Volgens redactrice Inke Gieghase zouden de woorden van Audre Lorde door iedereen moeten verslonden worden. Haar boeken, essays en gedichten staan voor verbinding en een actief gevecht tegen onderdrukking. Ze bouwde mee aan een fundering voor het begrip dat vandaag als ‘intersectionaliteit’ wordt bestempeld. Een portret.
Zwart, lesbisch, moeder, strijder en dichter”, zo omschreef Audre Lorde zichzelf. Maar ze was nog zoveel meer. Een voorbeeld, een teken van hoop en iemand van wie je kan blijven bijleren. Haar levensverhaal stond in het teken van het streven naar een intersectioneel gevecht voor gelijkheid.
New York 1934: de wereld werd verblijd met de geboorte van Audrey Geraldine Lorde. De ‘y’ liet ze in haar kinderjaren al vallen aangezien ze de voorkeur had voor de artistieke symmetrie van Audre en Lorde die beide op een ‘e’ eindigen.
Met haar ouders, die beiden vanuit de Caraïben naar de Verenigde Staten emigreerden, had ze een afstandelijke relatie. In haar jonge jaren had ze ook moeite met communicatie. Inventief als ze was, leerde ze gedichten vanbuiten. Als mensen haar dan vroegen hoe het met haar ging, zou ze daarvan één citeren. “En toen ik geen gedichten kon vinden om mij uit te drukken, begon ik ze zelf te schrijven, rond mijn twaalfde of dertiende.”
Intersectionaliteit
Lorde publiceerde haar eerste gedicht toen ze nog in het middelbaar zat. In diezelfde tijd nam ze ook deel aan workshops bij de Harlem Writers Guild, een organisatie voor Afro-Amerikaanse schrijvers. Toch voelde ze zich daar ook niet helemaal geaccepteerd omdat ze bijvoorbeeld de ‘queer one’ was.
“Ik ondervind dat ik constant word aangemoedigd om een aspect van mezelf eruit te kiezen en dit dan voor te stellen als het betekenisvol geheel, en zo andere delen van mezelf te overschaduwen of te ontkennen.” Volgens Lorde kan je de verschillende lagen van je identiteit niet van elkaar afzonderen. Je bent ze allemaal, tegelijkertijd.
“Bij een meerlagige identiteit komen meerdere kruispunten naar boven waarvoor je ge-discrimineerd wordt.”
Nadat ze een master in bibliotheekwetenschappen behaalde en een tijd als bibliothecaresse had gewerkt, begon Audre Lorde ook les te geven. Die ervaring, als een zwarte, lesbische vrouw in een overheersende witte academische wereld, zorgde ervoor dat ze haar ideeën over de meerlagige identiteit van een persoon verder kon ontwikkelen. Bij een meerlagige identiteit komen ook verschillende kruispunten naar boven waarvoor je gediscrimineerd wordt. Zo kwamen thema’s als seksisme, racisme, homofobie en klassisme steeds vaker voor in het schrijven van Lorde.
Zonder gemeenschap, geen bevrijding
Tijdens een speech die ze in 1982 gaf ter ere van het Malcolm X weekend op Harvard University, gaf ze daarover een duidelijk statement. “Er is niet zoiets als een eenzijdig probleem, want we beleven ook geen eenzijdige levens.” Met deze visie op het leven legde ze de bouwstenen voor het begrip dat later de naam ‘intersectionaliteit’ zou krijgen.
Anaraa Nyamdorj. Foto: Gonto Erdeneburen.
“Ze praatte er al over voor er zelfs nog maar een theorie werd rond ontwikkeld. Audre is mijn held, want ze herinnert al haar lezers eraan dat we niet eendimensionaal zijn”, vertelt Anaraa Nyamdorj, een queer feminist. “Met een intersectionele lens naar de wereld kijken, is noodzakelijk. Het staat mensen toe om volledig erkend te zijn in hun positie op bijvoorbeeld het vlak van macht of (een gebrek aan) toegang tot bepaalde middelen. Het is één van de meest holistische manieren om te begrijpen wat de complexiteit is van een mens te zijn in onze huidige maatschappij.”
“Het is ons onvermogen om onze verschillen te herkennen, te accepteren en te vieren.”
“Als we voor LGBT+ rechten vechten, kiezen we nog te vaak voor één probleem. Dat is niet mijn strijd”, maakt Rachael Moore, coördinator van het Rainbowhouse in Brussel, duidelijk. “Als ik voor de LGBT+ community opkom, komen daar ook bijvoorbeeld vrouwen- en kinderrechten, anti-racisme en de rechten voor personen met een handicap bij kijken, naast nog andere. Dat helpt ons inzien dat intersectionaliteit echt een tool is die we kunnen gebruiken om meerdere gevechten tegelijkertijd aan te gaan.”
Volgens Lorde zijn het niet onze verschillen die ons verdelen. Het is ons onvermogen om die verschillen te herkennen, te accepteren en te vieren. Die lijn trok ze dan ook door naar het feminisme. Over witte feministen zei ze dat bij hen racisme naar voor kwam en bij heteroseksuele feministen is het homofobie. Maar, zoals één van haar bekendste quotes luidt: “Zonder gemeenschap is er geen bevrijding.” Eén front vormen is dus de boodschap.
Rachael Moore is coördinator van het RainbowHouse in Brussel. Foto: Elio De Bolle.
The master’s tools
In haar beroemde essay ‘The Master’s Tools Will Never Dismantle the Master’s House’ gaat ze daar dieper op in. “Diegenen van ons die volgens de definitie van de maatschappij buiten de cirkel staan van aanvaardbare vrouwen – diegenen die arm zijn, lesbisch, zwart, ouder – weten dat overleven geen academische vaardigheid is.”
Even later reikt ze in datzelfde essay ook een oplossing aan. “We moeten leren hoe we die verschillen kunnen omzetten in sterktes. Want het gereedschap van de heerser zal nooit het huis van de heerser kunnen ontmantelen. Ze kunnen ons misschien wel toestaan om hem tijdelijk op zijn eigen terrein te verslaan, maar het zal er nooit voor zorgen dat we echte verandering kunnen doorvoeren.”
“Haar werk is nog steeds relevant, omdat de tijden eigenlijk nog niet veranderd zijn.”
“Haar werk is nog steeds relevant, omdat de tijden eigenlijk nog niet veranderd zijn”, stelt Moore vast. “We kunnen nog altijd inspiratie, hoop en macht in haar teksten vinden om de strijd aan te gaan. Kort samengevat is ze een feminist die we allemaal zouden moeten kennen.”
In haar strijd voor gelijkheid was Audre Lorde duidelijk en onoverwinnelijk. Ze handelde vanuit woede, niet vanuit lijden. Helaas moest ze daarnaast ook de strijd met kanker aangaan. Het gevecht tegen borstkanker won ze en legde ze vast in het boek The Cancer Journals. Maar in 1992 verloor de wereld een icoon, Elizabeth en Jonathon verloren hun moeder en Gloria Joseph verloor haar partner aan leverkanker. Ze liet ons wel bijna twintig boeken na. Veel stof tot nadenken, dus.
Een quote van Audre Lorde op een bordje tijdens de Women’s March, in Washington, in 2017. Foto: Wiki Commons.
Tot slot nog drie levenslessen van Audre Lorde waar we nog veel van kunnen leren. Gebruik ze in je eigen voordeel:
Luister
“Ik heb zoveel bijgeleerd door te luisteren naar mensen. En het enige wat ik wist was dat het enige wat ik had eerlijkheid en openheid was.” Daarnaast is het ook belangrijk om te luisteren naar je eigen angst en die van anderen. “Ik luister naar wat angst mij leert. Ik zal nooit verdwijnen. Ik ben een litteken, een verslag van de frontlinies, een talisman, een verrijzenis.”
Onderwijs jezelf
“Van zwarte personen en mensen uit derdewereldlanden wordt verwacht dat zij witte mensen onderwijzen over de mensheid. Van vrouwen wordt verwacht dat ze mannen onderwijzen. Van lesbiennes en homoseksuele mannen wordt verwacht dat ze de heteroseksuele wereld onderwijzen. De onderdrukkers behouden hun positie en ontwijkende verantwoordelijkheid voor hun eigen acties. Er is een constant verbruik van energie dat beter zou kunnen benut worden door onszelf te herdefiniëren en nieuwe scenario’s te bedenken waar we het heden aanpassen en de toekomst opbouwen.”
Speak up
“Want de machine zal je toch tot stof willen vermalen, of we nu spreken of niet.”
Schrijf je reactie