Elk huisje zijn kruisje?

Al sinds Trochs langspeeldebuut Een ander zijn geluk (2005) spelen kinderen en jongeren een belangrijke rol in haar films. Ze vormen een breekbare spiegel voor een groter, vaak verborgen kwestie. In het onderkoelde en statische Kid (2012) zorgden financiële problemen bij een alleenstaande moeder nog voor een trauma bij haar zevenjarige zoontje, in het energiekere Home zijn het de scheefgelopen relaties tussen puberende jongeren en hun ouders die voor pikdonker drama zorgen. Sterker: het onvermogen om over die problemen te praten vormt het struikelblok.

Same old same old?

Die communicatiepanne portretteert Troch in een confronterende ‘vlieg op de muur’–docustijl. Zo opent Home als een reportage over de reïntegratie van Kevin (Sebastian Van Dun), een knappe 17-jarige kerel die net uit de jeugdgevangenis komt, en bij het gezin van zijn tante intrekt omdat de relatie met z’n vader is verzuurd. Gaandeweg raakt hij goed bevriend met zijn neefje Sammy (Loïc Bellemans), diens liefje Lina (Lena Suikerbuijk) en beste makker John (Mistral Guidotti), die kort wordt gehouden door z’n labiele moeder. Stilaan verschuift zo de focus van Kevins rehabilitatie naar de moeizame relatie van de jongeren met hun ouders.

De schokkerige en intieme gsm-beelden in de film geven een onverbloemde inkijk in wie de personages zijn en hoe ze naar elkaar kijken.

Klinkt bekend. De kind-ouderrelatie mankt natuurlijk vaak tijdens de tienerjaren, iets wat zich al eens uit in een sputterende communicatie (lees: eindeloze ruzies). Wie dacht tijdens de puberteit niet dat zijn ouders een andere taal spraken? In dat opzicht is Trochs verhaal tijdloos. Zo trok ze onlangs in een interview de parallel met de nineties, de periode waarin ze zelf opgroeide, iedereen nog gewoon tv keek en er van nieuwe media nog geen sprake was. ‘Nu is die context anders, maar jongeren hebben nog steeds dezelfde verdrietjes en struggles.’ Die moderne worstelingen (en meer) vat Home nu in een bijzondere en veelzeggende mix van oude en nieuwe media.

Een unieke prestatie, want terwijl nieuwe media bij jongeren al een tijdje populairder zijn dan televisie, lukt het cinema maar zelden om dat belangrijke deel juist te krijgen. Home is daarin dus een uitzondering. Door de jonge acteurs tijdens de opnames een smartphone te geven om tussen de bedrijven door zelf wat spontane gekkigheid op te nemen, is het een van de weinige films waarin nieuwe media wél een meerwaarde vormen. De schokkerige en intieme gsm-beelden waarmee de film doorspekt is, geven immers een onverbloemde inkijk in wie de personages zijn en hoe ze naar elkaar kijken.

Maar, schijn bedriegt.

Schone schijn

De openheid die de naturelle YouTube-achtige fragmenten met lummelende, flirtende, skatende of dansende jongeren uitstralen staat haaks op het heimelijk karakter van het verhaal (hoe dat loopt, dat moet je zelf uitzoeken!). Hierdoor spookt dat dubbelzinnige contrast tussen de extraverte gsm-beelden en de introverte, docu-achtige scenes na afloop nog lang na, net omdat je niet begrijpt hoe jongeren met zo’n problemen zo gemakkelijk kunnen doen alsof er niets aan de hand is. Dan denk je: waarom praten we ondanks al die nieuwe communicatiekanalen nog altijd zo moeilijk over persoonlijke problemen?

Verbloemen en small talk zijn blijkbaar een default setting in ons doorgeschoten informatietijdperk. Ben ik er wel als iemand met een probleem zit? Zijn we in al onze (digitale) mondigheid verleerd om te luisteren? ‘We kijken weg als het moeilijk is’, vertelde Vlaams psychiater Dirk De Wachter daarover onlangs in een interview met NRC. Hij hoopt dat mensen niet alleen met psychiaters, maar ook met goede vrienden praten. ‘Als iemand zich slecht voelt moet hij bij hen aankloppen, maar in plaats daarvan verschuilen wij ons vaak achter nieuwe media.’ Daar zijn we getuige van in het aangrijpende Home: schone schijn als laatste verdedigingsmechanisme.

Hoe meer (smartphone)camera’s ons in het oog houden, hoe minder we echt naar elkaar kijken.

Terwijl onze eerste levensjaren in het teken staan van leren praten en mondig worden, leren we in onze puberteit (ver)zwijgen en verhullen. In Trochs genadeloze jongerendrama doorbreekt de camera als stille getuige dat zwijgen en tonen de speelse gsm-beelden het verbloemende all is good-sfeertje: een veelzeggende clash die leert dat hoe meer (smartphone)camera’s ons in het oog houden, hoe minder we echt kijken naar elkaar kijken. Als het vermurwende Home ons dus één ding vertelt, dan wel dat wegkijken soms geen optie meer is. Essentieel kijkvoer.

Home (Fien Troch, 2016) is vanaf 11 januari in de cinema te zien. De film wordt verdeeld door Cineart.

Lees alle andere filmrecensies in de rubriek Anders Bekeken