Who run the world?

“Je betaalt een heel hoge prijs voor dit soort leven”

Chantal Pattyn over vrouwelijk leiderschap

“Je betaalt een heel hoge prijs voor dit soort leven”

Vlaamse vrouwen met talent en leiderschapskwaliteiten bereiken zelden de top. In deze reeks vraag ik tien inspirerende vrouwen die vandaag topposities bekleden, waarom dit nog steeds zo is en hoe dat beter kan. En ook: hoe denken zij dat de wereld eruit zou zien met meer vrouwen op sleutelposities? Foto’s Joost Joossens

“Als vrouw moet je tien keer meer je best doen dan een man om gehoord te worden,” vertelt Chantal Pattyn, nippend aan een Colombiaanse koffie in de schaduw van de Brusselse kerstmarkt. Dat ze knokt is duidelijk, want na een opmerkelijke carrière bij Studio Brussel, de Zevende Dag en Klara blijft ze vandaag als leading cultuurlady van de VRT en netmanager van Klara mediageschiedenis schrijven.

Koffiemeisje met ambitie

“Tja, hoe beginnen de dingen,” steekt Chantal van wal. “Het was geen makkelijk start. Toen ik bij Studio Brussel binnen stapte om Update en nadien Frituur Victoria te maken, kwam ik in een grote macho-club terecht. Alle clichés werden op slag bevestigd. Ik werd min of meer getolereerd, maar ik moest me keihard bewijzen. Anderzijds, men had snel door dat ik niet het soort radio-maker was die alleen om haar programma bekommerd was. Het was toen al de zender. Maar het gebeurde meer dan één keer dat muzikanten die in mijn programma te gast waren me de studio zagen binnenkomen met drankjes voor iedereen en er direct van uitgingen dat ik het koffiemeisje van dienst was, toch niet de interviewster! Dat zegt veel over de sfeer in die dagen. Ik onderteken vandaag mijn interne correspondentie nog altijd met ‘Chantal, van cultuur en catering’.”

“Het gaat heus niet over een leien dakje zoals veel ideale plaatjes ons proberen voor te liegen. Zo ook niet bij de VRT.”

Chantal lacht, maar ze kijkt ook bezorgd. Voor haar gelden dat soort van clichés vandaag op een bepaalde manier nog steeds. “Wanneer je als vrouw iets onderneemt en stelling inneemt, word je keihard beoordeeld, veel meer dan een man,” zegt ze. “Het is voor vrouwen echt moeilijker. Je kan maar beter over stalen zenuwen beschikken. Het gaat heus niet over een leien dakje zoals veel ideale plaatjes ons proberen voor te liegen. Zo ook niet bij de VRT. Ambitieuze vrouwen passen niet echt in hun strategie. En dat niet alleen: er zijn heus wel wat vrouwen die andere vrouwen fel aanpakken. De sisterhood is soms ver zoek. Terwijl vrouwen eigenlijk wat meer mededogen aan de dag moeten leggen voor andere vrouwen. Kijk naar heel die #MeToo-hetze, vrouwen worden daarin afgerekend, door mannen, maar ook door vrouwen. Dat heeft me nogal aangegrepen.”

“Ik ben hier niet elke dag mee bezig. Ik vertel dit wel in de hoop dat er wat meer bewustzijn komt. Voor veel vrouwen is de weg harder en moeilijker. Dat is jammer. Want de aanwezigheid van vrouwen in leidinggevende posities kan veel veranderen. Ik heb op de VRT een en ander enorm zien evolueren sinds er meer vrouwen doorgroeien. Toen Sandra de Preter aan het hoofd kwam zijn veel dingen aangepakt waar mannen nooit aan zouden denken. Op beleidsmatig vlak, maar ook op menselijk vlak. In mijn ogen is dat logisch. Een goed manager, man of vrouw, moet kunnen luisteren en focussen. Ik wil niet aan man versus vrouw-denken doen, integendeel, ik pleit voor een aanpak door mannen én vrouwen. Het is die variatie en diversiteit aan meningen die ervoor zorgt dat er andere vaak onbelichte zaken aan de oppervlakte komen. Onze CEO, die wel een man is, heeft daar oog voor.”

Foto’s: Joost Joossens

Moeder en zoon

Nadat ze haar professionele twijfels wat gender betreft op tafel legt, is Chantal even stil. En dan legt ze er nog een delicaat zorgenpakket naast. “Ik heb een kind. Dat ligt gevoelig.” Chantal Pattyn is een gescheiden en alleenstaande moeder van een 9-jarige zoon die 80% van de tijd bij haar in Brussel woont. En zo werd ze, tegen wil en dank, een frustrerende target voor mensen met veel meningen en vragen over opvoeding. “Weet je wat mij woest maakt?” zegt ze, “Ondanks mijn loodzware agenda voed ik mijn zoon quasi alleen op. Ik krijg minstens om de twee dagen vragen en opmerkingen: of ik het wel kan combineren, of ik mijn zoon wel genoeg zie, of ik mijn huis op orde kan houden. Dat is hemeltergend, want een man met een vergelijkbaar curriculum krijgt die vragen niet. Er is nooit iemand die aan een man in een leidinggevende positie met een 80-uren week vraagt of hij die job wel met een kroost gecombineerd krijgt. Men gaat er op voorhand van uit dat er dan wel een moeder in de buurt is die de klus klaart.”

“Het kost me een rib om deze job te kunnen doen, maar ik krijg het rond. En ik kan tegen korte nachten.”

“Een man met een carrière die op vrijdag aan de schoolpoort staat krijgt applaus. Ik breng mijn zoontje al sinds de kleuterklas elke dag naar school. Maar dat is normaal. Ik heb jarenlang geen vergaderingen voor 9.30 uur aanvaard. Omdat ik er wilde zijn. Ondertussen wordt hij met de bus voor de deur opgehaald. Ik ben om half acht aan het werk. Maar ik zie hem echt wel vaak: ik heb hem deze ochtend aangekleed, onder de douche gezet, we hebben ontbeten, grappen gemaakt, gisteren hebben we getekend, strips gelezen. Kijk, ik zit mij weeral te verantwoorden, maar in feite is het niemands zaak dat, als hij in zijn bed ligt, ik de laptop weer openklap en verder werk. Als het moet tot 2 uur. Ik ben baas over mijn eigen tijdsindeling, mijn eigen levens- en carrièrepad, en ik heb daar geen verantwoording over af te leggen. Beter een mama die zich goed voelt in haar job, toch?”

“Het is natuurlijk een keihard leven” gaat ze verder, “maar ik organiseer mij. Het kost me een rib om deze job te kunnen doen, maar ik krijg het rond. En ik kan tegen korte nachten. Mijn zoontje beseft wat ik doe en waarom ik het druk heb. Ik leg alles goed uit. Ook als ik ’s avonds nog een vergadering heb of naar het theater wil. Hij heeft autisme-spectrum en ADHD dus moet er heel veel structuur zijn in ons leven. Afspraken dienen nageleefd te worden. Te laat komen is uitgesloten. En ik neem hem ook vaak mee wanneer ik naar voorstellingen en tentoonstellingen ga die ik moet zien. We reizen samen wat af. Hij heeft een ander, maar ontzettend leerrijk leven. Wij zijn eigenlijk bijna altijd samen. Bovendien slaapt hij nog altijd in mijn bed, mama is dus ook in de buurt als er nachtmerries zijn,” lacht Chantal. “Ik moet mijn tijd ook niet over meerdere kinderen en een man verdelen,” gaat ze verder. “Alle aandacht gaat naar hem. Soms zit ik in een loodzware meeting en plots bedenk ik dat de zwemzak moet klaar liggen en er choco pops moeten worden gekocht en hij nieuwe stapschoenen en laarzen nodig heeft voor het paardenkamp en dat zijn Spotify-lijstje nog moet worden aangevuld! Dat is wel typisch vrouwelijk natuurlijk. Maar ondanks dit alles doe ik op professioneel vlak wat ik denk dat ik moet doen en blijf ik trouw aan mezelf. En daar word ik wel eens op afgerekend.”

“Een relatie kan dan zaligmakend blijken, maar dat vind ik als hardwerkende vrouw niet zo vanzelfsprekend.”

“En tuurlijk word ik er soms best gek van om alles altijd alleen op te lossen. Onze maatschappij is helemaal niet aangepast aan alleenstaande moeders met een drukke job. Dit land is ook totaal niet georganiseerd om mannen en vrouwen evenveel kansen te geven op werkvlak. Wat een idee dat iedereen tussen 9  en 17 uur moet werken en actief moet zijn om dan met zijn allen in de file te staan. Dit is niet langer houdbaar: niet fysiek, niet mentaal, om van de ecologische ramp nog maar te zwijgen die we door zo te leven veroorzaken. Hoe is het mogelijk dat we de fantastische modellen die we in Scandinavië zien hier niet importeren? Je wordt hier met de nek aangekeken als je oppert dat kinderopvang tot 19 uur nuttig zou zijn. We moeten dat herbekijken, zodat alleenstaande vrouwen én mannen die voor een carrière willen gaan meer ondersteuning hebben.

Want pas op. Een relatie kan dan zaligmakend blijken, maar dat vind ik als hardwerkende vrouw niet zo vanzelfsprekend. Een ex van mij van wie ik veel heb gehouden, heeft me ooit gezegd: ‘met jou samenleven, dat is anticiperen op een professionele agenda en dan volgen.’ Hij heeft gelijk. Er is geen privé-leven, behalve met een pak vrienden die me trouwens heel vaak uit de nood helpen. Je betaalt dus ook een heel hoge prijs voor dit soort leven. Vrouwen zullen dit van mannen makkelijker aanvaarden dan vice versa. Wat daarbij komt: ik heb veel tijd alleen nodig. Ik hoef niet altijd iemand in de buurt, integendeel. En toch voel ik me geen echte single, ik ben namelijk constant omringd door mensen. En met mijn zoontje doe ik kleine en grote mensendingen. Mocht ik de klok terug draaien, zou ik dezelfde keuzes maken. Mijn moeder heeft ook altijd zeer hard gewerkt, maar wel haar eigen droom opzij gezet voor de zaak van mijn vader. Toen was dat zo. Dus ik dacht: ‘mani meme’, om Pas de Deux even te parafraseren.”

Foto’s: Joost Joossens

Vierkant voor je visie gaan

En dus doet Chantal wat ze voelt dat ze moet doen: haar visie en ambities volgen. Dat is gewoon hoe ze is en dat is volgens haar ook het geheim achter haar succes. “Het is niet altijd evident. Je staat er als puntje bij paaltje komt alleen voor, maar het enige dat je echt kan doen is trouw zijn aan jezelf. Don’t pretend to be somebody else, praat ook niemand naar de mond. Dat heeft geen zin. Als ik de voorbije tien jaar bekijk, is dat een pad van zeer veel verandering, hervorming en besparingen geweest. Met commentaar van binnenuit en van buitenaf. En radio is made by humans. Zulke trajecten gaan met heel veel emoties gepaard. We zijn erdoor geraakt omdat ik het ben blijven uitleggen en de visie op Klara trouw ben gebleven. Niets is zo erg als een baas die aan zichzelf begint te twijfelen.

Ik heb ze gekend, de bazen die het plots zelf niet meer weten en dat blokkeert een organisatie. Ik ga liever elke keer opnieuw in discussie dan van mijn visie af te wijken over een totaalconcept. Bovendien moet je kunnen delegeren en responsabiliseren. Anders ga je eraan. En ik wil gedreven blijven, samen met mijn team. Ik heb me op Klara kunnen omringen met een pak fantastische medewerkers. Maar de eindverantwoordelijkheid blijft ten alle tijde bij mij liggen. Als het goed is, is het de verdienste van de medewerkers, als het slecht gaat, heeft de baas slecht beslist. Op mijn bureau hangt een hele goede quote: keep the shit and delegate the success.”

“Klara staat er. Het is een plek geworden waar we in deze chaotische samenleving schoonheid en rust aanbieden.”

“En natuurlijk moet je keihard werken. Autoriteit dwing je niet af, respect wel. Leef ermee dat mensen stokken in je wielen steken, dat er vleiers op je pad komen… Maar je moet vooral voor je project gaan. Mensen vergapen zich wel eens aan het beetje glamour dat erbij komt kijken. De ene dag zit je op een topconcert van het Klarafestival in Bozar, dan weer trek je naar een opening. Maar dat is veel buitenkant. Dan mag je doodmoe zijn, maar je zal er staan met een glimlach en liefst met gelakte nagels.

Ik ben zelf een heel emotioneel wezen. Op het moment dat het echt te veel wordt en er niks meer helpt om me op te laden, ga ik op tijd slapen. Ik kruip er in om 21.30 u en ben om 6 u uit de veren met een nieuw gevoel. Dan zet ik Klara op en ik ben apetrots. Klara staat er. Het is een plek geworden waar we in deze chaotische samenleving schoonheid en rust aanbieden. Met veel ruimte voor kunst en cultuur. Daar doe ik het voor. En omdat het me gelukkig maakt. En als ik gelukkig ben, kan ik ook zoonlief gelukkig maken. Het is altijd hard, maar het is goed.”

Lees de hele reeks over vrouwen op topfuncties:

Assita Kanko: “Mannen en vrouwen moeten meer beseffen dat de vrouw niet de CEO is van het gezin”
Caroline Pauwels: “Je wimpelt met huishoudhulp en kinderopvang geen verantwoordelijkheid af”
Anne Chapelle: “Wie kiest voor een ambitieus plan, moet inleveren”
Marleen Temmerman: “Mannen en vrouwen zijn even capabel om leiding te geven”

Deze reeks kwam tot stand met steun van het Fonds Pascal Decroos

Schrijf je reactie

3 reacties
  • Annie says:

    Heb haar vele malen naar school zien stappen met haar zoontje. Een echte compliciteit, dat zag je. Chantal is duidelijk een vrouw die ervoor gaat en toch compromissen aanvaardt om al haar rollen in te vullen zoals zij die wilt doen. Ontluisterend, troostend en ook signalerend dit interview. Het probleem ligt inderdaad niet alleen op de werkvloer maar in de hele maatschappij die gevormd is voor de blanke, mannelijke kantoormens. Ook eens met het idee dat vrouwen ook een vorm van solidariteit mogen omhelzen om samen zaken te forceren. Zoals Albright zei “There’s a special place in hell for women who don’t help each other.”

  • Annelies says:

    Chantal, geen makkelijk leven en toch zo gedreven. Moest iedereen eens een stapje in de richting van passie en gedrevenheid zetten zoals jij, dan komt het allemaal goed. Voor alle kinderen en alle jobs en alle mensen die ons ondersteunen hierbij.

  • Caroline says:

    Ik wou even kwijt dat ik , van maandag tot donderdag, ontzettend geniet van Pompidou .
    Dit tijdens de autorit naar huis ofwel tijdens het koken.
    Het heeft me al zo veel nieuwe dingen en inzichten bijgebracht . Bedankt hiervoor.

    Klara wordt meer en meer de radio waar ik naar terug grijp

Tine kroop drie jaar geleden in de journalistieke pen. Ze schrijft voor Knack Weekend en Sabato en liet inmiddels twee boeken op de wereld los. Voor Charlie Mag zoekt ze graag de rimpels in de vijver. Want achter de kleinste feiten zitten de belangrijkste verhalen.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen