Gisteren werd in Bozar TEDx Brussels georganiseerd, waar verschillende sprekers en performers hun visie kwamen geven op het thema ‘A Brave New World’. De voorlaatste voorstelling, die van performance-kunstenares Deborah de Robertis, ging over censuur en the female gaze. Haar performance werd plotsklaps onderbroken toen één van de organisatoren haar hardhandig van het podium haalde. Wij spraken na het voorval met haar. “Wanneer een naakte vrouw passief is, zoals in reclame of musea, dan is alles oké. Maar als de naaktheid een boodschap heeft, niet meer.”
Ironisch genoeg werd het laatste sprekersblok aangekondigd als toonbeeld van girlpower. Deborah de Robertis, een controversiële performance-kunstenares, kwam spreken over hoe de female gaze vaak geen plaats heeft in musea en hoe zij dat aanklaagt. In musea zien we vaak genoeg naakte vrouwen zoals ze gezien en afgebeeld worden door mannen, maar de vrouwelijke blik ontbreekt. Tijdens haar voorstellingen wordt de Robertis vaak zelf onderworpen aan censuur. Dat gebeurde bijvoorbeeld toen zij in Musée d’Orsay onder het schilderij l’Origine du Monde ging zitten en het schilderij nabootste door haar geslachtsdeel te ontbloten en haar schaamlippen open te houden. Ook in het Louvre poseerde ze op deze manier voor de Mona Lisa.
Deze performance werd als ongepast beschouwd door de organisatie van TEDxBrussels
Zelf omschreef ze haar werk tijdens TEDx Brussels als volgt: “Women’s nakedness has always been exposed hanging passively on the walls of a museum. In other words, women were silenced. Therefore, my symbolic gesture of opening my vagina, is opening my mouth.” Op het projectiescherm in Bozar werden beelden van oude performances getoond, maar op het podium zelf was geen naakt te zien. De Robertis zat op een stoel, begeleid door een violiste, Laure Schappler. Na een aantal minuten kwamen dansers en haar eigen cameraman mee op het podium. Een paar van de dansers begonnen op ruwe wijzen lokken van haar haar te knippen. Dat ging even door, totdat de performance verstoord werd.
Een man in maatpak liep plots het podium op, haalde Deborah van haar stoel en in dezelfde beweging sleepte hij haar van het podium. Daarbij ontblootte hij, waarschijnlijk ongewild, haar bovenlichaam en maakte haar borsten zichtbaar. Een paar mensen in het publiek applaudisseerden, denkende dat het deel uitmaakte van de act. De beelden op het projectiescherm speelden nog drieënhalve minuut verder, alsook een geluidsopname van Deborah’s stem. Dat versterkte de indruk dat het allemaal in scène gezet was. Toen stopten beeld en geluid plots en kwam de presentator van de avond zich excuseren voor het ongepaste gedrag. Hij verzekerde ons dat dit niet in lijn was met de waarden van TEDx. Hij verwees daarbij duidelijk naar Deborah, maar noemde haar naam niet. Backstage hoorden we mensen roepen.
“Gelukkig kwamen we Deborah bij toeval buiten tegen, waar ze met trillende hand haar sigaret stond te roken.”
Er ontstond commotie in de zaal en iemand riep “don’t censor people!” We gingen buiten op zoek naar Deborah, want we hadden een interviewafspraak met haar. Onze contactpersoon van TEDx liet weten dat het geplande interview mogelijk niet door zou gaan. Gelukkig kwamen we Deborah bij toeval buiten tegen, waar ze met trillende hand haar sigaret stond te roken.
Deborah de Robertis is zichtbaar aangedaan. Foto: Sara Stragier
Volgens Deborah had TEDx Brussels initieel de volledige performance goedgekeurd. “Via mail is alles wat we wilden doen vooraf gecommuniceerd. Drie dagen voor de performance stuurden ze mij de regels van TED New York door met de melding dat we toch niet in het programma konden staan.” Voor Deborah kwam dat niet helemaal als een verrassing, vermits de organisatie al in haar werk had proberen knippen. “Aanvankelijk was de reden dat er niet genoeg geld was om de performance te betalen. Ik bood aan zelf fondsen te zoeken. We hadden er samen met de choreograaf al zo veel werk in gestoken…”
“Mijn invalshoek is niet seksueel. Het gaat over de geschiedenis van kunst en cultuur, helemaal niet over seks.”
Daarna volgden naar eigen zeggen bezwaren op haar concept. “Ik kreeg plots opmerkingen dat bepaalde dingen technisch niet mogelijk waren. Dat geloofde ik eerst, maar voor de andere sprekers was zo veel mogelijk en voor mij niets. De organisatie heeft geen nee gezegd, maar begon meer en meer van mijn performance te schrappen.” Uiteindelijk kreeg Deborah toch het slechte nieuws waar ze voor vreesde.
“Uiteindelijk kreeg ik te horen dat volgens de regels van TED er niets seksueels gedaan mag worden op het podium. Omdat de organisatie zowel mijn beelden als mijn tekst seksueel vond, mocht ik niet meer komen spreken. Maar ik heb uitgelegd dat mijn werk net het omgekeerde representeert. Mijn invalshoek is niet seksueel. Het gaat over de geschiedenis van kunst en cultuur, helemaal niet over seks.” Volgens Deborah zou TEDx zich daarom bedacht hebben en haar toch als spreker hebben ingepland, met de afspraak dat haar foto’s niet getoond zouden worden. Daar liep het volgens haar mis. “De organisatie wilde de foto’s niet projecteren, maar dat gebeurde toch. Misschien hebben ze onderling niet goed gecommuniceerd. Maar dat bewijst wel dat ze het initieel hadden goedgekeurd, anders zouden ze die beelden niet hebben.”
We vragen haar naar het geroep dat backstage te horen was, nadat haar performance afgebroken was. “Mijn werk gaat over het oogpunt van vrouwelijke naaktheid. Wanneer een naakte vrouw passief is, zoals in reclame of musea, dan is alles oké. Maar als de naaktheid een boodschap heeft, niet meer. Daarom is mijn cameraman zo belangrijk, hij filmt mijn standpunt. Backstage werd plots gezegd dat we geen beelden mochten maken. De man die mij van het podium haalde, heeft onze camera kapot gemaakt en mijn GoPro afgepakt. Die wil ik graag gaan terughalen.”
“Wanneer een naakte vrouw passief is, zoals in reclame of musea, dan is alles oké. Maar als de naaktheid een boodschap heeft, niet meer.”
Ons gesprek wordt onderbroken wanneer de politie Deborah’s verklaring komt opnemen. Vandaag was ze niet meer bereikbaar voor commentaar. Op sociale media kan Deborah op veel steun rekenen. De ironie van haar hardhandige verwijdering van het podium tijdens een presentatie over censuur, is het publiek niet ontgaan. Jammer dat zo’n sterke performance op zo’n manier tot zijn einde moet komen. Het bewijst haar punt: blijkbaar is vrouwelijk naakt per definitie seksueel, ongeacht de boodschap die erachter schuilt. Het beeld van de oude man die Deborah met ontblote borst van het podium sleept, lijkt wel symbolisch voor de patriarchale maatschappij waar we vandaag nog steeds in leven.
De internationale organisatie achter TED plaatste ondertussen een bericht op hun blog over het incident. De organisatie verklaart dat Deborah van het podium slepen “heel ongepast” was, maar zegt ook te begrijpen dat het als organisator moeilijk is te weten hoe je in zo’n situatie moet handelen. TED meldt ook dat de licentie van het individu dat Deborah van het podium haalde, is ingetrokken. Hij mag dus geen evenementen meer organiseren in naam van TED.
TEDxBrussel wilde niet reageren.
Schrijf je reactie