Diëten zit in onze cultuur ingebakken. Het ideaalbeeld is hoe slanker, hoe liever. Langs alle kanten worden ons wondermiddeltjes opgedrongen om dat extra vet toch maar kwijt te raken – een theetje hier, een pilletje daar en de kilo’s vliegen eraf. Tenminste, dat belooft de dieetindustrie ons. In deze reeks onderzoek ik hoe het kan dat diëten zelden werken en waarom we als maatschappij zo geobsedeerd zijn door gewicht.
“In tijden van gigantische overvloed is het een uiting van een sterk karakter om mager te zijn – want je kan nee zeggen tegen die overvloed.”
Van een zandloperfiguur, over petite, naar het indrukwekkende achterwerk van Kim Kardashian. De afgelopen decennia is het schoonheidsideaal meermaals enorm veranderd, zoals Greatist heel mooi illustreerde. Sabine Peeters is visagiste en schreef na jarenlang worstelen met eetstoornissen het boek ‘Lief voor mijn lijf’. Zij pleit voor meer diversiteit in de media en voor meer liefde voor elk lichaam. Volgens Sabine is het slanke schoonheidsideaal makkelijk te verklaren: “Ons schoonheidsideaal hangt samen met economie. In tijden van gigantische overvloed is het een uiting van een sterk karakter om mager te zijn – want je kan nee zeggen tegen die overvloed.”
De maatschappelijke druk om aan dat schoonheidsideaal te voldoen, is soms enorm groot. Uit internationale studies is gebleken dat meisjes van 17 in Amerika al 250.000 aan schoonheid gerelateerde beelden hebben gezien in hun leven. Als die er allemaal hetzelfde uitzien, is het enorm moeilijk dat beeld niet in je op te nemen. Sabine: “Jammer genoeg wordt dat idee van schoonheid heel hard benadrukt door media, reclame, maar zeker ook door mensen onderling. We kijken allemaal wel mensen na die er extremer uitzien. De ene doet dat met meer woorden en drama dan de andere, maar we maken ons daar allemaal schuldig aan.”
Always the sidekick, never the hero
Het is volgens Sabine enorm belangrijk dat dikke mensen zichzelf te zien krijgen op tv. “En niet als de laughing stock of grappige beste vriend(in), maar als driedimensionale mensen. Dikke mensen hebben ook een dating-leven dat leuk, spannend en erotisch is, maar dat zie je niet in films of series. De vrouwelijke superhero zal ook altijd slank zijn – of op z’n minst een slanke taille en dikke borsten hebben. Een dikke vrouw is hoogstens de grappige sidekick, bijna nooit diegene die de wereld redt.” En als een dikke vrouw dan toch de hoofdrol krijgt, is de storyline vaak hetzelfde: dikke vrouw is ongelukkig, ze verliest gewicht, alles in haar leven gaat plots beter en ze leeft nog slank en gelukkig. “Ik kan mij zo ergeren aan die boodschap dat je altijd moet streven naar slank zijn. Waarom kan een dik personage niet gewoon meezeilen in het verhaal zonder dat dat ‘dik zijn’ een onderwerp is?”
“Ik zou heel graag dikkere modellen zien tussen de standaardmodellen, niet als afzonderlijke categorie.”
Ook in modebladen gaat het wel vaker mis. “Er worden kleine stappen genomen om meer diversiteit te introduceren in magazines. Together Magazine doet dat heel goed, net als de Amerikaanse en Australische versies van Glamour Magazine. Zij brengen diversiteit in hun modereeksen zonder daar een thema van te maken. Maar dat zie je bij andere bladen wel heel vaak: één curvy issue per jaar. Dikke vrouwen als geval apart. Ik zou heel graag dikkere modellen zien tussen de standaardmodellen, niet als afzonderlijke categorie.” En lifestyle magazines zijn volgens Sabine nog veel erger. “Die brengen nog altijd die shit diëten, terwijl er al zo dikwijls op gehamerd is om dat niet meer te doen.”
Naast mode- en lifestylebladen gaan ook kranten de mist in wanneer het over dikke mensen gaat. Het Parool schreef onlangs over een onderzoek gevoerd door een Zweedse onderzoeker. Hij analyseerde zo’n 2000 krantenartikelen gedateerd van 1997 tot 2001. Daarin werden dikke mensen “bestempeld als dom, lelijk, onverantwoordelijk, lui, gulzig en weerzinwekkend.” De beelden bij de artikels spraken ook boekdelen: ofwel werden mensen met overgewicht afgebeeld met calorierijk, vettig eten in de hand, ofwel als een dikke buik zonder hoofd. Op die manier wordt hun identiteit gereduceerd tot hun gewicht.
De maatschappelijke vooroordelen rond gewicht hebben niet alleen een effect op het zelfbeeld van dikke mensen. Die vooroordelen sijpelen door in het bewustzijn van iedereen en beïnvloeden hoe we ons gedragen tegenover elkaar. Zo zouden dokters volgens Het Parool “minder tijd, aandacht en respect” geven aan cliënten met obesitas, en geven leraren minder goede punten aan dikke kinderen, die nochtans even slim zijn als hun klasgenootjes. En bedrijfsleiders nemen minder snel mensen met overgewicht aan, geven hen minder salaris dan hun collega’s én promoveren hen minder vaak. Allemaal omdat professionals hun beoordeling van dikke mensen vaak onbewust baseren op het vooroordeel dat ze dom en lui zouden zijn.
Verander de maatschappij, begin bij jezelf
Dik zijn beïnvloedt dus elk aspect van je leven – van je opleiding tot je job, van de behandeling van je fysieke gezondheid tot je mentale welzijn. De druk om slank te zijn is daardoor enorm. Dat ondervond ook Sabine. “Er zijn heel veel maatschappelijke factoren die me het gevoel gaven dat dikke mensen geen plaats mogen innemen en dat we onze stem niet mogen laten horen. We mogen geen hoge functie bekleden, kunnen niet sexy zijn… Allemaal bullshit, maar die boodschap komt wel overal terug. Er kan zo veel veranderen op zo veel vlakken.”
“We moeten stoppen met dikke mensen te reduceren tot hun dik-zijn en al hun positieve eigenschappen compleet negeren.”
Om echt iets te veranderen, moeten we volgens Sabine de hand in eigen boezem durven steken. “We moeten een grote shift maken in ons eigen gedrag en anders naar mensen met overgewicht kijken. We moeten stoppen met dikke mensen te ridiculiseren en te reduceren tot hun dik-zijn en daarbij al hun talenten en positieve eigenschappen compleet te negeren. Zolang wij als maatschappij zo blijven reageren, gaan de beautyindustrie en de media daar ook op blijven inspelen. Dat is een kip en ei-effect. Maar we hebben meer controle over ons eigen gedrag dan dat van de media, dus ons eigen gedrag is een goede plek om te beginnen.”
De meest efficiënte manier om die verandering op gang te brengen, is via opvoeding. “Ik vind het heel belangrijk op een naturelle manier over lichamen te praten, zeker als er kinderen bij zijn. Als je kind zegt ‘jij hebt een dikke buik’, moet je niet reageren met ‘je mag dat niet zeggen’, maar met ‘ja, daar zit eten in’ of ‘daar heeft een baby’tje in gezeten’. Anders leer je je kind dat dik zijn een belediging is en daar begint het vaak.” Opvoeding alleen is natuurlijk geen garantie zolang de rest van de maatschappij niet mee evolueert. “Zelf ben ik op dat vlak heel goed opgevoed en toch heb ik eetstoornissen gekregen. Omdat ik uit te veel andere hoeken nog steeds de boodschap kreeg dat slank zijn ideaal was.”
Positivity & awareness
Er ontstaan gelukkig heel veel initiatieven die lijnrecht tegen dat eenzijdige schoonheidsideaal ingaan. De body positivity community pleit voor een goede relatie met je lichaam, ongeacht hoe dat eruitziet. Zo lanceerde studente Matti Verbeeck onlangs de hashtag #elklijfeenschoonlijf, die een paar dagen trending was op twitter. Het begon met een YouTube-video waarin ze vertelt hoe onzeker ze is over haar lichaam – zo onzeker dat ze al haar foto’s zwaar bewerkte voor ze die op Instagram postte. “Ik kreeg dagelijks berichtjes van meisjes die zich spiegelden aan mijn bewerkte foto’s. Ik vond het niet eerlijk tegenover hen dat ik me zo zelfzeker voordeed.”
Dus besliste Matti iets te veranderen. “Samen met mijn goede vriend Yannick Alexander wilde ik een positieve beweging starten. Ik postte dus de video op YouTube, en ook een onbewerkte foto op Instagram en Twitter met de hashtag #elklijfeenschoonlijf. Ik had toen geen idee wat voor impact het zou hebben.” Meer dan tweeduizend posts op Twitter later, is Matti heel tevreden over de respons. “Best gek om te zien hoeveel jonge mensen hun verhaal delen en elkaar daarin steunen. Dit toont aan hoeveel mensen onzeker zijn over hun lichaam. Begrijp me niet verkeerd, gezondheid en fitheid staan bij mij op de eerste plaats, maar het is ook heel belangrijk om je goed te voelen in je vel.”
“Je hoeft je lijf niet graag te zien omdat je het mooi vindt, maar om wat het allemaal kan. Daaruit kan zelfliefde groeien.”
Sabine pleitte ook lang voor body positivity, al gebruikt ze nu liever de term body awareness. “Je hoeft niet elke dag voor de spiegel te staan en kei gelukkig te zijn met jezelf, dat is niet realistisch. Zeker niet als je jarenlang een moeilijke relatie had met je lichaam. Probeer de functionaliteit ervan te appreciëren en je daar bewust van te zijn. Je hoeft je lijf niet graag te zien omdat je het mooi vindt, maar om wat het allemaal kan. Daaruit kan zelfliefde groeien.”
Als je focust op body awareness, leg je minder druk op jezelf, meent Sabine. En dan raak je niet zo snel teleurgesteld als je eens een slechte dag hebt. “Natuurlijk heb ik ook dagen dat ik mezelf niet graag zie. Dat hoort erbij. Maar als je jezelf kan herpakken, haal je daar ook zelfvertrouwen uit. Je hoeft echt niet altijd helemaal positief te zijn over je lichaam, gewoon neutraal is soms genoeg.”
Of je nu voor een neutrale of een positieve relatie met jezelf gaat, weet dat je lichaam nooit het belangrijkste aan je is. Jouw eigenschappen, talenten en acties bepalen wie je bent, niet je gewicht. Het kan moeilijk zijn om die knop om te draaien als je jezelf – zoals ik – jaren niet graag hebt gezien. Weet dat jezelf aanvaarden een lang en traag proces kan zijn. En jezelf oké vinden, is soms een revolutie op zich.
Schrijf je reactie