Reportage

Mannen hebben nog steeds meer te zeggen dan vrouwen, zelfs in Disney films

Mannen hebben nog steeds meer te zeggen dan vrouwen, zelfs in Disney films

Vrouwendiscriminatie in Hollywood is niks nieuws. Vrouwen spelen nog steeds een ondergeschikte rol, zélfs in Disney films. In tekenfilms waarin prinsessen de hoofdrol spelen, zijn het nog steeds de mannelijke personages die het meest te zeggen hebben. Hetzelfde geldt voor de grotere Hollywood films, blijkt uit analyse van meer dan 2000 filmscripts.

Wie houdt er niet van Disneyfilms? Bloedmooie prinsessen die gered worden door dappere prinsen. En ze leven nog lang en gelukkig. Als kind leek het niet meer dan normaal dat vrouwen werden gered door mannen. Je kon je gewoon niet inbeelden dat het omgekeerd zou zijn. Maar de stereotiepe rollen die weggelegd zijn voor vrouwen zijn niet de enige reden dat prinsessenfilms niet bepaald vrouwvriendelijk zijn.

In januari startten twee linguïsten, Carmen Fought en Karen Eisenhouwer, een onderzoek naar hoe taal in tekenfilms wordt gebruikt om een bepaald verwachtingspatroon voor vrouwen te creëren. Al snel ontdekten ze dat mannelijke personages in Disney films veel meer tekst krijgen dan vrouwelijke. Opvallend was dat de oudere Disneyfilms, zoals ‘Sneeuwwitje’ en ‘Assepoester’, wel evenveel vrouwelijke als mannelijke dialoog bevatten. In ‘De Schone Slaapster’ wordt zelfs 70% van de tekst uitgesproken door vrouwen.

frozen

Frozen

Na de dood van Walt Disney veranderde dit. In tekenfilms uit de jaren ‘90 kwamen mannen het meest aan het woord. Dit geldt onder meer voor ‘Toy Story’, ‘The Jungle Book’ (98% mannelijke dialoog), ‘Aladdin’, enz. Zelfs in ‘Mulan’, een verhaal over een heroïsche vrouw die in het leger gaat om China te beschermen, is 77 % van de tekst gegeven aan mannelijke personages. In ‘Frozen’, de ultieme zussenfilm, is bijna 60% van de tekst voor de mannen. Kortom, vrouwelijke personages kregen wel de hoofdrol, maar hadden letterlijk niet veel te zeggen.

Het hoofdpersonage is misschien een vrouw, maar alle belangrijke personages daarnaast zijn meestal mannen. Mannen die veel te zeggen hebben.

Hoe komt het dat in Disneyfilms, waar het hoofdpersonage vaak een vrouw is, de meerderheid van de tekst toch naar mannen gaat? De reden is simpel. Het hoofdpersonage is misschien een vrouw, maar alle belangrijke personages daarnaast zijn meestal mannen. Mannen die veel te zeggen hebben. Zoals onderzoekster Eisenhauer zegt: “Ik veronderstel dat het gewoon onoplettendheid is, we vinden het normaal dat mannen  de leiding nemen, het is ons aangeleerd van jongs af aan.”

Tijdens hun onderzoek kwamen Fought en Eisenhouwer ook te weten dat in de oudste Disneyfilms de vrouwelijke personages vooral complimenten kregen over hun uiterlijk. Het uiterlijk bleef ook het belangrijkste kenmerk bij het maken van een vrouwelijk personage.

mulan

Mulan

Doorheen de jaren kreeg Disney steeds meer kritiek over zich heen. Een vrouw was meer dan haar uiterlijk alleen, en dat mocht ook worden getoond in tekenfilms. Er kwamen steeds meer films uit waarin de vrouwelijke personages werden uitgebeeld als stoer en dapper, denk aan ‘Frozen’ of ‘Brave’. In deze films redden vrouwelijke hoofdrolspeelsters de wereld en hebben hierbij geen hulp nodig van mannen. Zoals in het echte leven.

Naar aanleiding van het onderzoek van Fought en Eisenhouwer deed het Amerikaanse data-onderzoeksbureau Polygraph, een grootschalige analyse van meer dan 2000 filmscripts. Hieruit bleek dat ook in Hollywoodfilms mannen veel meer tekst krijgen dan vrouwen. In slechts 22% van de onderzochte films had een vrouw de meeste tekst. En in slechts 18% van de films speelden vrouwen twee van de drie hoofdrollen. Een schrikbarend beeld, maar een beeld dat we ondertussen allemaal gewoon zijn.

sneeuwwitje

De filmsector is en blijft dus een mannenbastion. In de meeste films zien we dat 60% tot 90% van alle tekst uitgesproken wordt door mannen. Het idee van de intelligente prins en mooie, maar zwijgzame prinses blijft dus niet enkel in tekenfilms overeind. Aan de hand van de resultaten hebben de onderzoekers van Polygraph een interactieve infographic ontworpen, waarin je de verdeling van de tekst tussen man en vrouw in een bepaalde film terug kan vinden. Opvallend is dat in een aantal populaire Hollywood films, mannen veel meer tekst hebben dan vrouwen.

Neem bijvoorbeeld de Star Wars reeks, een van de meest succesvolle filmreeksen aller tijden. Deze kaskrakers hadden tot vorig jaar gemiddeld 93% mannelijke tekst. Vrouwen spraken dus maar 7% van de dialoog uit. Pas bij de laatste Star Wars-film, die in december 2015 is uitgebracht, besloten de filmmakers om de intergalactische dames wat meer tekst te geven. Beter laat dan nooit, natuurlijk. Hiermee wilde regisseur J.J. Abrahams het stereotype beeld ‘alleen voor jongens’ veranderen. Hij voegde enkele interessante vrouwelijke personages toe en moedigde op die manier ook meer vrouwen aan om zijn film te gaan zien. De film deed het ontzettend goed aan de kassa.

polygraph1

Infographic van Polygraph.

Een ander extreem voorbeeld is ‘Schindler’s list’, over de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog, die zelfs 100% mannelijk dialoog bevat. (Alle rollen met minder dan 100 woorden werden niet meegerekend in dit onderzoek) Hadden vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog echt niets te zeggen? Of werd er gewoon niet naar geluisterd? Volgens de makers van ‘Schlindler’s list’ duidelijk niet. ‘Schindler’s list’ is absoluut niet de enige film waarin mannen de hele tekst verwerven. ‘The Revenant’, ‘Shawshank Redemption’, ‘The Grand Budapest Hotel’ zijn allemaal kaskrakers die in het rijtje staan.

De infographic toont aan de andere kant ook films die wel veel vrouwelijke tekst bevatten. Zoals je waarschijnlijk al kan raden, zijn dit vooral chick flicks, zoals ‘Boys on the side’ (86%) en ‘Sex & the city’(83%). ‘Juno’ (77%) en ‘Precious’ (99%) zijn enkele uitzonderingen qua genre. Maar verder is deze kant van de balk veel beperkter. Iets anders dan chick flicks zie je bijna niet verschijnen, terwijl je aan de mannelijke kant van de balk films uit elk genre kan terugvinden. Bovendien tellen we slechts twee films met 100% vrouwelijke dialoog tegenover 54 films met 100% mannelijke dialoog.

polygraph2

Inforgraphic van Polygraph

Het is dus niet zonder reden dat elk jaar meerdere Hollywood actrices een speech houden over vrouwendiscriminatie in de filmindustrie. Zoals Cate Blanchett tijdens haar Oscarspeech in 2014 al zei: “Female films with women at the centre – people want to see them, they earn money. The world is round, people!”

Hollywood blijft een mannenbastion. Wie dat nog durft tegen te spreken, moet gewoon eens kijken naar de cijfers.

Vrouwen worden vandaag misschien minder vaak afgebeeld als hulpeloze wezens die gered moeten worden door hun prins, maar er is nog zeker werk aan de winkel. Kinderen krijgen een beeld van een wereld waarin vrouwen gedomineerd worden door mannen. Maar in werkelijkheid weten we goed genoeg dat vrouwen helemaal niet onderdoen voor hun mannelijke soortgenoot. Geef die vrouwen maar gerust een stem. This is not a man’s world anymore.

ariel

Ariel is haar stem kwijt

Schrijf je reactie

5 reacties
  • Bon says:

    Hoe zit het met de verhouding m/v op de charlieredactie? : )

  • trijnewijn says:

    Met de essentie van het artikel ben ik het volledig eens, het smurfin-gehalte is in veel films veel te hoog (1 vrouw tussen allemaal mannen) en dat moet grondig veranderen. Maar de manier waarop dit artikel tot dat punt komt, dat lijkt veel meer op sensatiezucht dan een sterk staaltje journalistiek. In jungle boek zitten geen vrouwelijke personages, blame kipling daarvoor in plaats van de 49-jaar-oude verfilming van het boek. Toy story en up werden op de markt gebracht, specifiek met jongens als doelpubliek (na prinsessenfilms) en met heel weinig vrouwelijke personages. In plaats van de verhouding man/vrouw in conversaties aan te klagen, kun je het beter over de bijna uitsluitend mannelijke personages hebben. Bij toy story 2 én 3 hebben de makers trouwens met die kritiek rekening gehouden en zijn de rollen veel gebalanceerder. En mulan vermomt zich als man, leeft in het mannenbastion dat het leger is en redt het land. Met 23% vrouwelijke spraak wil dat zeggen dat ze ongeveer 1/5e van hun teksten aan mulan zelf gegeven hebben, wat vrij veel is voor slechts 1 personage. Dat maakt de tekening van mulan met plakkers op haar mond dan ook nogal ongepast… Sinds Ariel werd geen enkele vrouw nog gered door een man en is het weerloze Disney prinsesje een groter verzinsel dan de films zelf. Zelfs in de op jongens gerichte film wreck-it Ralph was het een klein meisje dat de virtuele wereld redde.

    Ik vind het dan ook jammer dat een onderwerp dat veel te weinig aandacht krijgt, nl de scheve verhoudingen tussen mannen en vrouwen in films, een inleiding krijgt met een ferme portie niet helemaal terechte disney-bashing. Want zelfs als 32jarige ben ik te jong om het “hulpeloze prinsesje” stereotype te associëren met de Disneyfilms uit mijn jeugd.

    • Hoi Trijn, ik snap je punt. Maar ons artikel is gebaseerd op de resultaten van 2 onderzoeken die recent uitgevoerd werden en die we aan het licht wilden brengen. De onderzoekers hebben zich gefocust op de dialogen omdat andere onderzoeksmethodes niet volstonden. “This project was born out of the less-than-stellar response to our analysis of films that fail the Bechdel Test. Commenters were quick to point out that the Bechdel Test is flawed and there are justifiable reasons for films to fail (e.g., they are historic). By measuring dialogue, we have much more objective view of gender in film.”
      Wat je aanhaalt, zegt Martyna ook grotendeels in het artikel. In “jongensfilms” zijn bijna alle personages (en dus tekst) mannen. In “meisjesfilms” zijn ook het grootste deel van de personages (en dus tekst) mannen. Het aantal woorden of dialoog wordt gebruikt als meetbare maatstaf om de ongelijkheid aan te kaarten. Misschien had het onderzoeksteam ook personages kunnen tellen, maar ik neem aan dat zij gegronde redenen hadden om het bij spraak te houden.
      Disney prinsessen zijn de laatste jaren idd veel realistischer en onafhankelijker geworden (waarvoor hoera!), dat zullen we niet ontkennen.
      Qua beeld heb je een punt: het is een overdrijving. Maar wel eentje met een knipoog en een scheut humor.
      Omdat ik dit zelf een ontzettend boeiend thema vind, wil ik dit graag verder opnemen. Een gezonde mix van mannelijke en vrouwelijke personages zou al veel verschil maken. Alsook het label “meisjesfilms” en “jongensfilms” laten vallen. Ik heb Up en Toy Story immers nooit ervaren als jongensfilms. Gewoon als leuke films die (jammer genoeg) enkel mannelijke personages bevatten. Net als in Hollywood bestaat er voor jongens een heel scala aan genres en verhaallijnen, terwijl dat bij meisjesfilms toch vaak beperkter is (er is bijna altijd een prinses in het spel).
      Ik heb zelf 2 zonen en zij zijn ontzettend afkerig van alles dat gemarket wordt naar meisjes. Terwijl Brave of Tangled gewoon leuke films zijn voor iedereen. Ik zou het fijn vinden moesten er meer films zijn die niet naar de ene of de andere sekse gemarket worden, maar gewoon goed gemaakt en gebalanceerd zijn. Inside out is daarvan een goed voorbeeld. Die vinden mijn zonen trouwens geweldig.
      Veel groetjes en bedankt voor je input! Ik hoor graag van je als je het gesprek wil verderzetten.

      • Sofie says:

        Ik vind het wel slim om ook naar dialoog te kijken. Ik was verbaasd dat ook in de nieuwe Disneyfilms vrouwen zo weinig tekst krijgen want die worden net gezien als “meisjesfilms” met sterke vrouwelijke hoofdrollen. Door die methode van dialoog te gebruiken, brengen de onderzoekers toch wel nieuwe feiten aan het licht. Je hebt soms wel vermoedens maar die cijfers zetten je toch even aan het denken. Dus hoera voor de vooruitgang maar het toont wel aan dat er nog veel werk aan de winkel is. Onderzoeken als deze en de extra bekendheid die de media hieraan kan geven, zorgt hopelijk voor stappen in de goede richting.

      • trijnewijn says:

        Dag Jozefien, bedankt voor je reactie! Ik vond vooral de voorbeelden in het begin van het artikel jammerlijk gekozen, net omdat er redenen/excuses voor die overvloed aan mannelijke spraak te vinden is. Zoals jij Toy Story nooit ervaren hebt als jongensfilm, heb ik Aladdin nooit ervaren als een prinsessenfilm, ook al zat er wel een prinses in. Dat in Frozen de meerderheid van de dialoog van mannen komt, veel ik verrassender en zorgwekkender dan in bvb. Mulan. Ik vond het ook wat jammer dat er niet vermeld wordt dat uit hetzelfde onderzoek blijkt dat de vaardigheden en het karakter van de vrouwelijke personages nu veel meer positieve aandacht krijgt, waar de complimenten vroeger bijna uitsluitend het uiterlijk betroffen. Of dat Disney er al jaren actief aan aan het werken is, terwijl er bij de grootste concurrent dreamworks nog steeds maar 2 films van de 32 zijn met een vrouwelijk hoofdpersonage (monters vs aliens en the croods). Ook bij Sony pictures animation zijn de vrouwelijke hoofdpersonages zeldzaam bij hun 11 films, enkel bij Cloudy with a chance of meatballs zit er eentje. Aangezien er na de eerste studie overgegaan wordt op het algemene probleem van ondervertegenwoordiging van vrouwen in films, mag er ook wel gezegd worden het probleem voor tekenfilms in het algemeen nog een stuk erger is. Ik vermoed dat enkel de Japanse studio ghibli het echt goed doet wat gender betreft (en die anime films worden hier erg weinig gemarket, dus waarschijnlijk kun je je zonen ook wel overtuigen om het eens te proberen).

        Van de Disneyprinsessen vind ik het bvb. ook verontrustend dat de merchandising van o.a. Mulan, Pocahontas, Tiana (de prinses en de kikker) en Merida flopte, waardoor die sterke rolmodellen in de winkels nog steeds overschaduwd worden door de veel meer stereotiepe Sneeuwwitje, Assepoester en Doornroosje. Het is net alsof prinsessen wel geëmancipeerd mogen zijn in films, maar dat de ouders daar niet dagelijks aan herinnerd willen worden door de merchandising er rond. Terwijl ik liever een prinsessenkleed koop van een stoere prinses, als mijn dochter er dan toch per se eentje wil…

        Ik ben het volledig eens met je standpunt wat genderspecifieke marketing betreft. Ik heb zelf een zoon en een dochter, wat het een pak makkelijker maakt om ze beiden te laten genieten van jongens- én meisjesfilms. Een extra voordeel is dat hun beeld van wat typisch is voor meisjes of jongens daardoor ook ruimer is. Avontuur is voor hen voorlopig nog een genderneutraal genre, alleen hun mama ergert zich aan het feit dat de initiatiefnemers bijna altijd jongens zijn… Geen van beiden past in het stereotiepe beeld van hun sekse, waardoor het mij extra opvalt hoe weinig genderneutrale dingen te vinden zijn. Niet enkel films, maar even zeer speelgoed (leve smartgames) en kleren (leuke jongenskleren zonder bouwmateriaal of auto’s zijn zeldzaam).

        Artikels zoals deze vind ik op zich heel waardevol, ook al vind ik sommige stukken wat jammerlijk geformuleerd. Hoe meer problemen aangeklaagd worden, hoe meer kans dat ze ooit aangepakt worden.
        Groetjes!

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen