farah besneden. Het overkwam haar in Djibouti, maar ook in ons land wordt dit gruwelijk ritueel om de vrouw ‘rein’ te houden nog altijd toegepast. Uit een studie over vrouwenbesnijdenis in België uit 2014, bleek dat er op 31 december 2012 ongeveer 48.000 meisjes en vrouwen in België woonden die afkomstig zijn uit een land waar vrouwelijke genitale verminking wordt toegepast.

Waarschijnlijk zijn van deze meisjes en vrouwen zo’n 13.100 reeds besneden voordat zij in België kwamen wonen. Meer dan 4000 meisjes lopen het risico alsnog besneden te worden. In 2008 bedroeg het cijfer voor het aantal meisjes en vrouwen die mogelijk besneden waren ‘slechts’ 6.260. Het aantal meisjes dat risico liep, was 1.975. Op een aantal jaar tijd zijn de cijfers dus zo goed als verdubbeld. Hoe kan dat?

Eerste en tweede generatie

In de studie, die mede mogelijk werd gemaakt door het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen en de FOD, werden twee stappen uitgevoerd. De eerste stap hield in dat er een heel nauwkeurige schatting werd gemaakt van de vrouwen die in België wonen en oorspronkelijk uit een land komen waar vrouwenbesnijdenis uitgevoerd wordt. Er werd onderzocht hoeveel dochters deze vrouwen kregen. Zo werd dus ook de tweede generatie in kaart gebracht. De tweede stap hield in dat men keek naar de prevalentie in de landen van herkomst en dit toepaste op de meisjes en vrouwen die hier wonen.

In vergelijking met de cijfers uit 2008, bleek er een en ander veranderd. De verhoogde cijfers zijn deels te wijten aan de opname van Irak in de studie (1,8% van de vrouwen komt uit Irak). Maar de belangrijkste reden lijkt te zijn dat er in de periode 2008-2012 meer vrouwen in België kwamen wonen uit landen waar vrouwenbesnijdenis wordt toegepast. Zij waren hoogstwaarschijnlijk al besneden bij hun aankomst in België. De toestroom zorgde voor 68,6 % van de stijging. Deze vrouwen kregen ondertussen ook baby’s, waaronder dochters (de tweede generatie). Deze tweede generatie loopt het risico besneden te worden en zorgde voor 24,8 % van de stijging. Daarnaast werden ook vrouwen in het onderzoek meegenomen die recent asiel aanvroegen. Dit zorgde voor 6,6 % van de stijging.

vrouwenbesnijdenis2

Wanneer we spreken over vrouwelijke genitale verminkingen gaat het over 4 vormen:

Type 1: Clitoridectomie. Dit is de gedeeltelijke of volledige verwijdering van de clitoris (en/of de voorhuid ervan).

Type 2: Excisie. Dit is de gedeeltelijke of volledige verwijdering van de clitoris en de kleine schaamlippen. (Soms ook met verwijdering van de grote schaamlippen).

Type 3: Infibulatie. Dit is de vernauwing van de vaginale opening met het verwijderen en dichtnaaien van de kleine en/of de grote schaamlippen. Soms verwijderen ze ook de clitoris.

Type 4: Dit omvat alle andere schadelijke ingrepen op de vrouwelijke geslachtsdelen om niet-medische redenen. (Piercen, snijden, insnijden, uitbranden,…)

In de praktijk worden vaak twee categorieën onderscheiden: infibulatie en verwijdering omdat het verschil tussen type 1 en type 2 vaak moeilijk te zien is voor een clinicus die niet vertrouwd is met vrouwenbesnijdenis.

Oude tradities roesten niet

Meer dan 4.000 meisjes in België lopen op dit moment dus het risico om besneden te worden. Dat het niet enkel een Afrikaans probleem is, dringt nu wel stilaan door. Waarom blijft dit probleem voortbestaan?

Families die emigreren naar België vanuit een land waar vrouwelijke genitale verminking voorkomt, nemen de traditie vaak mee. Voor hen is het besnijden van meisjes vaak de normale gang van zaken, die al generaties lang meegaat. In België is deze traditie bij wet verboden. Artikel 409 van het Belgisch Strafwetboek zegt namelijk: “Hij die eender welke vorm van verminking van de genitaliën van een persoon van het vrouwelijk geslacht uitvoert, vergemakkelijkt of bevordert, met of zonder haar toestemming, wordt gestraft.

Op vakantie om besneden te worden

Wanneer vrouwen al besneden zijn bij hun aankomst in België, is daar helaas niets meer aan te doen. Maar hun dochters lopen gevaar om tijdens een vakantie in het vaderland besneden te worden en daar kan wel iets aan gedaan worden, ook al vinden de feiten niet in België plaats.

Katrien De Koster van GAMS vzw: “In de Belgische wetgeving staat dat het strafbaar is om in het buitenland een besnijdenis uit te laten voeren wanneer je in België bent gedomicilieerd. Dit is om te voorkomen dat gezinnen tijdens de vakantieperiodes naar het land van herkomst gaan en de meisjes daar laten besnijden.”

Het is belangrijk dat families de risico’s van vrouwenbesnijdenis kennen en begrijpen waarom deze praktijk verboden is.

Wanneer de families op vakantie vertrekken en er een vermoeden bestaat dat er een dochter besneden zal worden, kan aan de familie gevraagd worden een medisch attest te ondertekenen. Hiermee bevestigen ze dat het meisje ‘intact’ of ‘onbesneden’ is. Na terugkeer wordt de familie opnieuw op afspraak verwacht.

Er is echter meer nodig dan zulke drukmiddelen. Het is belangrijk dat families de risico’s van vrouwenbesnijdenis kennen en begrijpen waarom deze praktijk verboden is. Vrouwen die al besneden zijn, hebben daarnaast vaak psychische en medische begeleiding nodig.

Waarom worden meisjes besneden? De voornaamste redenen:

  • Het is een traditie.
  • De angst om uitgesloten te worden is groot.
  • Wanneer meisjes besneden zijn, zijn ze klaar voor het huwelijk. Besneden meisjes krijgen een grotere bruidsschat.
  • De seksualiteit van de vrouw controleren. “Vrouwen die niet besneden zijn hebben altijd zin in seks en gaan vreemd.”

GAMS sensibiliseert en ondersteunt vrouwen

GAMS is een Belgische vzw die in 1996 met dat doel werd opgericht. GAMS ijvert voor de afschaffing van vrouwelijke genitale verminkingen en begeleidt besneden vrouwen. GAMS werkt veel met vrijwilligers, vaak vrouwen die zelf besneden zijn. Katrien: “We merken dat het voor de vrouwen gemakkelijker is om ons te contacteren wanneer ze bijvoorbeeld weten dat er bij ons iemand van Guinese origine werkt, die hun culturele achtergrond en taal begrijpt. We zijn dus geen ‘witte’ organisatie. We spreken ook altijd van ‘leden’ en niet van ‘patiënten’.”

De vzw begeleidt ook besneden vrouwen die zwanger zijn. Zij zijn vaak getraumatiseerd en weten niet wat hen te wachten staat. Ze weten niet hoe de bevalling zal verlopen door hun besnijdenis. Soms eten ze bijvoorbeeld heel weinig tijdens hun zwangerschap, omdat ze bang zijn dat de baby te groot zal worden en dat dit tot complicaties zal leiden tijdens de bevalling.

Soms eten zwangere vrouwen heel weinig, omdat ze bang zijn dat de baby te groot zal worden en dit tot complicaties zal leiden tijdens de bevalling.

Het zijn niet alleen de vrouwen zelf die niet onvoldoende op de hoogte zijn. Vroedvrouwen en gynaecologen in Vlaanderen zijn ook nog te weinig bekend met de gevolgen van besnijdenis voor zwangere vrouwen. Tijdens een studie uit 2014 werden 820 vroedvrouwen ondervraagd, waarvan 92,5 % aangaf aan dat er behoefte is aan meer informatie.

In mei 2014 werd er in het Universitair Ziekenhuis van Gent een tweede kenniscentrum in België opgestart. Vrouwen die medische en/of psychologische begeleiding nodig hebben als gevolg van besnijdenis kunnen daar terecht. Een ploeg van seksuologen, kinesisten, psychologen, verpleegkundigen, vroedvrouwen én gynaecologen staan klaar voor deze vrouwen. Dus ook voor zwangere vrouwen die extra hulp nodig hebben.

Ook GAMS zet het werk voort. Want het probleem is de wereld, en daarbij ook ons land, nog lang niet uit. Katrien de Koster: “Vrouwenbesnijdenis is geen Afrikaans probleem, maar een internationaal issue. Op deze en andere manieren controle uitoefenen over het lichaam en de seksualiteit van vrouwen komt, weliswaar in verschillende vormen, overal ter wereld voor.”

Foto’s: Istock
Asli Ozyurek is studente Journalistiek aan de PXL Hogeschool te Hasselt.

Schrijf je reactie

1 reactie

Charlie geeft regelmatig het woord aan mensen die - net als wij - geen blad voor de mond nemen.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen