Voorpublicatie

Waarom vrouwen betere seks hebben onder het socialisme

Waarom vrouwen betere seks hebben onder het socialisme

Hadden Oost-Duitse vrouwen écht meer orgasmes dan hun West-Duitse zusters? In haar boek ‘Waarom vrouwen betere seks hebben onder het socialisme’ gaat de Amerikaanse antropologe Kristen Ghodsee (voor alle duidelijkheid: ze is een Amerikaanse liberal, geen marxiste) op zoek naar het antwoord. Ghodsee ontdekt dat in het voormalige Oostblok vrouwen konden genieten van dingen waar westerse vrouwen alleen maar van kunnen dromen: gelijke kansen op de arbeidsmarkt, gratis crèches en overheden die mannen aanmoedigden hun deel van het huishoudelijk werk te doen. En bijgevolg ook een beter seksleven. Hier lees je alvast een voorpublicatie.

Als twintiger had ik een goede vriendin – ik zal ze Lisa noemen. Ze werkte in de personeelsafdeling van een groot bedrijf in San Francisco. Lisa was een modefanaat en vandaag hangen er in mijn kleerkast nog steeds enkele elegante ensembles die zij ooit voor mij heeft uitgekozen tijdens onze vele winkeluitstapjes naar Filene’s Basement en andere koopjeszaken in Fillmore Street. Zij had er een handje van weg om schatten van grote ontwerpers voor een prikje op de kop te tikken en combinaties te bedenken van een gewone Levi’s-jeans met een stijlvolle, afgeprijsde Dior. De jaren gingen voorbij, maar we bleven in contact en hadden het over ons huwelijk, ons moederschap…

Maar terwijl deze werkende moeder aan de slag ging als docente met een tijdelijk contract, gaf Lisa haar job op van zodra ze zwanger werd. Zij werd een thuiswerkende moeder. Haar echtgenoot verdiende voldoende om zijn gezin te onderhouden en hij vond het beter dat zij thuisbleef. Zijn moeder was overigens ook thuisgebleven. Ook hun vrienden, buren en collega’s vonden een bestaan als moeder aan de haard de normaalste zaak ter wereld. Lisa beweerde overigens dat ze uit de ratrace van het Amerikaanse bedrijfsleven wilde stappen en die keuze dus helemaal zelf had gemaakt. Na haar eerste kind kwam algauw een tweede. Een mogelijke terugkeer naar de arbeidsmarkt leek nu definitief van de baan. Ze vond het gemakkelijker op deze manier. Ze wilde er fysiek zijn voor haar dochters, op een manier die voor mij uitgesloten was.

“Mijn leven was een verpletterende cirkelgang van afjakkerende dagen.”

In die eerste jaren dat Lisa koekjes bakte en verjaardagsfeestjes organiseerde, zette ik – vijf dagen op de vijf – mijn dochtertje af in een dagopvang. Iets wat me bovendien een fortuin kostte. Terwijl haar kinderen een dutje deden, las Lisa romans, hield ze haar conditie op peil en bereidde ze gulle maaltijden voor haar gezin. De eerste vier jaar van mijn moederschap vielen samen met mijn eerste drie jaar als tijdelijke docente. Mijn leven was een verpletterende cirkelgang van afjakkerende dagen. De eerste keer dat een sympathieke student naar de naden van mijn bloes wees en zei dat ik ze binnenstebuiten had aangetrokken, kreeg ik nog een kleurtje. Maar na de derde keer dat zoiets gebeurde, haalde ik gewoon de schouders op. Zolang ik mijn rok niet binnenstebuiten droeg, was alles prima.

Ik was vaak jaloers op de keuze die Lisa had gemaakt, maar ik behaalde mijn doctoraat en vond een goede job. Ik wilde er niet mee stoppen. Toen mijn dochter eenmaal vijf was, werd het leven iets gemakkelijker. Mijn eerste boek kwam uit, ik kreeg een vaste benoeming en mijn dochtertje trok naar het eerste studiejaar. Eenmaal verlost van die pijnlijke rekeningen voor de dagopvang, kon ik de psychologische en financiële vruchten plukken van mijn volharding. Enkele jaren later bracht ik een weekendje door bij Lisa thuis. Haar man had aangeboden een avondje voor onze drie meisjes te zorgen zodat wij met z’n tweetjes naar het centrum konden afzakken voor een dinertje, een film en misschien wat winkelpret. Bij andere sociale afspraken waren onze kinderen haast altijd van de partij geweest, dus deze keer was het echt feest. Ik keek uit naar een babbelpartij onder volwassenen met een oude vriendin, zonder de klassieke onderbrekingen wegens dringende behoefte aan limonade en ijsjes en zonder de gebruikelijke driftbuien van onze kroost. Eindelijk nog eens een echt avondje stappen onder meisjes!

“Bij het afdalen van de trap hoorde ik dat Lisa het aan de stok had met haar man.”

Toen ik me boven in de badkamer bij haar thuis opmaakte voor onze uitstap, realiseerde ik me dat ik mijn haardroger was vergeten. Ik wilde Lisa om de hare vragen, maar bij het afdalen van de trap hoorde ik dat ze het aan de stok had met haar man:

‘… alsjeblief, Bill. Het zou zo vervelend zijn.’ ‘Neen. Je hebt deze maand al meer dan genoeg uitgegeven. Je krijgt de kaart terug nadat ik de uittreksels heb gezien.’ ‘Maar ik heb uitgaven gedaan voor het huis en kledingstukken gekocht voor de meisjes. Ik heb niets voor mezelf uitgegeven.’ ‘Je koopt altijd dingen voor jezelf en je zegt keer op keer dat het voor de meisjes is.’ ‘Maar het is voor de meisjes. Ze blijven maar groeien.’ ‘Je hebt genoeg kleren. Je hebt er geen nieuwe nodig. Ik heb je geld genoeg gegeven voor het diner en voor de film.’ ‘Bill, alsjeblief …’

Ik trippelde stilletjes weer de trap op in de hoop dat ze me niet gehoord hadden en verstopte me in de badkamer tot Lisa weer naar boven kwam. Ze keek bedrukt en had waterige ogen. We reden zonder verdere commentaar naar het restaurant. We bestelden een tweegangenmenu en ik probeerde het diner te rekken tot het tijd was voor de film. Lisa leek het leuk te vinden dat alles gezapig verliep. Na ons tweede glas Malbec zei ze: ‘Bill en ik hadden ruzie.’ Ik sloeg de ogen neer. ‘Volgens hem hebben we te weinig seks.’ Ik keek op. Dat was niet de ruzie waar ik getuige van was geweest. Ze wiegelde wat met haar lege glas. ‘Denk je dat we tijd hebben voor een derde?’

“Die avond in dat restaurant zwoer ik dat ik me nooit in Lisa’s positie zou laten manoeuvreren.”

‘Doe maar’, zei ik. ‘Ik zal wel rijden.’ Ze dronk een derde glas wijn en we bespraken de recensies over de film die we wilden zien. Toen de rekening kwam, haalde ze haar portefeuille boven en schoof me over tafel enkele briefjes van twintig dollar toe. Ik haalde mijn kredietkaart boven.

Ze bekeek de American Expresskaart met mijn naam op en zuchtte: ‘Bill geeft me alleen maar cash.’ ‘Laat mij de rekening maar betalen,’ zei ik en schoof het geld weer naar haar toe. Ze bleef lang naar de tafel staren maar zei uiteindelijk: ‘Dank je’ en stak de biljetten terug in haar portefeuille. ‘Ik neuk wel met hem vannacht, dan kan ik je morgen terugbetalen.’ Ik was onthutst. Lisa keek op haar klok. ‘Als we ons haasten kan ik nog even langs de Shiseidoshop voor de film begint …’

Die avond in dat restaurant zwoer ik dat ik me nooit in Lisa’s positie zou laten manoeuvreren, hoe moeilijk het ook was om mijn voltijdse job te combineren met de zorg voor mijn dochter. In 1928 schreef George Bernard Shaw het al:

‘Of het nu binnen of buiten het huwelijk is, het kapitalisme maakt vrouwen eindeloos afhankelijk van smeergeld omdat ze seksuele relaties moeten aangaan voor de centen. Het kapitalisme biedt hen geen respectabel alternatief voor dat smeergeld tenzij armoede.’

Direct of indirect gaan geld en seks altijd arm in arm in het leven van vrouwen. Dat is een restant van onze lange geschiedenis van onderdrukking.

“De zorg voor de kinderen, het organiseren van hun leven, het managen van het huis… het blijft onzichtbaar.”

Al te veel vrouwen bevinden zich in Lisa’s situatie: ze zijn voor hun basisnoden economisch afhankelijk van mannen. Echtscheidingswetten, gerechtelijke bevelen om de kinderen te beschermen en alimentatiegeld zullen Lisa (allicht inadequate) bescherming bieden als Bill ooit van plan is van haar te scheiden, maar zolang ze gehuwd zijn, blijft ze van hem afhankelijk. Al het werk dat ze verricht: de zorg voor de kinderen, het organiseren van hun leven, het managen van het huis … het blijft – wat de markt betreft – onzichtbaar. Lisa krijgt geen loon en draagt op geen enkele manier bij aan de sociale zekerheid voor haar oude dag. Ze bouwt geen werkervaring op en creëert een blinde vlek op haar curriculum; een leemte waarover ze keer op keer oeverloos zal moeten uitweiden als ze ooit weer aan het werk wil. Ook voor haar medische zorgen is ze afhankelijk van de verzekering die de werkgever van haar man heeft afgesloten. Alles wat ze heeft, ontleent ze aan Bills inkomen en hij kan haar naar eigen willekeur de toegang ontzeggen tot hun gemeenschappelijke kredietkaarten.

In de ijselijke, dystopische roman The Handmaid’s Tale van Margaret Atwood bedenken de stichters van de staat Gilead een allegaartje van wetten die betaalde arbeid voor vrouwen verbiedt en hun persoonlijke bezittingen confisqueert. Van de ene dag op de andere verliest iedereen die als vrouw gecatalogiseerd staat haar werk. Het geld dat vrouwen bezitten wordt overgemaakt op de bankrekening van hun echtgenoot of op die van hun meest nabije mannelijke familielid. Voor de leiders van Gilead is dit een eerste stap om vrouwen te verwijzen naar hun ‘rechtmatige plaats’. De onderwerping van vrouwen begint door ze economisch afhankelijk te maken van mannen. Zonder geld en zonder mogelijkheden om het te verdienen, zijn vrouwen niet in staat om de koers van hun eigen leven te bepalen. Individuele onafhankelijkheid vereist nu eenmaal economische middelen om eigen keuzes te kunnen maken.

Kristen Ghodsee. Foto door: Dennis Griggs

De vrije markt discrimineert vrouwelijke werknemers. In de begindagen van de industriële revolutie beschouwden de grote ondernemers vrouwen als de mindere van hun mannelijke tegenhangers. Vrouwen waren zwakker, emotioneler, minder standvastig … De enige manier om een werkgever ervan te overtuigen vrouwen in dienst te nemen, was via financiële prikkels: vrouwen kost(t)en minder dan mannen. Als een vrouw hetzelfde loon vroeg als een man, zou de werkgever altijd voor de man kiezen. Vanaf het prille ontstaan van het kapitalisme was het enige competitieve voordeel van vrouwen op de arbeidsmarkt dat ze hetzelfde werk deden als mannen, maar voor minder geld.

Geleidelijk aan ontstond de opvatting dat het inkomen van de man per definitie het gezinsinkomen was. Dat vergrootte uiteraard het probleem. Want wanneer vrouwen uiteindelijk massaal gingen deel uitmaken van de werkende bevolking – in de lichte industrieën kregen ze zelfs de overhand – rechtvaardigden ondernemers het (lagere) loon voor vrouwen met het excuus dat zij toch al gevoed, gehuisvest en gekleed werden door hun man of vader en ze dus niet veel meer moesten krijgen dan wat ‘speldengeld’. Ongehuwde moeders en weduwen konden geen aanspraak maken op een loon als gezinshoofd. Zo verrichtten vrouwen vaak zware industriële arbeid voor een habbekrats. Hun loon werd beschouwd als zakgeld waarmee ze zich, als vader of man akkoord ging, wat kanten onderleggertjes konden aanschaffen voor hun toilettafel.

“Zo bracht de vrouw het tot slaaf van een slaaf en dat is het ergste soort van slavernij.”

Patriarchale culturen reduceren vrouwen tot economisch afhankelijke wezens en behandelen ze als een soort roerend goed dat tussen verschillende families verhandeld kan worden. Eeuwenlang maakte de huwelijkswetgeving vrouwen tot eigendom van hun echtgenoot. Zij bezaten geen enkel individueel recht. Bij het huwelijk gingen alle persoonlijke bezittingen van vrouwen automatisch over op hun man. Als je echtgenoot je robijnen wilde inruilen voor rum, kon je dat als vrouw op geen enkele manier verhinderen. In West-Duitsland mochten vrouwen tot 1957 niet buitenshuis werken zonder de expliciete toelating van hun echtgenoot. In de VS bleven wetten die gehuwde vrouwen verboden overeenkomsten af te sluiten zonder de toelating van hun man van kracht tot in de jaren 1960. In Zwitserland moesten vrouwen tot 1971 wachten vooraleer ze voor het eerst hun stem konden uitbrengen bij federale verkiezingen.

Onder het kapitalisme versterkte de industrialisatie een arbeidsverdeling waarbij mannen betaalde arbeid verrichtten buitenshuis en vrouwen de verantwoordelijkheid kregen voor het onbetaalde werk thuis. Theoretisch waren de lonen van mannen hoog genoeg om hun vrouw en kinderen te kunnen onderhouden. Het gratis thuiswerk van vrouwen was een welkome ondersteuning van de ondernemers omdat de gezinnen werden opgezadeld met de kosten voor het verwekken en grootbrengen van toekomstige werkkrachten. Zonder geboortecontrole, toegang tot onderwijs of kansen op zinvol werk zaten vrouwen voor eeuwig gevangen in hun familiale context. ‘Onder het kapitalistisch systeem zijn vrouwen er erger aan toe dan mannen’, schreef George Bernard Shaw in 1928. ‘Het kapitalisme heeft van de man een slaaf gemaakt. Door de vrouw via haar man te betalen, werd zij de slaaf van haar man. Zo bracht de vrouw het tot slaaf van een slaaf en dat is het ergste soort van slavernij.’

Op 30 november gaan Anja Meulenbelt (publicist, schrijfster en politica), Rachida Lamrabet (auteur), Petra Van Brabandt( filosoof) en Bieke Purnelle (directeur rosa vzw) op het Festival van de Gelijkheid in gesprek over het verband tussen economie en levensgeluk, tussen de werkvloer en het bed. Hoe we leven, zorgen, vrijen is meer dan een toevallige combinatie van persoonlijke keuzes en beslissingen. Inschrijven kan hier.
Waarom vrouwen betere seks hebben onder het socialisme, van Kristen Ghodsee, is uitgegeven bij Uitgeverij Epo.

Schrijf je reactie

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen