2015 was het jaar van Amy Schumer. De New Yorkse actrice speelde de hoofdrol in Trainwreck, een film die ze zelf schreef en die wereldwijd meer dan 140 miljoen dollar opbracht. Ze won een Emmy voor haar sketchprogramma Inside Amy Schumer, waarvan het vierde seizoen intussen is ingeblikt. En toen ze in Madison Square Garden het voorprogramma deed van Madonna, liet ze het publiek fijntjes weten dat ze binnenkort in diezelfde arena te bewonderen zou zijn als hoofdact, de eerste vrouwelijke stand-up comedian die dit tot nu toe voor elkaar kreeg.
We kunnen enkel raden hoe ze tussendoor de tijd vond om een boek te schrijven. The Girl with the Lower Back Tattoo heet het origineel, een verwijzing naar The Girl with the Dragon Tattoo, de verfilming van Stieg Larssons’ boek. In de introductie maakt ze meteen duidelijk dat het geen autobiografie is (“Dat schrijf ik wel als ik 90 ben”) en geen zelfhulpboek (“Ik ben een complete randdebiel en ik weet nergens iets van”). In 34 hoofdstukken deelt ze de moeilijkste, de meest vernederende en de meest euforische momenten van haar leven.
Amy de Kerkuil
Veel van de humor in dit boek is precies het soort humor waar Schumer’s stand-up comedy rond draait. Favoriet onderwerp 1: seks. Iedereen wil massa’s goede seks, iedereen is doodsbenauwd om het verkeerd te doen en iedereen moffelt de ranzige, praktische details diep en ver weg. Enter Amy, die haar seksleven zonder gêne beschrijft en genadeloos analyseert. Dat het eerste hoofdstuk ‘Open brief aan mijn vagina’ heet, zegt genoeg.
Ze noemt zich “ronduit weerzinwekkend” en vergelijkt zich met een dakloze, Alfred Hitchcock en een “kerkuil met een blonde pruik”.
Favoriet onderwerp 2: schoonheid. Amy Schumer is niet mager, heeft geen hoge jukbeenderen of volle lippen, en is geen 1 meter 80. Het is moeilijk om op YouTube een interview, sketch of comedyshow te vinden waarin ze hier niet op één of andere manier naar verwijst. En dat is in dit boek niet anders. “Ik ben niet iemand die er ‘s ochtends schattig uitziet. Ik zou durven beweren dat ik er precies zo uitzie als Beetlejuice”, “Ik zie eruit als een blonde Shrek zodra de klok middernacht heeft geslagen”, “Het enige waanzinnige aan mijn uiterlijk was dat mensen me als vrouw wisten te identificeren”. Ze noemt zich “ronduit weerzinwekkend” en vergelijkt zich met een dakloze, met Alfred Hitchcock en met een “kerkuil met een blonde pruik”.
Still uit Inside Amy Schumer: ‘Girl, you don’t need makeup’
En net als in haar tv-reeks Inside Amy Schumer, maakt ze ook hier plaats voor satire, waarmee ze seksisme, internettrollen, de media en de Amerikaanse wapenwetgeving in de zeik zet. Ze vraagt zich af of de mode-industrie bang is dat modellen met een maat 38 of meer het einde van de catwalk niet zouden halen “zonder onderweg te stoppen voor een burrito” en over de perstour voor Trainwreck schrijft ze: “Ik zou graag alle mensen willen bedanken die me erop wezen dat ik een vrouw was (…) Als jullie me er niet constant aan hadden herinnerd, zou ik mijn baarmoeder misschien wel gewoon in een stadsbus zijn vergeten, maar dankzij jullie, jongens, ben ik me er voortdurend van bewust dat ik maandelijkse bloedingen heb én een grap kan vertellen.”
Schijt
Meer van hetzelfde, dus? Deels wel, maar gelukkig gaat het boek ook verder. Ze praat voor het eerst over een relatie waarin ze fysiek werd misbruikt en over het trauma van haar eerste keer (ze sliep toen haar vriendje solo besliste dat het nu wel tijd was en zijn gang ging). In verschillende hoofdstukken doet Schumer haar ongewone jeugd uit de doeken, inclusief ongecensureerde fragmenten uit haar oude dagboeken. Haar kindertijd was niet zorgeloos: de zaak van haar ouders ging failliet, haar ouders gingen uit elkaar toen haar moeder verliefd werd op een ander en haar vader werd gediagnosticeerd met MS. Vooral de ziekte van haar vader – die ook aan bod kwam in Trainwreck – beschrijft ze op een hartverscheurend eerlijke manier. De jetsettende, immer gebruinde zakenman met een zwak voor drank en vrouwen veranderde voor haar ogen in een hulpeloze, beschaamde en verbitterde figuur. Ze deelt een paar sleutelmomenten waarop ze als tiener besefte hoe ernstig hij er aan toe was – schrijnende, afschuwelijke scènes waarin haar vader de controle over zijn lichaam verliest en in het openbaar in zijn broek doet. Ze schrijft over de ‘laatste keren’ die ze de voorbije jaren deelden, wetende dat de kans klein is dat hij ooit herstelt. Lachen om niet te huilen, dat is het belangrijkste wat ze van hem leerde.
Lachen om niet te huilen, dat is het belangrijkste wat Amy Schumer van haar vader leerde.
Ook het hoofdstuk over haar vrijwilligerswerk op een kamp voor mensen met een beperking is een pareltje. Als geen ander fileert ze haar eigen nobele intenties (“Ik gaf mezelf al een schouderklopje omdat ik zo’n fantastisch mens was: de heilige Amy. Mensen zouden tot aan het eind van de straat in de rij staan, enkel voor een glimlach van mij en af en toe zou ik een omhelzing uitdelen als een soort boeddhistische straatmonnik”) en deelt ze hoe de zomer écht verliep. De realiteit is een pak pragmatischer : de kampgenoten waar ze zich over zou ontfermen kijken recht door haar heen. Ze verkopen geen sociaal wenselijke bullshit en schamen zich niet voor wie ze zijn, wat ze willen en hoe ze eruit zien. ‘Overal schijt aan hebben’ bleek een belangrijke opsteker voor een onzekere tiener.
Tramp stamp
Stand-up comedy is geen makkelijke branche en de weg naar de top is lang en ontmoedigend. “Je eerste afgang vergeet je nooit meer. Je voelt het tot in je botten. Eerst denk je dat er misschien iets mis is met het geluid. Maar dat is het niet. Het ligt aan jou. Jij bent het probleem.” Ook Schumer is meermaals roemloos ten onder gegaan, om huilend in een hoekje weg te kruipen. Zelfs toen ze succes begon te krijgen, probeerden collega-comedians haar eronder te krijgen door haar toe te sissen dat ze het niet verdiende.
De auteur met de onderrugtattoo kan dan wel beweren dat dit geen zelfhulpboek is, de onderliggende boodschap is kristalhelder. Het hele ding is een pleidooi om lief te zijn voor jezelf, vol te houden en je angsten nooit zo groot te laten worden dat je kansen mist en andere mensen toelaat om over je heen te wandelen. Schumer heeft echt een onderrug-tattoo, een amateuristisch gezette tramp stamp die haar in de ogen van veel mensen al meteen in een fout hokje zet. We zijn allemaal doodsbenauwd om onze echte ik te laten zien, om te zeggen wat we denken, om niet genoeg te zijn, om te falen, om andere mensen teleur te stellen – ook al is die andere persoon een wildvreemde taxichauffeur die per se vervelende vragen wil stellen. En daar gaat zij loodrecht tegenin. Spreek. Stuur je bestelling terug als het het foute gerecht is. Zeg tegen je bedpartner wat je zeker niet wil doen. Roep de eindredacteur op het matje die de foto naast jouw artikel vervangt door een foto van een model (de zwakke verdediging van de man in kwestie staat nog steeds online).
Het gevoel dat over je heen spoelt wanneer je een hele zaal mensen hard doet lachen voelt beter dan een hele zaal te kunnen charmeren.
Schumer weet al langer dat elke ramp voorbijgaat. Kijk maar naar het verhaal van haar bat mitswa: haar droom om alle aanwezigen te charmeren met een prachtig liedje ging de mist in toen haar stem brak, op die laatste hoge noot. Maar ze ontdekte iets veel beters: het gevoel dat over je heen spoelt wanneer je een hele zaal mensen hard en lang doet lachen. Die boodschap maakt van het boek een fijn schouderklopje voor vrouwen die te snel “sorry voor alles” prevelen. Loop ik daarom naar de winkel om tien exemplaren te kopen en cadeau te doen? Voorlopig niet. Volgens mij heeft dat er alles mee te maken dat het boek niet echt aanvoelt als een boek. Kom hier niet zoeken naar prachtige metaforen of verfijnde citaten om in te kaderen. De hoofdstukken volgen elkaar willekeurig op, het ene al geslaagder dan het andere, waardoor de gevoelige stukken meteen weer overschilderd worden door “OH EN TOEN HAD IK SEKS MET EEN HOCKEYSPELER”.
Schumer schrijft zoals ze stand-up brengt: met veel tussenzinnetjes (“geintjegeintjegeintje!”), sarcastische opmerkingen en luchtige bedenkingen die je wegvoeren van het hoofdverhaal. Nu eens familiair en sensitief, dan weer een tikkeltje pretentieus en vulgair. ‘The Girl with the Lower Back Tattoo’ is ook uit als audioboek, verteld door Amy zelf, en dat werkt ongetwijfeld beter. Ze is en blijft een bijzondere, controversiële stem in het media-landschap maar ik ben er niet van overtuigd dat die op papier het beste werkt.
Lees ook: Amy Schumer: Comedy heeft een nieuwe Queen
Schrijf je reactie