Recensie

Waarom Beyoncé en Jay-Z ons hun liefde willen verkopen

Waarom Beyoncé en Jay-Z ons hun liefde willen verkopen

Schrijfster Sabrine Ingabire ging naar het uitverkochte concert van Beyoncé en Jay-Z in Parijs. Een optreden dat voor haar iets anders betekende dan voor de witte vrouwen in de zaal. “Hoe belangrijk dit moment is, dat gevulde stadion dat bewonderenswaardig naar tientallen zwarte, succesvolle, trotse lichamen staart, weet niet iedereen hier.” Ze zocht uit wat het machtigste koppel van de muziekindustrie vertelt met hun spectaculaire shows.

‘This. Is. Real. Life.’

Het zijn de eerste woorden die op de schermen van het Stade de France verschijnen, net voordat Beyoncé en Jay-Z op het podium stappen. Het voelt aan als een dubbele boodschap: zowel ‘nee, jullie dromen niet, dit gebeurt werkelijk, als ‘de fragmenten van ons leven die we met jullie delen zijn echt’.

Toch voelt de show een beetje te perfect, te gepolijst aan. Het doet mij denken aan een kritiek die vaak wordt geuit over Beyoncé – dat ze te perfect is, en niet ‘echt’ genoeg is. De vraag is of ze daar een keuze in heeft, gezien haar positie in de maatschappij: was ze ooit zo groot geworden in haar industrie, als ze niet perfect was geweest?

Over haar imago is duidelijk tot in de kleinste details nagedacht. Ze is de zwarte vrouw die Amerika moet en zal liefhebben. Lightskinned, slank, met ‘de juiste vormen op de juiste plaats’. Ze past in het schoonheidsideaal van wat een zwarte vrouw moet zijn. Ze is sexy, maar niet wat misogynen een ‘slet’ zouden noemen: ze heeft namelijk maar één partner gehad sinds haar 22ste, en hij werd dan ook haar man en de vader van haar kinderen. Ze is daarbij welbespraakt, bescheiden en gelovig. Het is geen verrassing dat ze, net zoals presidenten dat doen op het einde van toespraken, haar optredens beëindigt met ‘God Bless You.

We kunnen speculeren over of het voor haar nu nog noodzakelijk is om zo perfect te zijn, maar het is alvast duidelijk dat dit niet meer in dezelfde mate verwacht wordt van haar man. Zijn rijkdom en reputatie hebben niet of nauwelijks geleden onder zijn overspelig gedrag. Deze verhoudingen merk je ook tijdens het optreden – zij blijft serieus, haar bewegingen en glimlachjes perfect getimed, terwijl Jay-Z wat losser is. Hij is op vele momenten de hype man en zij de echte ster. Hij praat met het publiek om ons warm te maken voor zijn vrouw, maakt mopjes en noemt haar trots ‘Queen B’. Dit voelt wel echt aan als real life. Het voelt aan als echte liefde.

En dit is uiteindelijk wat ze ons willen verkopen – hun liefde, het sprookje van the Queen and the Gangster. Wat vijftien jaar geleden subtiel begon met samenwerkingen op elkaars albums zoals ‘Bonnie & Clyde ’03’ en ‘Crazy In Love’, culmineerde in volledige albums over hun schijnbaar idyllische liefdesverhaal.

“Met ‘Lemonade’ vertelt Beyoncé ons haar verhaal als zwarte vrouw die lief had, bedrogen werd, woest was en toch vergiffenis schonk”

Idyllisch was het echter niet: met ‘Lemonade’ (2016) vertelt Beyoncé ons haar verhaal als zwarte vrouw die lief had, belogen werd, bedrogen werd, woest was en toch vergiffenis schonk aan haar man. Jay-Z’s album 4:44 (2017) vertelt het verhaal van de man die lief had, bedroog, woest was, tot inkeer kwam en om vergiffenis vroeg aan zijn vrouw.

Het visuele album ‘Lemonade’ is ongetwijfeld feministisch, en meer dan dat – zwart feministisch. Beyoncé is een zwarte vrouw die beide elementen niet van elkaar kan en wil losmaken. Dit is duidelijk in de videoclip van het ondertussen door iedereen gekende Formation, dat gekenmerkt wordt door Okay, ladies, now let’s get in formation, en tegelijk beelden van politiegeweld tegenover zwarte mensen toont. Tijdens het concert staat Beyoncé met haar zwarte danseressen op het podium. Hun danspassen doen denken aan militaire bewegingen. Ze zijn letterlijk in formation.

Tegelijkertijd is Jay-Z’s ‘4:44’ ook feministisch, zonder zichzelf zo te noemen. Jay-Z bedroog zijn vrouw, en verontschuldigt zichzelf op de enige aanvaardbare manier: door de volle verantwoordelijkheid voor zijn daden te nemen. Zwarte vrouwen wordt vaak verweten dat ze zwarte mannen ‘ontmannelijken’, dat ze te agressief zijn, te moeilijk doen – het is onze schuld als onze man ons bedriegt. Op deze excuses kon Jay-Z terugvallen, maar dat deed hij niet: hij was de schuldige, hij moet zijn trauma’s zelf oplossen. Zij beschuldigde hem publiekelijk en hij verontschuldigde zich op dezelfde manier. Zijn verontschuldiging, hoewel natuurlijk ontzettend significant, is echter niet wat 4:44 feministisch maakt: dat doet het aanpakken van toxic masculinity in zijn teksten.

De kwetsbaarheid waarmee hij zich opstelt, vertelt over zijn tekortkomingen, zijn lesbische moeder steunt, en reflecteert over de waarde van geld tegenover de waarde van de liefde van zijn leven, is enorm belangrijk voor kleine jongens die opgroeien met hiphop. Ook de ‘Footnotes for 4:44’, video’s waarin hij samen met bekende zwarte mannen over liefde en relaties praat, zal een blijvende impact hebben. In een maatschappij waarin mannen – in het bijzonder zwarte mannen – geen gevoelens mogen tonen en niet ‘zwak’ mogen overkomen, is het zo belangrijk dat een man van zijn status dit wél doet. In een cultuur waar homofobie zo’n grote plaats heeft, is een liedje over en met zijn lesbische moeder broodnodig.

Met deze albums nemen beide artiesten ons mee tijdens hun persoonlijk groei en het recente ‘Everything Is Love’ is een logische afsluiter van deze reeks albums. Het koppel besloot samen te blijven, is succesvol, sterker dan ooit en ondersteunt elkaar onvoorwaardelijk. We zijn voyeurs en we worden bediend met een hele film die we mogen volgen van start to finish, incluis happy ending.

Zo ook tijdens het concert. Bij de overgangen van de liedjes krijgen we op grote schermen intieme scenes van hun leven te zien; beginnend met beelden van hen in bed en eindigend met een vernieuwing van hun geloftes. Maar eerst gaan ze uit elkaar. Zowel op het scherm, als op het podium. Lange tijd spelen ze afzonderlijk afwisselend hun eigen nummers, zonder al te veel te interageren met elkaar. Beyoncé zingt over feminisme, Jay-Z over racisme. Terwijl het publiek luidkeels meezingt met alle liedjes van Beyoncé, is het opmerkelijk stiller wanneer de beurt aan Jay-Z is. Het is duidelijk dat in een stad als Parijs de meerderheid gekomen is voor Queen B.

“Jay-Z staat in het grootste stadion van Frankrijk voor een uitverkochte zaal te rappen over ‘that Brooklyn boy’”

Zoals Tshepo Mokoena van Vice, vraag ik mij af hoe anders het zou zijn als dit concert in Atlanta of Brooklyn was geweest. Het is niet verrassend dat de massa overwegend witte vrouwen in Parijs de teksten van Jay-Z niet kent; ze kunnen zich niet identificeren met de strijd van de zwarte man in de VS en de rest van de wereld. Ze begrijpen niet hoeveel het betekent dat hij zo’n muziekimperium heeft kunnen opbouwen, gezien hij geboren werd in een arme wijk in Brooklyn, zijn middelbare school niet afmaakte, en jong verwikkeld raakte in drugs en criminaliteit.

Hoeveel zwarte mannen in zijn situatie werden vermoord of opgesloten? Hij niet: hij staat in het grootste stadion van Frankrijk voor een uitverkochte zaal te rappen over ‘that Brooklyn boy’. Om Drake te parafraseren, ‘he started from the bottom, now he’s here’. Het publiek heeft niets tegen Jay-Z, ze begrijpen hem gewoon niet. De liedjes die ze wel kennen, zoals Niggas in Paris, zingen ze namelijk enthousiast mee: op het einde van dat nummer klapt heel het stadion zo lang dat de rapper begint te lachen.

De boodschap van Beyoncé is voor deze witte vrouwen herkenbaarder. Als zwarte feministe, kan ze namelijk gewhitewashed worden tot er alleen een witte feministische versie van overblijft. Luister naar Run The World (Girls) of naar Flawless***’ als witte vrouw die niet graag denkt over raciale ongelijkheid, en je kunt probleemloos doen alsof jouw feminisme hetzelfde is als dat van Beyoncé – terwijl dit niet het geval is: Beyoncés feminisme is intersectioneel, niet wit.

Voor mij was dit het pijnlijkst toen we allemaal ‘Sorry zongen, een liedje waarin ze haar man verwijt dat hij haar bedrogen heeft met een witte vrouw, wat erger is omwille van de raciale structuren en ongelijkheden tussen beide vrouwen. In eenzelfde adem, zong het overwegend witte publiek dit feministische anthem zonder het woord ‘nigga’ achterwege te laten. Voor mij is dit wit feminisme in actie: als je bezig bent met intersectionaliteit, weet je wel dat het n-woord niet voor jou bestemd is.

Op dat moment, besefte ik: ‘dit concert heeft niet dezelfde betekenis voor mij, als voor de meerderheid van de mensen die hier aanwezig zijn’. Maar méér nog, voor het eerst, ben ik niet de outsider – zij zijn het die het niet begrijpen. Hoe belangrijk dit moment is, dat gevulde stadion dat bewonderenswaardig naar tientallen zwarte, succesvolle, trotse lichamen staart, weet niet iedereen hier. Ze begrijpen niet waarom mijn hart opzwelt als een zwarte vrouw een bas-solo krijgt, of als ik besef dat de hele band zwart is, of als ik naar de ongelooflijke bewegingen van hun getalenteerde zwarte dansers kijk.

Onze realiteiten zijn anders. Niet iedereen zingt Beyoncés Freedom even luid: wat voor hen misschien gewoon een minder catchy nummer is, is voor mij een anthem van bevrijding – Beyoncé bevrijdt zichzelf van haar ketens, en alle zwarte vrouwen met haar mee. Hebben de mensen opgemerkt dat Jay-Z 99 Problems rapte met een kogelvrije vest aan, of dat hij, tussen gezichten van bekende activisten en artiesten, meermaals de foto van Angela Davis projecteerde op de grote schermen? Beseffen ze hoe geweldig het is dat een zwarte ballerina op Nina Simones ‘Four Women’ danst in het Stade de France? En waarom blijft iedereen zo verdomd stil wanneer Jay-Z gepassioneerd The Story of OJ aan het rappen is met de betekenisvolle clip achter hem, een nummer waarin hij vertelt dat een zwarte persoon nog steeds zal gezien worden als een ‘nigga’, ongeacht zijn of haar status?

“Het gaat, in dit geval, niet om de echtheid van het verhaal dat ze ons vertellen, maar om de impact.”

Mocht Jay-Z zich dezelfde vragen stellen, dan laat hij daar niets van merken. Na zijn nummers praat hij over liefde, roept hij Beyoncé weer op het podium en begint het laatste deel: de vernieuwde geloftes, de explosieve liefde. ‘Déjà Vu’, ‘Crazy In Love’, een video genaamd ‘Endless Love’ waarin ze naar elkaar toe rennen. Ze zijn letterlijk terug samen, zijn beide losser, houden elkaar liefdevol vast, en zingen nu mét en voor elkaar. Er speelt een video met hun gelukkigste momenten als gezin met Blue op de schermen, terwijl Beyoncé Perfect Duet zingt, en Jay-Z liefdevol naar zijn vrouw kijkt.

Everything Is Love. Alles is liefde.

Maar is alles echt? Niet iedereen gelooft dit – dat hij haar zou hebben bedrogen, zou slechts een reclamestunt zijn. Zelf weet ik het niet, maar tijdens het optreden werd het mij duidelijk dat het eigenlijk helemaal niet uitmaakt. Het gaat, in dit geval, niet om de echtheid van het verhaal dat ze ons vertellen, maar om de impact.

Die impact is zo groot dat ik best wel wil negeren hoeveel focus er op geld en kapitalisme ligt, zowel in hun liedjes als in de beelden van hotelkamers vol geld die ze ons tonen. Die focus kan ik ook best wel plaatsen – als zwarte vrouw en man, zijn hun rijkdom en economische onafhankelijkheid dat wat hen het beste beschermt tegen het onrecht van discriminatie. Ze kunnen niet worden tegengehouden. Die partiële bescherming wordt nu ook doorgegeven aan hun kinderen en kleinkinderen. Daarom pleiten ze in 4:44 en Everything Is Love voor de economische emancipatie van de zwarte gemeenschap – voor hen is dit de beste manier om enige rechtvaardigheid te krijgen in een wereld die je dat weigert te geven.

Alles is gelinkt: hun etniciteit, hun liefde, hun rijkdom – hun positie in de maatschappij. Hun liefdesverhaal is een intersectioneel politiek verhaal over anti-zwart racisme, feminisme, emancipatie en empowerment van zichzelf en hun gemeenschap.

Het machtigste koppel van de muziekindustrie is een zwart koppel, dat hun zwartheid, hun liefde en hun familie centraal plaatst. Jay-Z is niet bang om op de achtergrond te staan, zijn vrouw te steunen, en trots naar haar te staren. Vroeger, zag de wereld Beyoncé als ride or die voor Jay-Z: ze zou er altijd voor hem zijn, wat er ook gebeurde. Met hun drie albums en hun ‘On The Run II tour, hebben ze duidelijk gemaakt dat dit niet meer het geval is: ze zijn allebei ride or die.

Dit is heel belangrijk voor de representatie van zwarte gezinnen. In een wereld waar zwarte mensen voortdurend worden vermoord, vaak enkel en alleen omdat ze bestaan, en waar beelden van gelukkige, functionerende en succesvolle zwarte gezinnen niet worden getoond, is het verhaal van The Carters onontbeerlijk – of het nu echt is of niet.

Schrijf je reactie

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen