Mindfood

Met één voet uit de kast

Waarom noemen biseksuele personages zichzelf niet bi?

Met één voet uit de kast

“I’m dating a woman. I’m bi.” Met die legendarische woorden kondigde Rosa Diaz (Stephanie Beatriz), detective in de Amerikaanse comedyserie ‘Brooklyn Nine-Nine’ aan dat ze zowel op mannen als op vrouwen valt. Legendarisch? Jazeker, want biseksualiteit wordt vaak nog genegeerd en gestereotypeerd – zowel op het scherm als daarnaast.

Volgens het GLAAD (Gay & Lesbian Alliance Against Defamation) media instituut is 52% van de holebigemeenschap biseksueel, 31% homoseksueel en 17% lesbisch. Ondanks het feit dat biseksuele mensen dus het grootste deel van de gemeenschap uitmaken, zijn er ook in de LGBT+ community nog veel misvattingen over biseksualiteit. Zo zouden biseksuele mensen sletterig zijn, geen kant kunnen kiezen of gewoon hetero’s zijn die zichzelf interessant willen maken. En ook vanuit de heterogemeenschap is er veel bifobie: biseksualiteit is gewoon een fase, en biseksuelen zijn gewoon losbandig of homo’s/lesbiennes die maar half uit de kast durven komen. Allemaal niet waar natuurlijk, maar deze vooroordelen dringen wel door in onze beeldcultuur.

“Het is niet ongewoon dat een tv-personage met meerdere genders relaties aangaat, zonder ooit het woord ‘biseksueel’ te noemen.”

Ten eerste is er relatief weinig representatie van biseksualiteit op tv. Volgens het jaarlijkse rapport van GLAAD over holebi-representatie op televisie, is 28% van de holebi-personages ‘bi+’. Dat is een overkoepelende term voor mensen die zich tot meerdere genders aangetrokken voelen, zoals bi- of panseksuele mensen. Een veel lager percentage dan in werkelijkheid, maar zelfs dat cijfer geeft niet het volledige plaatje. Om onder de noemer ‘bi+’ meegeteld te worden, hoefden de personages zichzelf namelijk niet eens bi te noemen, ze moesten gewoon relaties hebben met zowel mannen als vrouwen. En daar is het tweede probleem: de representatie die er wel is, wordt niet volledig benut als het label ‘biseksueel’ niet gebruikt wordt. En met een label dat zo controversieel is, is dat op z’n minst een gemiste kans.

BI ERASURE

Piper, het hoofdpersonage in ‘Orange is the New Black’ heeft in het begin van de serie een relatie met Larry, later begint ze een relatie met Alex, een vrouw waar ze al een romantisch verleden mee heeft.

Het is niet ongewoon voor een personage op televisie om met meerdere genders relaties aan te gaan zonder ooit het woord ‘biseksueel’ in de mond te nemen. Denk maar aan Piper (Taylor Schilling) het hoofdpersonage in ‘Orange is the New Black (2013- ). In het begin van de serie woont ze samen met Larry, later begint ze een relatie met Alex, een vrouw waar ze al een romantisch verleden mee heeft. Ze krijgt wel eens de vraag of ze bi is, maar gaat daar niet op in. Andere personages verwijzen zelfs regelmatig naar haar als ‘hetero’ of ‘lesbisch’ – al is ze dat duidelijk niet. En Samantha (Kim Cattrall) uit ‘Sex and the City’ (1998-2004), die veel relaties had met mannen en eentje met een vrouw, verwijst naar die laatste relatie met “toen ik lesbisch was”.

“Het taboe rond biseksualiteit in het echte leven en op televisie houden elkaar in stand.”

Andere personages outen zichzelf niet, maar worden door hun vertolker de kast uit geduwd. Annalise (Viola Davis), één van de hoofdpersonages in ‘How to Get Away with Murder’ (2014- ), heeft relaties met zowel mannen als een vrouw. In de serie wordt haar geaardheid één keer besproken – ze doet het af als ‘ingewikkeld’ en wil er verder niet over praten. Davis zei in een interview dat haar personage panseksueel is, maar op het scherm blijft dat label uit. Ook Madelaine Petsch outte haar personage Cheryl uit ‘Riverdale’ (2016- ) in een interview. Hoewel ze in de serie geen naam geeft aan haar seksuele oriëntatie, heeft ze wel relaties met mannen en vrouwen. Madelaine noemt haar bi, Cheryl zwijgt stil.

Annalise, één van de hoofdpersonages in ‘How to Get Away with Murder’, heeft relaties met zowel mannen als een vrouw.

Is dat erg? Ja. Want het taboe rond biseksualiteit in het echte leven en op televisie houden elkaar in stand. Akkoord, als uit de context blijkt dat iemand bi is, is er al een vorm van representatie en dat is zeker beter dan geen representatie. Maar er rust meer taboe op het woord ‘biseksueel’ dan op relaties met meerdere genders. Daarom is het belangrijk om het niet alleen te tonen maar ook te benoemen. In series en films zijn er een aantal veelvoorkomende verhaallijnen, tropes genaamd, die leiden tot bi erasure – het ontkennen of in vraag stellen van biseksualiteit. Die tropes houden bestaande foute ideeën en stereotypen in stand. En daardoor blijft bifobie zowel in de hetero- als in de holebigemeenschap bestaan.

MEESTERMANIPULATOR

De eerste trope, ‘No Bisexuals, steunt op het idee dat biseksualiteit niet echt bestaat. Bi-mannen zijn gewoon homo’s die niet volledig uit de kast durven komen en bi-vrouwen zijn hetero’s die eens willen experimenteren met een vrouw om daarna terug voor de mannen te gaan. Zo zegt een homoseksueel personage in de populaire reeks Glee (2009-2015): “biseksueel is een woord dat homo’s in de middelbare school gebruiken wanneer ze handjes willen vasthouden met een meisje om zich even normaal te voelen.” Dit citaat geeft goed weer hoe ook de LGBT+ community vooroordelen heeft rond biseksualiteit.

“Gelukkig zijn er ook biseksuelen die wel seks hebben voor hun eigen plezier. Maar zij ontpoppen zich vaak tot  nymfomanen.”

Zo heerst nog vaak het idee dat biseksualiteit niet zozeer te maken heeft met aantrekking tot meerdere genders, maar wel met gulzigheid. Biseksuele mensen willen gewoon seks en daarin willen ze geen compromissen sluiten. In de trope ‘Depraved Bisexual’ is het personage in kwestie mentaal instabiel en heeft hij of zij geen seks omwille van liefdes- of lustgevoelens, maar om zichzelf vooruit te helpen. Seks is een manipulatiemiddel dat gebruikt kan worden om zijn of haar doel te bereiken en of dat dan met mannen of vrouwen moet, maakt het personage niks uit. Zo heeft een belangrijk bijpersonage in Mr. Robot (2015- ) seks met een man als deel van een meesterplan dat hij samen met zijn vrouw bedacht heeft.

Samantha uit ‘Sex and the City’, die veel relaties had met mannen en eentje met een vrouw, verwijst naar die laatste relatie met “toen ik lesbisch was”.

Gelukkig zijn er ook biseksuelen die wel seks hebben voor hun eigen plezier. Maar zij ontpoppen zich vaak meteen tot echte nymfomanen. ‘Anything That Moves is een trope waarin het biseksuele personage niet alleen geen voorkeur heeft op gebied van gender maar ook op geen enkel ander vlak. Ze hebben totaal geen type: groot, klein, dik, dun, wit, zwart, Aziatisch… Als het maar beweegt, willen ze er wel eens op kruipen. Ze hebben seks zo vaak als ze kunnen, met eender wie en liefst van al nog met twee mensen tegelijk.

“Het andere scenario – twee mannen en één vrouw – zien we zelden of nooit.”

In dat geval spreken we van ‘A Threesome is Hot’, een veelgebruikte trope in komedies over het studentenleven. Je kent het wel – het sullige mannelijke hoofdpersonage kan niet één maar twéé knappe jongedames in zijn bed krijgen. Tegelijkertijd. Die dames zijn dan maar toevallig allebei biseksueel en hebben daarom niet genoeg aan één bedpartner. Het andere scenario – twee mannen en één vrouw – zien we zelden of nooit. Misschien omdat we een ander oordeel vellen over biseksuele mannen dan over biseksuele vrouwen. Bi-vrouwen zijn sexy, want ze zijn in voor een triootje. Bi-mannen zijn gewoon homo’s die niet volledig uit de kast durven komen.

BI THE WAY

Gelukkig zijn er ook fijne tropes rond biseksualiteit. Zo is er ‘Bi the way’, waarbij de verhaallijn van een personage niet inherent verbonden is aan zijn of haar seksuele oriëntatie. Hij of zij is niet losbandig of manipulatief, maar een complex personage dat toevallig ook biseksueel is. Vaak komen deze personages heel casual uit de kast voor vrienden, familie of collega’s omdat ze hun biseksualiteit als een deel van hun identiteit beschouwen, maar het niet hun belangrijkste eigenschap vinden.

Zo is er Adam (Tyler Posey) in ‘Jane the Virgin’ (2014- ). Hij en het hoofdpersonage Jane (Gina Rodriguez) daten al een tijdje wanneer hij uit de kast komt. Een vriend van Jane blijkt hem vaagweg te kennen. Die vriend houdt hem een foto van een man en vrouw voor en vraagt: “Hé jullie hebben toch een relatie gehad?” Adam bevestigt en Jane zegt: “Oh, ze is knap!” Adam verbetert haar: “Nee, hij.” Deze scène maakt pijnlijk duidelijk hoe veel mensen heteronormatief zijn – ze gaan ervanuit dat mensen hetero zijn tenzij ze expliciet iets anders zeggen. De aflevering krijgt de titel ‘Jane the heteronormative en gaat over hoe Jane haar eigen bifobie probeert te overwinnen. Ook al is haar personage zich heel bewust van sociale verhoudingen en discriminatie, toch heeft ze ook vooroordelen over biseksualiteit geïnternaliseerd.

“Wanneer hij zelf geaccepteerd heeft dat hij bi is, roept hij zijn collega’s samen in een vergaderzaal en heft spontaan een lied aan.”

Het tegenovergestelde van casual is Darryl (Pete Gardner) uit ‘Crazy Ex-Girlfriend’ (2015- ). Wanneer hij verliefd wordt op een man na jaren huwelijk met een vrouw, zit hij eerst met zichzelf in de knoop. Zijn nieuwe vlam oppert dat hij al die tijd misschien homo was, maar Darryl weet wel beter. Wanneer hij zelf geaccepteerd heeft dat hij bi is, roept hij zijn collega’s samen in een vergaderzaal en heft spontaan een lied aan. In het heerlijk opgewekte nummer ‘Getting Bi’ haalt hij een paar stereotypen over biseksualiteit onderuit. Zo zingt hij dat sommigen denken dat hij gewoon homo is “but that’s not it, ‘cause bi’s legit” en “being bi does not imply that you’re a player or a slut”. En hij drukt luisteraars ook nog op het hart: “It’s not a phase, I’m not confused”. De meeste van zijn collega’s lijken er geen moer om te geven wat nu zijn seksualiteit is, maar voor Darryl is het belangrijk uit te kast te komen om honderd procent zichzelf te kunnen zijn.

Voor het personage van Darryl werd ‘Crazy Ex-Girlfriend’ dit jaar genomineerd voor een GLAAD-award in de categorie ‘Outstanding Comedy Series’. Met die award beloont GLAAD series en films die het heel goed doen op vlak van LGBT+-representatie. Maar de award werd weggekaapt door ‘Brooklyn Nine-Nine’ (2013- ), onder andere voor het personage Rosa Diaz (Stephanie Beatriz). Zij weet al jaren dat ze bi is maar komt pas uit de kast wanneer ze een relatie begint met een vrouw. Haar vrienden en collega’s gaan er allemaal goed mee om maar haar ouders hebben het moeilijk met haar coming out.

“Je haalt je waarheid uit televisie en media. En als jouw waarheid nergens getoond wordt, besta je dan wel?”

Voor actrice Stephanie Beatriz, die zelf in 2016 uit de kast kwam als bi, was de verhaallijn van Rosa enorm belangrijk. Zo zei ze in een interview met Vulture: “Het belangrijkste voor mij was dat het personage het woord ‘biseksueel’ zegt, en vaak. Ze benoemt haar seksualiteit, in tegenstelling tot veel biseksuele personages die je ziet op tv die gewoon mannen en vrouwen daten.” Waarom representatie volgens haar zo belangrijk is? “Je haalt je waarheid uit televisie en media. En als jouw waarheid nergens getoond wordt, besta je dan wel? Doe je ertoe? Zal je ooit gelukkig zijn?”

Daarom is het ook cruciaal om biseksuele personages in een positieve verhaallijn te zien. Zo zei Beatriz zelf toen ze de GLAAD-award in ontvangst nam: “We tonen een hoofdpersonage dat gelukkig is, met een groep vrienden waar ze van houdt en die succes heeft in het leven. Dat zag ik als kind nooit op televisie. Ik dacht niet dat een happy ending voor mij was weggelegd. Nu speel ik zelf iemand die uit de kast is, die bi is, en die zal slagen in het leven.”

ONZICHTBAAR

Positieve representatie is nodig om bi erasure tegen te gaan en stereotypen over biseksualiteit te ontkrachten. Maar hoeft dat label dan per se? Jeroen Borghs, woordvoerder van holebi-organisatie çavaria nuanceert: “Het hangt echt af van de context. Enerzijds kan je het feit dat er geen coming out aan te pas komt, zien als het normaliseren van iets. Dat draagt positief bij aan de beeldvorming – maar dan moet het wel duidelijk genoeg blijken uit de context, anders snappen sommige mensen het misschien niet. Anderzijds kan je zeggen dat biseksualiteit al heel onzichtbaar is, ook in de holebibeweging. En daarom is het net belangrijk om het onder de aandacht te brengen.” Volgens Borghs valt voor beide argumenten iets te zeggen. “Mocht er nergens expliciete aandacht zijn voor biseksualiteit, zou dat een probleem zijn. Maar ik denk ook dat het perfect oké is om op bepaalde plaatsen expliciete labels gebruiken, en het op andere plaatsen als de normaalste zaak ter wereld behandelen.”

“Biseksualiteit is al heel onzichtbaar, ook in de holebibeweging.”

Veel hangt af van de doelgroep van het programma. “Gaat het over een publiek dat al op de hoogte is van biseksualiteit en het normaal vindt? Dan is dat iets anders dan een programma dat door veel mensen wordt bekeken die vooral vooroordelen kennen over biseksualiteit. Dat alle biseksuele mensen met een man én een vrouw samen zijn bijvoorbeeld. Dat is geen biseksualiteit maar polyamorie – beiden zijn oké maar ze zijn helemaal niet hetzelfde. Of het idee dat biseksuelen niet kunnen kiezen, of dat het een tussenstap is naar homo of lesbisch zijn. Dat soort dingen leeft nog altijd bij veel mensen.”

Representatie is belangrijk, dat spreekt voor zich. En wanneer het label zo controversieel is als ‘biseksueel’, is dat misschien nog meer nodig dan anders. Om die stereotypen tegen te gaan en een gesprek te starten over bifobie en bi erasure zijn op z’n minst soms labels nodig. En zoals Captain Holt (Andre Braugher) in ‘Brooklyn Nine-Nine zegt: “Elke keer dat iemand vertelt wie hij is, wordt de wereld een mooiere, interessantere plek.

Schrijf je reactie

1 reactie
  • Cat says:

    In de serie Insatiable op Netflix beweert een homoseksueel personage dat bi een mythe is. Hij vindt seks met vrouwen ook wel fijn, maar hij is vast en zeker homo. Zegt hij. Hij ontkent keer op keer de biseksualiteit van zijn partner en gelooft alleen maar in homo en lesbisch.
    Dit kan volgens mij twijfel veroorzaken bij mensen die nog niet sterk in hun schoenen staan op vlak van hun geaardheid. Ik geraak er in ieder geval nog steeds door in de war als ik zo’n uitspraken hoor. Al zou ik beter moeten weten.

Charlotte Wollaert is freelance journalist en eindredacteur. Als achtjarige schreef ze haar eerste fictieboek en sindsdien heeft de schrijfmicrobe haar niet meer losgelaten. Haar hobby’s zijn kippen knuffelen, bankhangen, dt-fouten de wereld uithelpen en stevig lachen om haar eigen moppen.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen