Actua

Van zwarte cultuur houden, maar niet van zwarte mensen

Van zwarte cultuur houden, maar niet van zwarte mensen

“Handjes kappen, Congo is van ons!”

“Diamanten rapen, Congo is van ons!”

“Congo is van ons, Congo is van ons!”

We zijn niet op een rubberplantage in Congo in 1895, maar op de wei van Pukkelpop anno 2018. De mensen aan het woord zijn geen Belgische soldaten, maar dronken jongemannen.

Op zaterdagavond baanden de Brusselse Sarah (19), haar zus en een vriend zich een weg door de massa op Pukkelpop om het optreden van Kendrick Lamar te zien. Onderweg werden ze getrakteerd op racistische grappen. Op Twitter doet Sarah haar verhaal in een geëmotioneerde thread. “Mensen grepen mijn afro en wilden foto’s met ons nemen. Het aantal beledigingen en domme opmerkingen die ik kreeg, was waanzinnig.”

Sommige mensen riepen “Congo Congo” toen ze langsliepen (Sarah heeft overigens Rwandese roots). Anderen wezen naar haar haar en lichaam en riepen dat zij ‘The Get Down’ was (een muzikale dramaserie op Netflix ). “Ik voelde me als een dier in een kooi.”

“Helaas zijn er in Vlaanderen nog steeds veel racistische mensen die nog nooit met zwarte mensen gepraat hebben.”

Toen het drietal dichter naar het podium wilde gaan om beter zicht te hebben op Kendrick Lamar – nota bene een zwarte artiest die zich regelmatig uitspreekt tegen racisme – kwamen ze de mannen tegen die begonnen zingen. Niemand greep in. Integendeel, de omstaanders lachten mee of reageerden agressief naar de twee jonge vrouwen. Iemand gooide zelfs een bekertje drank over het jongste meisje heen. Het optreden begon, maar Sarah kon er niet van genieten. “Ik huilde de hele set lang. Ik voelde overal om me heen slechte energie en wilde gewoon verdwijnen.”

Jonathan Z., (die niet met zijn volledige naam in de media wil), de vriend die erbij was en het filmpje maakte, is teleurgesteld maar niet verrast door het incident. “Helaas zijn er in Vlaanderen nog steeds veel racistische mensen die nog nooit met zwarte mensen gepraat hebben. Je moet je daarop voorbereiden als je naar een festival gaat, vooral omdat je in contact komt met zoveel mensen die onwetend zijn en in een bubbel leven.” Jonathan bleef kalm en filmde het incident. “Als ik ter plekke een drama had gemaakt dan was ik ‘de boze zwarte man’ geweest.”

Het verhaal van Sarah en het bijhorende filmpje van de zingende mannen werd vandaag uitgebreid gedeeld op sociale media en het duurde niet lang voor de mannen in kwestie herkend werden. Een van de jongens verwijderde alvast al zijn sociale media profielen. De organisatie van Pukkelpop werd ingelicht en er werd om verontschuldigingen gevraagd. Ook bij UNIA kwam er een melding binnen.

“Racistische incidenten gebeuren niet in een vacuüm.”

En inderdaad: festivalorganisaties mogen niet onderschatten hoe onveilig mensen uit minderheidsgroepen zich vaak voelen in een setting waar anderen zich zorgeloos kunnen amuseren. Pukkelpop zou er meer werk van moeten maken om alle mensen een fijne festivalervaring te geven. Er kwamen dit weekend ook meldingen binnen van jonge vrouwen die werden aangerand op de festivalweide. Bij een meisje werd drugs in haar drankje gedaan, zij spendeerde de rest van het festival op de EHBO-dienst.

Maar helaas kun je met meer toezicht en veiligheidsmaatregelen niet alle grensoverschrijdend gedrag voorkomen. Het probleem is structureel en diepgaander. Racistische incidenten gebeuren niet in een vacuüm. In België is er immers een schrijnend gebrek aan kennis over ons koloniaal verleden. De gruwel die koning Leopold II heeft aangericht in Congo en de miljoenen doden die zijn soldaten op hun geweten hebben, is nog steeds geen verplicht onderdeel in de lessen geschiedenis in onze scholen.

“België is uniek in zijn eenzijdigheid in de publieke herinnering aan het koloniale verleden”, zegt Idesbald Goddeeris, professor koloniale geschiedenis (KU Leuven) in De Standaard. “In andere voormalige koloniale machten zijn ook eerbetuigingen te vinden voor gekoloniseerden. De geesten rijpen, maar bijzonder traag.”

“Met dit soort grapjes werk je het idee in de hand dat witte mensen de genocide als een running gag kunnen gebruiken.”

Nog steeds staan er op onze straten en pleinen standbeelden van Leopold II, een doorn in het oog van veel mensen wier overgrootouders de gruwel aan den lijve hebben ondervonden. De voorbije maanden werden ‘duidende opschriften’ toegevoegd aan de standbeelden om het volledige plaatje te tonen. Maar kunnen we echt van inzicht spreken als op een van de plakkaten bij een standbeeld staat dat de koloniale politiek ‘positieve en negatieve facetten’ had?

“Racisme is overal en je kan het gewoon niet tegenhouden,” zegt Sarah in een telefoongesprek met onze redactie. “Het enige wat je kan doen is je kinderen onderwijzen zodat de komende generaties meer kennis hebben van andere culturen.”

Als we willen dat dit soort dingen niet meer gebeuren, zijn we allemaal verantwoordelijk. De omstaanders die niet ingrepen en de vrouwen aan hun lot overlieten, maar ook onze media hebben boter op het hoofd. Want als je als populair magazine met een zo goed als volledig witte redactie regelmatig ‘grapjes’ publiceert over afgehakte handen van Congolezen (we kijken naar jullie, Humo), dan ben je je niet bewust van het effect dat dit heeft op zwarte mensen. Bovendien werk je met dit soort ongein het idee in de hand dat witte mensen de genocide probleemloos als een running gag kunnen gebruiken.

“Sarah zou willen dat iedereen wat meer zou nadenken over racisme en zichzelf wat zou bijscholen.”

“Zowel de line-up als het publiek van Pukkelpop was dit jaar ontzettend divers. Het leek alsof we echt vooruitgang aan het boeken zijn, maar dan hoor je achteraf over een incident als dit. Dat is ontzettend teleurstellend,” zegt redactrice Renaldi, die zelf Congolese roots heeft en op het festival aanwezig was. “Ik had geen slechte ervaringen, maar dat kwam misschien omdat ik omringd was door witte vrienden. Het kan niet zo zijn dat zwarte mensen zich mentaal moeten voorbereiden op een hoop racistische bagger of zich moeten omringen met witte vrienden wanneer ze ongestoord naar een festival willen gaan.”

Sarah laat weten dat ze dankbaar is voor de steun die ze heeft gekregen, maar ook geschrokken van het feit dat nieuwsredacties haar social media posts hebben overgenomen zonder haar toestemming. Ze wil niet dat er nu een klopjacht volgt op de jonge mannen. Ze zou liever willen dat iedereen wat meer zou nadenken over racisme en zichzelf wat zou bijscholen.

“Het is oké,” antwoordt ze op Twitter op iemand die een van de mannen kent. “Alsjeblieft, ik maak je wat geld over, zodat je een dik boek kan kopen over de oorsprong van wat hij aan het zingen was. Stop er ook een kaart van Afrika bij en leer hem dat niet alle zwarte mensen uit Congo komen.”

Noot van de redactie: een van de jongens die op de video te zien is, heeft zich intussen in een mail aan de pers geëxcuseerd.
Foto: Istock
Tekst: Jozefien Daelemans, met medewerking van Renaldi Diombo
Lees ook: “Hoe lang gaan we nog verbaasd zijn over racisme?”

Schrijf je reactie

8 reacties
  • Luc Hellebuyck says:

    Graag wat nuance bij het ‘handjes kappen’.

    Mains coupées au Congo
    …/…
    Ma consoeur Colette Braeckman m’explique que la presse britannique et américaine menait alors campagne contre l’Etat indépendant du Congo, propriété de Léopold II, campagne qui se solda d’ailleurs par la cession de l’EIC à la Belgique. Elle relève que cette campagne fait encore des vagues aujourd’hui: la photo litigieuse fut republiée par l’écrivain américain Adam Hotschkild dans «Les fantômes du roi Léopold» et largement distribuée dans les couloirs de la conférence de Durban.
    http://www.lesoir.be/archive/recup/mains-coupees-au-congo_t-20010918-Z0KXUL.html

    The idea that #Congolese #cuthands #mainscoupés from dead bodies as evidence of atrocities, and that one of the most famous individual amputees, Epondo, …. Clearly there are good reasons to tread carefully over these details. @NadiaNsayi #Pukkelpop2018 @GMathys @destandaard
    https://www.readcube.com/articles/10.4324/9781315208664?shared_access_token=I_6UfDQ7OjnsRDSqXvju5QLBIUWHziPdsn0vlMIwK3TAj1FElhnGiDlTwqKt-Jx_sjhiNK17HXhVWgAicxwoTOsdSCteqHhBHOC2miLgzBtrhyQoR_t_DeszolLcj0K_ni9XTtkzfhDdmUGUDGAASJ1yyokK-AlDWjCgb-xKlxY%3D

    Graag juiste geschiedenis, LeopoldII is geen massamoordenaar. Het Congobekken was reeds ontvolkt voor 1860. De Nederlanders betaalden een ‘Vangloon’ voor afgehakte handen. Herlees
    http://www.urome.be/fr2/cadrehist4.htm
    https://eenigheid.slavenhandelmcc.nl/trajecten-van-de-reis/west-indie/grote-slavenopstand-1763/

    • DE GEBELGDE BELG says:

      Mijn overgrootoom, Albert Thijs, heeft de meeste spoorwegen in Congo aangelegd. Daardoor heeft hij z’n eigen stadje gekregen : Thijsville. Het was een persoonlijke vriend van Léopold 2. Het handenafhakken hielden ze zich niet mee bezig. Waarom zouden ze??

      Thijs had meer poen dan Leopold. Hij bezat 2 koolmijnen in NL Limburg. Laura en Julia. (Zie Wikipedia over generaal Thijs.) Leopold 2 bietste sigaren.

      Die had zijn eigen (land) nog niet in de hand.

  • Lennert Cornette says:

    Dalilla,
    graag hadden wij Belgen excuses gekregen van u, nu blijkt dat een zoveelste racisme-verhaal verzonnen is en de zwarte dame in kwestie zélf racistisch is. Gaan wij blanken (ja het is blank, niet wit) nu artikels schrijven over zwarte auteurs die wenen en hysterisch doen zonder de feiten af te wachten?

  • Kristof Van Pottelbergh says:

    De term ‘genocide’ is vermoedelijk goedbedoeld maar historisch niet correct. Congo-vrijstaat was een brutaal regime, zonder twijfel. Maar nooit was het de bedoeling om systematisch volken uit te moorden, dus kan je het ook geen genocide noemen.

    Dat kennis over ‘ons’ koloniaal verleden (ik laat in het midden wie die ‘ons’ zijn) cruciaal is, blijkt ook hier. Congo-Vrijstaat bestond bijvoorbeeld niet alleen uit Belgische soldaten, ook veel Scandinaven stonden op de loonlijst.

    • james says:

      Hoi Kristof,

      Meen je het serieus “de term genocide was goedbedoeld, maar historisch niet correct en dat systematisch volkeren uitmoorden nooit de boledoeling was”? Ik weet niet of je achterlijk bent of cynisch wil zijn, maar besef heel goed gast europeanen “white folks” zijn de grootste tereur misdaden op aarde. wij hebben het over 100 miljoen moorden wat de blanke soort op hun geweten hebben. Nazaten hebben geen besef of willen het simpelweg niet erkennen. No more! Ik pik die onzin niet als iemand denkt dat hij/zij grappen daarover wil maken, dan moet je de qonsequenties even correct accepteren. Europa die vernoemd is naar een afrikaanse princes jullie die ons als goden zagen, omdat onze voorouders jullie hebben gered van uitsterven, tijdens europa haar duistere dagen. wellicht hadden de mooren jullie voorouders gewoon moeten laten wegrotten, dan zou de wereld geen onheil zijn van parasieten die anderen infecteren. Ik accepteer die shit niet of je geeft respect, en wij leven als mensen cool onderling. Denk niet dat je die onzin overal kan flikken!

      • Abdel says:

        Beter kan ik het niet verwoorden. Topreactie. Veel respect voor jou.

    • Elias says:

      ‘More than a few survivors later said that they had lived through a massacre by acting dead, not moving even when their hands were severed, and waiting till the soldiers left before seeking help.’

      Ik had u graag daar tussen de lijken willen zien liggen, Kristof Van Pottelbergh. Het bloed van uw buurman dat uw neusgaten vult, uw ledematen in een pijnlijk oncomfortabele positie, terwijl er Force Publique huurlingen rond u met besmeurde bottines glibberen over de lichamen en moeite hebben met halfbotte machettes. En bij elke stap dichter zegt ge tegen uzelf ‘dit is geen genocide, dit is geen genocide, dit is geen genocide’.

Colofon

Adres Redactie

Toko Space t.a.v. Charlie Magazine
Statiestraat 139
2600 Antwerpen