Het is januari. De pracht, praal en overvloed van de feestdagen ligt achter ons, de laatste nieuwjaarsrecepties zijn gepasseerd en restjes blinkende kerstversiering worden opnieuw opgeborgen. Magazines die een week of vier geleden nog bol stonden van de kreeft, champagne en kalkoenen, gaan vandaag zo ongeveer allemaal over één ding: detoxen. Ook op sociale media stippelen heel wat healthy voorbeeldfiguren een eigen ontgiftingskuur uit. Met groentesapjes, zonder granen, met lauwe citroendrankjes, zonder zuivel en met boerenkool. Vooral veel boerenkool. Ik vind het irritant, maar goed… Onder het motto ‘leven en laten leven’ laat ik de fans van het genre zichzelf zogenaamd ontgiften. Want als zij zich daar lekker bij voelen, dan moeten ze dat vooral doen. Helaas veralgemenen die fans soms hun individuele, al dan niet imaginaire, gunstige ervaringen tot medische stellingen. En magazines doen dat zo mogelijk nog meer. Not. Cool. Dus bij deze: de feiten.
‘Detox’ staat voor detoxificatie of ontgifting en is afgeleid van het woord ‘toxine’ of gifstof. Detoxificatie is de medische term voor het proces waarbij een lichaam zich ontdoet van toxines. En met toxines bedoelt de geneeskunde bijvoorbeeld alcohol en drugs. Gezondheidsgoeroes, de voedingssupplementenindustrie en populaire media, hebben het begrip toxines op eigen houtje echter gigantisch verruimd. Zonder ook maar één gifstof concreet bij naam te noemen, worden E-nummers, bestrijdingsmiddelen en verontreinigende luchtdeeltjes als toxisch bestempeld. En heel die container klein gevaarlijk afval zouden we dus uit ons lichaam kunnen – wat zeg ik, móeten verwijderen met behulp van een detoxkuur, bestaande uit een kort, ultrastreng dieet, eventueel aangevuld met voedingssupplementen. Het klinkt best serieus en vooral ook heel erg noodzakelijk. Bovendien wordt detoxen sterk gepromoot door beroemdheden zoals Gwyneth Paltrow en Beyoncé. Door de wetenschap echter… not so much.
“Het menselijk lichaam beschikt over zeer ingenieuze en doeltreffende afvalverwerkingssystemen, namelijk de lever en de nieren.”
Ons lichaam is namelijk perfect in staat om zichzelf te ontgiften en er bestaat geen betrouwbaar wetenschappelijk bewijs dat een detoxkuur hier ook maar iets aan bijdraagt. Het menselijk lichaam beschikt over zeer ingenieuze en doeltreffende afvalverwerkingssystemen, namelijk de lever en de nieren (en – in mindere mate – de huid en longen). Zij staan in voor het verwijderen van schadelijke stoffen en ze doen dat ontzettend goed.
Lichaamsvreemde chemicaliën kunnen we opdelen in wateroplosbare en vetoplosbare stoffen. Wanneer de ongewenste stoffen wateroplosbaar zijn, worden ze door de nieren verwerkt en uit ons lichaam geloosd via de urine. De lever staat (met de hulp van de galblaas) in voor het elimineren van de vetoplosbare deeltjes, die uiteindelijk deels via onze urine en deels via onze stoelgang het lichaam verlaten. Van alle, volgens de believers toxische toevoegingen die in de voedingsindustrie gebruikt worden, zoals kleur-, smaakstoffen en conserveermiddelen, is zeer precies gekend langs welk pad zij het lichaam verlaten. Ons lichaam kan het dus wel aan en is geen wandelend vat vergif dat schreeuwt om reiniging.
Sommige chemicaliën zijn echter moeilijker uit te scheiden, zoals dioxines. Dioxines ontstaan op een natuurlijke manier door bosbranden en vulkaanuitbarstingen, maar veel meer nog door menselijke activiteiten, zoals verbranding van huisvuil, woning- en fabrieksbranden en alle andere mogelijke vormen van ‘vuurke-stook’. Door lucht-, water- en bodemvervuiling komen dioxines onvermijdelijk in onze voedselketen terecht. Ze stapelen zich op in het vetweefsel en het kan enkele maanden tot zelfs jaren duren voor ons lichaam ze de deur uit krijgt.
“Geen enkele catchy ontgiftingskuur zal je helpen om die opgestapelde dioxines sneller te verwijderen.”
Ook dieren krijgen deze dioxines via (vervuilde) voeding binnen en ook zij stapelen deze stoffen op. Dat is één van de vele redenen waarom een eetpatroon op basis van voornamelijk plantaardige voedingsmiddelen een verstandige, gezonde keuze is. Dierlijke producten (vlees, vis, eieren en melkproducten) bevatten namelijk meer dioxines dan groenten, fruit, granen en peulvruchten. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat verschillende soorten dioxines schadelijk en zelfs kankerverwekkend zijn. Maar in normale omstandigheden, met een enigszins evenwichtig eetpatroon, is er niets om ons zorgen over te maken. En om het toch maar nog even heel duidelijk te stellen: geen enkele catchy ontgiftingskuur zal je helpen om die opgestapelde dioxines sneller te verwijderen.
Omdat een sapkuurtje en detoxdieet wel erg two thousand and late zijn, kwam een handvol voedingsgoeroes met enkele nieuwe ontgiftingshypes op de proppen. Oil pulling is er daar één van. Qué?, hoor ik u denken. Inderdaad, het is exact zo wansmakelijk als het klinkt. Bij oil pulling spoelt men ’s ochtends, na het ontwaken de mond gedurende 10 tot 20 minuten met olie. De olie zou gifstoffen opnemen die we vervolgens uit ons lichaam verwijderen, door de olie uit te spugen. De lijst met kwalen die door oil pulling verholpen zouden kunnen worden, is volgens sommige bronnen eindeloos: van acne over slapeloosheid tot – hoe kan het anders – kanker. Hier bestaat echter geen enkel betrouwbaar wetenschappelijk bewijs voor.
“Wat soberheid inlassen na overvloed, is gewoon gezond verstand.”
Oil pulling is een uit India afkomstige vorm van mondverzorging, die aan te raden is als je geen enkele toegang hebt tot een tandenborstel of mondspoeling. Een beperkt aantal studies toont dat oil pulling beter is voor je tanden en tandvlees dan helemaal niets doen. Maar afgezien van een bescheiden effect als noodoplossing voor onze mondhygiëne, is oil pulling vooral een hype. Net als clay cleansing, oftewel detoxen met behulp van klei of kalk. Daar waar de meeste detoxkuren ongevaarlijk zijn, geldt dat niet voor een klei-detox. Klei is sterk absorberend. Omwille van die eigenschap wordt het bijvoorbeeld gebruikt in kattenbakvulling. Dat klei ook in ons lichaam allerlei zaken absorbeert, na inslikken, is een feit. Maar of dit toxines zijn valt sterk te betwijfelen. Clay cleansing kan leiden tot tekorten aan allerlei vitaminen en mineralen, vermits die essentiële stoffen door de klei geabsorbeerd en vervolgens in de wc-pot gedumpt worden. Om nog maar te zwijgen over de aanwezigheid van zware metalen, zoals lood in heel wat kleisoorten. Bovendien kunnen de harde, onoplosbare kleikorreltjes schade toebrengen aan het spijsverteringskanaal. Laten we klei dus maar gewoon voor boetseerwerkjes en kattenbakken houden.
Het is geen sinecure om er een gezond eet- en leefpatroon op na te houden. Fastfood, bewerkt pakjeseten, suiker- en vetrijke snacks, alcohol, sigaretten… het zijn verleidingen van alle dag. Toch is ons lichaam geen gifbelt. Wat soberheid inlassen na overvloed, is gewoon gezond verstand. Een tijdje niet meer drinken na een (te) stevig avondje uit, pas eten als je opnieuw honger krijgt na een rijkelijk diner, na Kerst en Nieuwjaar meer groenten en fruit aan je menu toevoegen en suikergoed even laten voor wat het is… Stuk voor stuk top strategieën waarvoor je lichaam je dankbaar zal zijn. Dat we 51 weken aan slechte gewoontes en overdaad kunnen compenseren door een weekje te detoxen, is helaas een illusie. Het is veel waardevoller om te streven naar veranderingen die standhouden op lange termijn: meer plantaardig, meer puur, minder alcohol, stoppen met roken… Het klinkt allesbehalve hip en hot, maar doodgewone routine is de truc. En wil je daar graag wat boerenkool bij eten, dan moet je dat gewoon doen.
Schrijf je reactie